‘Vluchtelingencrisis en de val van Rome: Misschien zijn er wel lessen te trekken uit een ver verleden’

‘Historische vergelijkingen hebben natuurlijk altijd hun beperkingen, maar bepaalde gelijkenissen zijn opmerkelijk’, vindt Tomas Roggeman (Jong N-VA). Hij reageert op een bijdrage van historicus Jeroen Wijnendaele, waarin die laatste stelt dat het niet past om de huidige vluchtelingencrisis te vergelijken met de ondergang van het Romeinse rijk.

De berichten en beelden over de migratiecrisis zijn om stil van te worden. Zinkende boten, kampen in Lampedusa en Calais, wanhopende vluchtelingen in Kos: de menselijke drama’s met duizenden vluchtelingen volgen elkaar in snel tempo op. Hoe kunnen we deze mensen helpen? Kunnen we deze honderdduizenden vluchtelingen opvangen in Europa? Misschien zijn er wel lessen te trekken uit een ver verleden.

Vorige maand trokken 49.550 vluchtelingen Griekenland binnen. De meesten komen uit het Midden-Oosten. Aan de Griekse buitengrenzen werden sinds begin dit jaar al 130.500 migranten geteld, dat is vijf keer zoveel als vorig jaar. Ook in eigen land breken we records, met momenteel meer dan 200 asielaanvragen per dag. De ergste vluchtelingencrisis sinds de Tweede Wereldoorlog wordt het genoemd.

De vluchtelingenproblematiek maakt deel uit van een groter migratieverhaal. Jaarlijks komen nog grotere aantallen mensen Europa binnen als ecomische migranten, via studiebeurzen, door gezinshereniging enzovoort. Gelukkig gaat dit meestal gepaard zonder de menselijk drama’s die zich vandaag voltrekken.

In een breder perspectief blijken er parallellen te zijn tussen het Europese migratieverhaal vandaag, en de migratiegolven in het late antieke tijdperk. Historische vergelijkingen hebben natuurlijk altijd hun beperkingen, maar bepaalde gelijkenissen zijn opmerkelijk.

Herkenbaar

Sinds de vierde eeuw immigreerden Germanen naar het Romeinse rijk. De meeste migranten zochten welvaart en veiligheid. Duizenden konden zich vreedzaam binnen de grenzen vestigen. Sommigen pasten zich aan en klommen op binnen de Romeinse samenleving. Klinkt herkenbaar voor ons.

Maar begin de jaren 400 veranderde de migratie van karakter. Oorlogen in hun thuisland joegen veel meer Germanen op de vlucht. Tienduizenden trokken naar het Westen en staken de Rijngrens over op zoek naar een woonplaats. Pogingen om hen tegen te houden liepen uit op geweld.

Het toenmalige West-Romeinse rijk was politiek verdeeld, kende geen duidelijk leiderschap en had een verzwakt leger. De migratie van gewapende bendes werd gelegaliseerd als bondgenootschappen (foederati), waardoor de volksverhuizing nog groter werd. Deels uit zwakte, ook uit overtuiging dat deze migranten zouden integreren en dat het rijk misschien zelfs eigen voordeel zou halen uit de migratiestroom.

Maar het tegendeel bleek: grensconflicten en plunderingen escaleerden tot burgeroorlog. Ingeweken Germaanse krijgsbendes vestigden hun eigen machtsgebieden in het Romeinse gastland en brachten ook onderlinge vijandschappen mee. De samenleving desintegreerde, Rome viel en de fragiele vrede en welvaart in het Westen gingen verloren.

Parallellen

Een historische vergelijking is altijd onvolledig en onvolkomen. Toch kunnen parallellen getrokken worden tussen de Rijngrens en de Middellandse Zee, Germanië en het Midden-Oosten, de Hunnen en IS, Rome en Europa.

Anno 2015 beweren sommigen dat we van migratie beter worden. Dat we door immigratie onze economie en zelfs ons pensioenstelsel kunnen redden. Ik hoop dat de toekomst hun gelijk bewijst en dat het ons inderdaad heel anders mag vergaan dan het precedent uit een ander tijdperk.

Maar dat mag ons niet blind maken voor de nadelen er van. Volgens Ipsos ziet 60% van onze landgenoten immigratie niet uitsluitend als positief. Ik val wellicht onder die 60%: ook ik ben niet blind voor de nadelen en risico’s.

Let wel, dankzij migratie ken ik enkele geweldige mensen die ik anders nooit ontmoet zou hebben en daar ben ik blij om. Maar net zo goed zie ik in sommige buurten een maatschappelijke ontwrichting waar het sociale weefsel verdwenen is. Ook dat heeft met immigratie te maken. Natuurlijk niet omdat vluchtelingen van slechte wil zijn – wel integendeel – maar omdat elke samenleving begrensd is in haar mogelijkheid om nieuwkomers op te nemen in haar weefsel.

Struisvogelpolitiek loont nooit. Daarom moeten we moeilijke vragen durven te stellen. Hoe kunnen wij de honderdduizenden wanhopige vluchtelingen aan de Europese poorten helpen? Welke toekomst kunnen we hen in Europa bieden? Hebben wij voor hen de jobs en huizen en welvaart die zij zoeken? Nemen we hen straks op in onze samenleving, zonder perspectief op het leven dat ze wensen, met vooral teleurstellingen in het vooruitzicht? Moeten wij hen opvangen, wetende dat zo veel nieuwkomers in Europa vandaag al gedesillusioneerd zijn over hun nieuwe leven, met alle frustraties van dien?

Beperkte draagkracht

Als we beseffen dat onze samenleving niet onfeilbaar is, dat onze capaciteit om mensen op te nemen begrensd is, pas dan kan migratie inderdaad iets positiefs worden. Als de middelen ontbreken om elke vluchteling een waardig nieuw leven te laten opbouwen in Europa, helpen we deze mensen beter op een andere manier, op een andere plaats. Opvangcentra kunnen ook buiten de Europese grenzen een veilig onderkomen bieden aan mensen op de vlucht voor oorlog. Willen we niet dezelfde fout maken als Rome 1600 jaar geleden dan moeten we het durven erkennen: de draagkracht van onze samenleving is begrensd.