‘Vooroordelen over dakloosheid belemmeren de therapeutische samenwerking’

De kwetsbaarheid van dak- en thuisloze mensen is te groot om vrijblijvende opiniëring over te laten aan de media, en zorg en beleid aan politici en winstgevende organisaties’, schrijft Kirsten Catthoor van de Vlaamse Vereniging voor Psychiatrie.

De voorbije maanden besteedde de pers veel aandacht aan dakloosheid via uiteenlopende berichten. Helaas veel negatief gedoe, en geen opbeurend nieuws over grote maatschappelijke menslievendheid of bezorgdheid voor deze uitermate kwetsbare groep mensen. Bovendien was de toon in de media vaak ernstig stigmatiserend, en werd voorbij gegaan aan wetenschappelijke kennis. Dit leidde minstens tot onvolledige, meestal zelfs tot onjuiste berichtgeving of conclusies.

De zender Vier werkt aan een programma waarin dakloze mensen € 10.000 krijgen om een nieuwe start te kunnen nemen in het leven. Inspiratie werd in Nederland gehaald, waar een gelijkaardig project veel lof kreeg en ook gedeeltelijk tot goede resultaten leidde. Psychische problemen waren echter een uitsluitingscriterium bij onze Noorderburen. Men was onverbiddelijk voor mensen met een psychische kwetsbaarheid: zij mochten niet meedoen. De programmamakers hadden het echter beter wel gedaan, deze patiëntenpopulatie mee in bad getrokken, en wel om expliciet inhoudelijke redenen. De overgrote meerderheid van dakloze mensen kampt met een ernstige psychische en/of verslavingsproblematiek.

Er wordt dus van bij aanvang een grote groep betrokkenen uitgesloten. Dat heet discriminatie. Bovendien bewijst “Housing First” -het primair aanbieden van een woning, en pas daarna een therapeutisch traject starten- wereldwijd al jaren zijn werkzaamheid. Een 2-jaar durend “Housing First”-project voor dakloze mensen met een ernstige psychiatrische problematiek in Toronto, toonde niet alleen aan dat er grotere stabiliteit was in behoud van woonst, maar ook dat een aantal behandelingsfactoren substantieel verbeterden. De kans op succes bij een psychisch kwetsbare persoon is misschien zelfs groter, wanneer men financiële ondersteuning in combinatie met intensieve begeleiding biedt. Waarom gaat Vier deze uitdaging niet aan?

Ook het Samusocial-schandaal beheerste dagenlang het nieuws. Prominente politici lieten zich beschamend hoge zitpenningen uitbetalen voor hun aanwezigheid in de Raad van bestuur, met geld afkomstig van giften en bedoeld voor de inhoudelijke werking van de daklozenorganisatie. Ivan De Vadder verslikte zich in zijn verontwaardiging toen hij in primetime duiding kwam geven bij Studio Brussel. Hij vroeg zich af of er wel een politieke deontologische code nodig is voor dit soort aberraties, op de kap van “lagere mensen“. Meteen na zijn uitspraak begreep hij dat ze niet politiek correct was. Hij zocht koortsachtig naar een betere omschrijving, maar vond ze niet. Stigmatisering van mensen met een psychische kwetsbaarheid en/of dakloosheid blijft een immens probleem in de Vlaamse pers. Talloze malen werd dit door betrokkenen en hulpverleners aangekaart, maar er verandert niets. Hulpverlening en aanvaarding binnen de maatschappij kunnen alleen succesvol zijn, wanneer respectvol en genuanceerd gecommuniceerd wordt. Vooroordelen over wie deze mensen zijn en hoe ze in elkaar zitten, belemmeren de noodzakelijke wederkerigheid in therapeutische samenwerking.

En tenslotte lezen we over de terugtrekking van G4S als uitbater van inloopcentrum De Vaart en het zorghostel, en als organisator van de zorgteams voor dakloze mensen in Antwerpen. De reden voor het finale afhaken ligt in het “opsmukken” van de eigen expertise, door samenwerkingsverbanden en ervaringen in het buitenland te citeren die er in werkelijkheid niet zijn. Dat zijn praktijken die wellicht gangbaar zijn in “big business”, maar ongezien in organisaties waar medisch-psychiatrische zorg of maatschappelijke ondersteuning centraal staan. Pretenderen iets te kunnen en te zullen doen in de zorg, waarvoor de noodzakelijke kennis en opleiding ontbreekt, is een kunstfout. Onbekwaam is onbevoegd. De doelstelling van betere behandelingen, hogere levenskwaliteit en maatschappelijke participatie voor deze groep, kan alleen ontstaan in organisaties waar voldoende gekwalificeerde professionals werken, aangestuurd door gezondheidszorg-managers. De vraag of een bedrijf waarin financiële winst als enige doel vooropgesteld wordt, geschikt is om dit soort belangrijke maatschappelijke taken te vervullen, is niet eens ideologisch van aard. De vraag stellen is ze beantwoorden.

De kwetsbaarheid van dak- en thuisloze mensen is te groot om vrijblijvende opiniëring over te laten aan de media, en zorg en beleid aan politici en winstgevende organisaties. De Vlaamse Vereniging voor Psychiatrie wil graag adviseren over een zorgvuldige praktische organisatie van daklozenopvang, en over een inhoudelijk geschikte geestelijke gezondheidszorg voor deze populatie. We verwachten hiervoor geen enkele financiële vergoeding.

Kirsten Catthoor is wetenschappelijk secretaris van de Vlaamse Vereniging voor Psychiatrie.