‘Vooroordelen zijn des mensen, ze aanvaarden is dat niet’

Imade Anouri over de ongelijke behandeling van shoppers met een migratieachtergrond: ‘Als het onderzoek naar discriminatie in handelszaken één ding aan het licht brengt, is het wel dat vooroordelen des mensen zijn. Ernaar handelen, dát mogen we niet aanvaarden.’

Sloven verkopers zich meer uit voor blanke klanten dan voor mensen van andere origine? Het antwoord is ja, of dat blijkt toch uit meer dan zeshonderd praktijktests in Vlaanderen en Brussel, uitgevoerd door masterstudente Dounia Bourabain (VUB), waarvan woensdag de conclusie op Knack werd gepresenteerd. Dat dit onderzoek stof zou doen opwaaien, stond in de sterren geschreven. Verschillende partijen zijn er als de kippen bij om hun mening te geven over de resultaten, terwijl anderen de methodiek en betrouwbaarheid van het onderzoek in twijfel trekken.

Er is natuurlijk geen masterstudie nodig om te beseffen dat vooroordelen overal zijn. Wie doet er nooit eens een uitspraak over een groep mensen waartoe hij niet behoort? Over ouderen, jongeren, ambtenaren, homoseksuelen, politici, rijke mensen, arme mensen, politieagenten, soldaten, vrouwen aan het stuur, … de lijst is eindeloos. En ja, omdat ik met beide benen in het superdiverse Vlaanderen sta weet ik dat dit opgaat voor alle gemeenschappen: overal staan mensen klaar met hun eigen vooroordelen.

Maar beseffen dat vooroordelen des mensen zijn en erin berusten zijn twee zeer verschillende dingen. Christine Mattheeuws, voorzitster van het Neutraal Syndicaat voor Zelfstandigen, redeneert vanuit die tweede lijn: ja, handelaars houden mannen van vreemde origine nauwlettender in de gaten want statistisch gezien zou die groep meer diefstallen plegen, aldus Mattheeuws.

Hoewel de federale politie gisteren aangaf dat dit soort statistieken niet bestaan, is het een gevaarlijke denkfout die meerdere mensen maken, ze trekt de individuele gedragingen van dievenbendes door naar een hele groep mensen die er ‘anders uitzien’ en houdt dus zo een hele groep mensen mee verantwoordelijk voor het crimineel gedrag van sommigen. Volgens die redenering ontneem je Vlaamse burgers met een migratieachtergrond hun individuele recht van gelijke behandeling.

Voorts is een dergelijke redenering gevaarlijk wanneer ze ons gedrag gaat bepalen. Wie zo redeneert, creëert een bubbel voor zichzelf waarin hij makkelijk bevestigd zal worden in zijn eigen waarheden. Want wie enkel mensen van allochtone origine controleert op diefstal, zal ook enkel mensen van allochtone origine erop betrappen. Net zoals wie bijvoorbeeld enkel let op het rij- en parkeergedrag van vrouwen, steeds weer bevestigd zal worden in de these dat het toch altijd vrouwen zijn die moeite hebben in het verkeer. Dit is een straatje zonder einde dat én bij de winkelier het vermoeden zal bevestigen dat enkel allochtonen dieven zijn én bij de allochtone klant het vermoeden zal bevestigen dat hij of zij anders behandeld wordt enkel en alleen omwille van zijn of haar afkomst.

‘Het kan ook anders’

Gelukkig zijn er heel wat voorbeelden in het Vlaanderen van vandaag waar het wel anders kan. Etno-marketeer Rachid Lamrabat bijvoorbeeld werkt vanuit zijn etno-marketing bedrijf Tiqah al jaren samen met heel wat bedrijven rond hun diversiteitsbeleid om net die kloof tussen winkels, winkeliers en consument te overbruggen.

Steeds meer winkels kiezen voor diversiteit, niet enkel in hun reclames maar op de werklvoer zelf : klaar om klanten te helpen, achter de kassa of als teamverantwoordelijke. Dat is, in contrast met de vaak moeilijke debatten die we daarover voeren, een verademing. Bovendien gaf de integratiemonitor van 2013 ook nog aan hoe meer contact er is tussen Vlamingen met verschillende achtergronden, hoe minder de weerstand naar elkaar toe is. De winkel kan dus niet enkel de plek zijn waar je die nieuwe winterjas of sneakers koopt, het kan ook een plaats zijn van ontmoeting.

‘Hoog tijd voor praktijktesten door overheid’

In haar reactie op knack.be gaf Christine Mattheeuws van het NSZ ook aan dat ze het jammer vond dat het onderzoek gebeurde door een onderzoeker van vreemde origine, omdat het onderzoek daarom ’te gekleurd’ zijn. Een pijnlijke uitschuiver of verkeerd geciteerd? Aannemen dat iemand niet in staat is om wetenschappelijk objectief onderzoek uit te voeren naar diversiteit omwille van haar afkomst, is hetzelfde als klagen dat vrouwen onderzoek doen naar seksisme. Inderdaad, compleet onzinnig. Kritiek mag en moet altijd, ik ben de eerste om een kritische houding aan te moedigen, maar de kritiek moet dan wel gaan over het onderzoek zelf en niet over wie het heeft uitgevoerd.

Als het over discriminatie gaat komt dit soort debatten altijd opnieuw naar boven, : wie heeft het onderzoek uitgevoerd? Is dat wel te vertrouwen? Dat zal wel overdreven zijn? Daardoor blijft het maatschappelijk debat over discriminatie al jarenlang ter plaatse trappelen, mensen zien hun eigen waarheid bevestigd en blijven tegenover elkaar staan in plaats van samen stappen vooruit te zetten. Als een overheid dit probleem van discriminatie echt serieus wil nemen, en de vooroordelen bij al haar burgers wil doorprikken zorgt ze zelf voor objectief onderzoek dat niets aan de onduidelijkheid overlaat. Laat dat nu net zijn wat praktijktesten door de overheid zouden kunnen betekenen. Waar wachten we nog op?