Iris De Ryck, een Belgische arts en epidemiologe die in Italië woont, schreef begin deze week een open brief aan de overheid: ‘Waar wacht u op?’ Nu de maatregelen in de strijd tegen het coronavirus sinds woensdagmiddag verscherpt zijn, maakt ze voor Knack de balans op.
Ze zag zelden iets dat haar zo ongerust maakte als Covid-19, zegt De Ryck aan de telefoon vanuit Italië. ‘Ik hoop dat de Belgen zich ondertussen ook realiseren dat dit virus niet onderschat mag worden. Het lijkt nu allemaal misschien nog wel mee te vallen met “slechts” 37 doden. Maar dagelijks zal het aantal besmettingen en overlijdens oplopen.’ Want vergeet niet, zo waarschuwt ze, de piek komt er ten vroegste over twee weken en waarschijnlijk nog later dan dat.
Hoe is de situatie nu in Italië?
IRIS DE RYCK: We zitten hier nog steeds op de spijtige exponentiële lijn der verwachtingen. Donderdagavond stond de teller al op 3.405 doden en de piek moet nog komen. Die verwachten we pas tegen het einde van de maand. Maar de ziekenhuizen in het noorden hebben hun limiet nu al bereikt. De gezondheidszorg daar staat op barsten. In het zuiden zijn er voorlopig minder gevallen, maar is de ziekenhuiscapaciteit ook een stuk lager.
Volgens Atillio Fontana, de gouverneur van de zwaarst getroffen regio Lombardije, moet de lockdown daarom strenger worden.
DE RYCK: De ziekenhuizen liggen overvol en de artsen zitten met de handen in het haar. Tegelijkertijd hebben de telecomoperatoren woensdag de afstanden van hun abonnees getraceerd om zicht te krijgen op de verplaatsingen die de bevolking nog maakt. Daaruit bleek dat 40 procent zich nog buitenshuis verplaatst. Het kan echt niet meer dat zoveel mensen nog tegelijk op stap zijn. Dit kunnen niet allemaal essentiële verplaatsingen zijn.
Daarom waarschuwt de gouverneur: ‘Als de huidige maatregelen niet werken, wat moeten we dan nog meer doen?’ De Italianen mogen voorlopig nog buiten sporten. Zal dat niet meer mogen? Moet er nog strenger gecontroleerd worden? Moeten er meer boetes opgelegd worden voor wie de regels overtreedt? Ik denk dat er ondertussen al meer boetes worden uitgeschreven dan er mensen besmet zijn. Maar dat is ook nodig, want ondanks de ernst van de situatie blijft het voor sommige mensen blijkbaar erg moeilijk om binnen te blijven. Te veel mensen zien zichzelf nog als de uitzondering op de regel.
Uw oproep werd massaal gedeeld via sociale media. Waarom vond u het nodig om die boodschap te verspreiden?
DE RYCK: Voor alle duidelijkheid: die open brief kwam er eigenlijk op vraag van collega-artsen uit verschillende ziekenhuizen in België. Zij konden het getalm van de federale regering niet langer aanzien, terwijl ze zelf werden klaargestoomd om grote aantallen mensen op te vangen. Ze wisten ook al dat zij diegenen zijn die over een week of twee weken pas echt in de frontlinie zullen staan en hopelijk iedereen kunnen behandelen.
Ondertussen hebben we sinds woensdagmiddag ook een lockdown, al mogen we de maatregelen zo niet noemen.
DE RYCK: Ik ben heel blij dat de maatregelen er ook in België zijn gekomen. Je blijft natuurlijk twee kampen zien: mensen die vinden dat de situatie overroepen is en mensen die vinden dat de maatregelen nog niet ver genoeg gaan. Waarom zou je wel nog naar de kapper mogen gaan? Zulke beslissingen springen meteen in het oog en lokken heel wat kritiek uit.
De regering heeft misschien te lang geaarzeld om duidelijke en eenduidige maatregelen uit te vaardigen. Eerst moesten enkel de horecazaken volledig gesloten blijven en andere winkels enkel in het weekend. Dat is een beetje zoals zeggen: “Hier mag je 30 kilometer per uur rijden, maar 50 is ook oké”. In crisistijden heeft de bevolking nood aan zwart-witte regels. Geen grijze zone. Nu blijft alles dicht, behalve de noodzakelijke winkels. Dat is veel duidelijker.
Persoonlijk vind ik dat de maatregelen in België nog iets strenger mogen zijn. Maar ik kijk natuurlijk vanuit Italië naar mijn moederland en ik ben geen beleidsmaker. Er spelen veel verschillende factoren mee. De lockdown moet ook leefbaar blijven, want het einde van de coronacrisis is nog niet in zicht.
Eerst moesten enkel de horecazaken volledig gesloten blijven en andere winkels enkel in het weekend. Dat is zoals zeggen: “Hier mag je 30 kilometer per uur rijden, maar 50 is ook oké”.
Is er al meer duidelijkheid waarom het noorden van Italië zo erg getroffen wordt?
DE RYCK: In de eerste plaats werd de situatie te lang onderschat. Twee weken geleden op zaterdag was het nog la dolce vita. Gezinnen trokken naar het strand of de bergen in om te skiën. Op zondag waren er plots tientallen besmettingen en meteen de eerste doden. Dat wil zeggen dat het virus al langer ongedetecteerd circuleerde.
Daarnaast is het in Italië meer de gewoonte om met verschillende generaties onder hetzelfde dak te blijven wonen. Grootouders en kleinkinderen zijn een explosieve combinatie voor het virus. Toen de scholen sloten waren zij initiëel ook de eerste opvangnetten voor ouders die nog gingen werken.
Tot slot hebben ook de dokters mogelijk ongewild een belangrijke rol gespeeld in de verspreiding van het virus. Wat oorspronkelijk leek op een gewone griep bleek veel serieuzer te zijn. Maar ondertussen ontvingen en bezochten de huisartsen vele ouderen en andere kwetsbare groepen en dit soms zonder voldoende voorzorgsmaatregelen.
Toen het nieuws over de lockdown doorsijpelde, zagen heel wat ouderen de wachtzaal van de huisarts als een resterend sociaal evenement. Ze wilden nog snel hun voorraad medicijnen aanvullen en maakten daar een gezellige koffieklets van. 20 procent van de huisartsen in sommige regio’s in het noorden zou besmet zijn. Dat is veel meer dan in de rest van het land.
Ondanks die berichten uit Italië lijkt België nog altijd met verbazing naar het virus te kijken.
DE RYCK: Als ik met vrienden en collega’s telefoneer, lijkt België nog veel te vaak een andere planeet. Velen blijven blijkbaar van de ene verbazing in de andere vallen. Nochtans weten jullie wat er op jullie afkomt, want er is slechts een tiental dagen vertraging met Italië. En toch hoor ik nog altijd van Belgische collega’s dat mensen persoonlijk naar het loket in het ziekenhuis komen om te zeggen dat ze hun afspraak willen verzetten door het coronavirus.
Hoe komt dat?
DE RYCK: Omdat de exponentiële groei van zo’n epidemie, noch het resultaat van de maatregelen meteen zichtbaar wordt. Daar heb je geduld voor nodig en dat is moeilijk uit te leggen aan de bevolking. Maar je moet beslissingen durven nemen als er nog relatief weinig aan de hand is.
Italianen gaan over het algemeen veel lichamelijker met elkaar om. Toch is het zelfs hier op relatief korte termijn gelukt om mensen te leren op afstand te blijven. Er is veel sociale controle. Mensen spreken elkaar aan als ze de maatregelen niet respecteren. Misschien is die gedragsaanpassing er nog niet overal in België.
Hebt u nog een tip voor België?
DE RYCK: Italië had het excuus de eerste te zijn. Andere landen niet meer. Leer daaruit. Hou je aan de maatregelen. Ga niet naar de huisarts of de spoeddienst van een ziekenhuis. Neem eerst telefonisch contact op. Blijf thuis bij milde symptomen en neem desnoods een paracetamol. De vloedgolf aan patiënten moet nog komen, maar elk van ons kan er mee voor zorgen dat die zo goed mogelijk uitgesteld en afgevlakt wordt, zodat onze ziekenhuizen het aankunnen. Iedereen zijn steentje. Dan lukt het wel.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier