‘Vervanging F-16’s: Opgepast voor het Agusta-virus’

‘Het Agusta-schandaal resulteerde indertijd in het feit dat een minderwaardige helikopter voor een hoge prijs werd gekocht. Dat moeten we nu zien te vermijden’, schrijft Karolien Grosemans, voorzitter van de Kamercommissie Defensie. Vrijdag is zij één van de deelnemers van Het Grote Defensiedebat.

De regering heeft de principebeslissing genomen om de F-16’s na 40 jaar dienst te vervangen door een nieuw toestel. De aankoop alleen zal meer dan 3,5 miljard euro kosten gespreid over de volgende decennia. Zoals in vele andere landen, die gelijkaardige vervangingsprogramma’s op stapel staan hebben, veroorzaakt dit enorme beroering en speculatie, maar ook lobbying en propaganda pro of contra de kandidaat opvolgers van de F-16.

Pseudo-experten, blogs en heuse campagnes spannen zich in om deze of gene kandidaat in een gunstig of meestal in een slecht daglicht te zetten. Halve waarheden en hele onwaarheden worden daarbij niet geschuwd en hebben dikwijls ook tot doel, of toch als resultaat, dat invloedrijke figuren, waaronder zelfs politici en journalisten hun objectiviteit en onpartijdigheid uit het oog verliezen. Een deel van de communicatie over het F-16 vervangingsproject is amateuristisch en zonder kwade bedoelingen, uitingen van interesse of een hobby als het ware. Een ander deel is echter minder onschuldig en probeert de besluitvorming te beïnvloeden. Waarom zal je zeggen; wel laat het volstaan om er op te wijzen dat dergelijk miljardencontracten veel handjes doen jeuken. Een verschijnsel dat niet onbekend is in grote legeraankopen uit het verleden en dat veroorzaakt wordt door wat we hier het AGUSTA-virus gedoopt hebben.

Met de Commissie Landsverdediging in het Parlement proberen we het bos door de bomen te zien, reeds in een vroeg stadium van het project. Daarom heeft de Commissie, in 2016 reeds, eensgezind beslist om de staatsagentschappen, die eventueel in aanmerking komen om met België een overeenkomst te sluiten om een nieuw gevechtsvliegtuig te leveren, uit te nodigen voor een informatie- en vragensessie. Het was ook afgesproken dat de Staatsagentschappen zelf mochten beslissen of zij dit achter gesloten deuren wilden doen of niet. Ze hebben hier allen voor geopteerd om er enerzijds geen mediashow van te maken en anderzijds om in een serene sfeer te kunnen ingaan op de belangrijke vragen die onze commissieleden willen stellen. De commissie heeft toen ook beslist het Rekenhof te horen om na te gaan welke rol dit laatste kan spelen in het ganse proces.

De hoorzittingen met de verschillende Staatsagentschappen van Zweden, de Verenigde Staten, Frankrijk en Groot Brittannië hebben veel duidelijkheid gebracht in de gangbare mythes rond mogelijke opvolgers van de F-16 die verspreid en in stand gehouden worden om de ene of de andere kandidaat in een gunstig of een slecht daglicht te stellen. Laat het volstaan om te zeggen dat de meeste van deze mythes doorprikt werden als ballonnetjes met hete lucht. De commissieleden hebben ook meer inzicht gekregen in de uiteenlopende aspecten van een langdurig partnerschap van dergelijke omvang.

Het was ook duidelijk dat voor sommige kandidaten een open en eerlijke competitie nadelig zou kunnen zijn omdat ze dan de duimen zouden moeten leggen of onvoldoende voordeel zouden kunnen halen uit het contract.

Deze vaststelling zal uiteindelijk de belangrijkste risico’s meebrengen op besmetting voor het Agusta-virus. Ter herinnering, het Agusta-schandaal resulteerde indertijd erin dat een minderwaardige helikopter voor een hoge prijs werd gekocht. Voor alle duidelijkheid, zijn er tot op heden nog geen tekenen van besmetting in de partijen die deel uitmaken van de regeringscoalitie.

Het hele verhaal rond de verlenging van de huidige F-16’s blijkt na de urenlange hoorzittingen van maart en april ook niets anders dan een poging om een transparante en legitieme regeringsbeslissing onderuit te halen.

De beslissing in 2015 om de F-16’s te vervangen bleek de juiste te zijn. Het feit dat F-16’s na 40 jaar nog kunnen vliegen als oldtimer verandert daar niets aan, integendeel bleek uit de recente hoorzittingen. De kosten zouden enorm zijn en het gevaar dat een dergelijk amateurisme inhoudt is onverantwoord. Indien een oldtimer wagen in panne valt staat hij langs de weg stil. Een vliegtuig daarentegen valt naar beneden en mogelijk op een dorp of stad in een dicht bewoond gebied als België. Wie zal de verantwoordelijkheid dan nemen, de constructeur niet, zoveel was duidelijk tijdens de hoorzitting. Het hoeft ook geen betoog dat oldtimers niet meer opgewassen zullen zijn tegen hun militaire tegenstanders.

Het is nogal doorzichtig dat indien de overheidsopdracht, die een competitie voorschrijft, niet kan doorgaan, de weg terug vrijgemaakt wordt voor kandidaten of oplossingen die anders geen kans meer maakten. Je kan je zo inbeelden dat de nieuwe ‘Agusta’ die aldus zou aangekocht worden de belastingbetaler zou verplichten meer dan eens en dieper in de beugel te tasten.

Maar dat zal sommige partijen blijkbaar worst wezen. Ons echter niet, en wij blijven waakzaam. Voor ons blijft ook als een paal boven water staan dat veiligheid op lange termijn ook investeringen vraagt in Defensie. Als wij en onze kinderen verder willen genieten van de vrede en welvaart die onze ouders en grootouders gekend hebben moeten wij ons deel van de lasten en risico’s blijven dragen in de bondgenootschappen die hiervoor garant staan. Daarom moet er terug in defensie geïnvesteerd worden, en ook in nieuwe vliegtuigen die garanderen dat wij ons steentje kunnen bijdragen aan de collectieve defensie in NAVO verband.

De publieke opinie zal er zich in de komende maanden zelf van kunnen vergewissen welke weg het vervangingsproject van de F-16 opgaat en of die gekozen weg in de beste interesse van de belastingbetaler zal zijn. Voor ons is de beste weg alvast een eerlijke competitie met als resultaat een langdurig strategisch partnerschap dat het beste toestel voor de beste prijs levert en met een veelbelovend vooruitzicht op economische terugverdieneffecten gedurende de decennia dat het nieuwe vliegtuig in gebruik zal zijn.