Vlaams Belang: de relevantie voorbij

Dat Filip Dewinter nu op de kar van Geert Wilders’ fanatisme tracht te springen is niet meer dan het opzetten van een schijngevecht, schrijft politicoloog Nicolas Bouteca. ‘Zelfs al zou het migratievraagstuk een rol spelen in de Belgische campagne, dan nog lijkt het Vlaams Belang ten dode opgeschreven.’

Je kernthema tot inzet van de verkiezingen verheffen, is de droom van elke campagnemaker. Vlaams Belang-kopstuk Filip Dewinter nam dan ook graag het cadeau in ontvangst dat na de gemeenteraadsverkiezingen uit Nederland kwam aanwaaien. Bij de Noorderburen ontstond heel wat commotie rond een keiharde uitspraak van Geert Wilders omtrent de te volgen migratiepolitiek. Meesurfend op de media-aandacht daarvoor bracht Dewinter nog eens het VB-standpunt ter sprake. In de Belgische campagne zal evenwel het sociaaleconomische thema centraal staan. En zelfs al zou het migratievraagstuk een rol spelen, dan nog lijkt het Vlaams Belang ten dode opgeschreven.

In zijn verkiezingstoespraak hitste de PVV-leider Wilders zijn aanhangers op met de vraag of ze ‘meer of minder Marokkanen in Nederland wilden’. Waarop zijn volgelingen slaafs ‘minder, minder, minder’ begonnen te scanderen. Toen Dewinter om een reactie werd gevraagd antwoordde hij dat de Nederlander hopelijk zijn uitspraak nog eens zou herhalen op het VB-congres dat gisteren werd gehouden. Dat Wilders afzegde voor deze afspraak moet dan ook een ferme domper op Dewinters feestvreugde geweest zijn.

Dewinter is zich heel goed bewust van het mediagenieke karakter van Wilders’ uitspraken en trachtte daarmee nog eens zijn partij onder de aandacht te brengen. Daarbij blijkt dat het migratiestandpunt van Vlaams Belang nog steeds even staalhard is. Nochtans had Gerolf Annemans, bij zijn aanstelling als voorzitter eind 2012, gesuggereerd dat Vlaams Belang voortaan wat minder hard uit de hoek wilde komen. Al benadrukte hij tegelijk dat hij niet wilde verzaken aan de traditionele pijlers van de partijideologie.

Het migratievraagstuk was jarenlang het kroonjuweel van elke Vlaams Belang-campagne. Het legde de partij ook geen windeieren. Want dacht je aan migratie dan dacht je automatisch aan de partij van Dewinter. Issue ownership heet dat in het politiek-wetenschappelijk jargon. Dat is wellicht nog steeds het geval. Al voelt de partij dat ook aan deze pijler wordt geknaagd door N-VA. De Vlaams-nationalisten van Bart De Wever profileren zich in het parlementair halfrond immers niet alleen als een voorstander van het confederalisme en een rechtse sociaaleconomische politiek, maar ook als een partij met een streng migratiestandpunt.

Dat draagt wellicht bij tot de grote leegloop van Vlaams Belang richting N-VA. Blijkbaar vinden veel mensen de thema’s (streng op het vlak van migratie en criminaliteit) die het Vlaams Belang aandraagt belangrijk, maar hopen ze dat er via een stem voor de N-VA ook daadwerkelijk iets gebeurt op dat vlak. Het Vlaams Belang is door het cordon sanitaire immers levenslang tot de oppositie veroordeeld – waardoor een stem voor de partij van Dewinter beleidsmatig maar weinig doorweegt. N-VA heeft daarentegen regeringspotentieel en kan kiezers aantrekken met de belofte dat er van haar programma wel iets van in huis kan komen.

Dat Filip Dewinter nu op de kar van Wilders fanatisme tracht te springen is dan ook niet meer dan het opzetten van een schijngevecht. Vlaams Belang is al lang niet meer de enige eigenaar van het migratiethema. De campagne zal bovendien uitgesproken sociaaleconomisch van aard zijn. En op dat vlak heeft de partij geen enkele traditie en een onscherp imago.

Het Vlaams Belang beseft haar dreigende irrelevantie ook zelf en tracht daarom om haar wagentje aan het eurokritische verhaal van Geert Wilders en Marine Le Pen te hangen. De partij heeft al langer problemen met de EU maar uitte dit nooit zo prominent als nu. Voorzitter Gerolf Annemans trekt de Europese lijst en vertelt aan ieder die het horen wil dat het Belgische transferverhaal ook geldt voor de EU. Ook daar wordt Vlaanderen als nettobetaler opgevoerd in de hoop de kiezer te overtuigen.

Maar ook hier lijkt het Vlaams Belang maar een bijrolletje te zullen spelen. Er valt wellicht ook in Vlaanderen wel electorale winst te boeken met een anti-EU discours, maar ook op het EU-terrein komt de partij N-VA tegen op haar weg. Met Johan Van Overtveldt heeft N-VA een lijstrekker die verre van eurofiel is en wellicht meer in beeld zal komen als de grote tegenhanger van EU-positivo Guy Verhofstadt (Open VLD).

Voor Vlaams Belang wacht, na de oplawaai die de partij bij de gemeenteraadsverkiezingen in 2012 kreeg, opnieuw een zwarte zondag. Na 25 mei lijkt voor Vlaams Belang dan ook niet meer weggelegd dan een rolletje op de flanken van de N-VA waar het beginselvastheid kan prediken in het migratie- en communautaire dossier. De partij van Dewinter moet hopen dat N-VA in een federale regering terechtkomt die niet tot staatshervormen komt. Dat zou de idee kunnen bijstellen dat N-VA wel in staat is om te leveren op de thema’s die ze delen. Bovendien zou daaraan het beeld kunnen gekoppeld worden van een ‘machtsgeile’ N-VA. In dat scenario heeft het Vlaams Belang misschien nog een electorale toekomst. Met een N-VA in de oppositie dreigen vijf lange jaren van irrelevantie en een toekomst als extremistisch mini-partijtje.