‘Vertrouwen is cruciaal voor onze economie, ook al wordt dat in 2025 niet evident’

‘Meer vertrouwen is allicht het krachtigste middel voor een sterkere economie’, schrijft Bart Van Craeynest (Voka) bij de start van het nieuwe jaar. Hij lijst een aantal domeinen op waar dat vertrouwen cruciaal wordt voor economisch succes.

Onze economie draait al geruime tijd vierkant, om het zacht uit te drukken. De activiteit in de private sector nam de voorbije twee jaar met amper 0,5% per jaar toe, ver onder het normale groeitempo. In 2024 gingen meer dan 10.000 bedrijven failliet, waarbij ruim 30.000 jobs verdwenen. Nog eens bijna 10.000 werknemers waren betrokken bij een aankondiging van collectief ontslag. Vooral de industrie zit in een zware crisis met krimp van 9% in de voorbij twaalf maanden, de zwaarste terugval in Europa in die periode.  

2025 voorspelt voorlopig meer van hetzelfde. Bovendien is er heel veel onzekerheid die de vooruitzichten overschaduwen, onder meer over het beleid van Trump, de Belgische politieke soap (en die in Duitsland, Frankrijk, Nederland, Oostenrijk…), de toekomst van de Europese industrie, de oorlog in Oekraïne, de situatie in het Midden-Oosten…

Om tegen die moeilijke achtergrond er toch iets van te maken, zullen we dit jaar vooral nood hebben aan (veel) meer vertrouwen, ook al wordt dat niet evident.

Op allerlei domeinen is vertrouwen een doorslaggevende factor voor economisch succes:

• Voor de regeringsonderhandelaars: voor de hand liggend, maar vertrouwen tussen de partijen die aan de onderhandelingstafel zitten is noodzakelijk om tot een akkoord (en vervolgens tot een werkbare regering) te komen. De betrokken partijen kunnen blijven onderhandelen, maar zonder vertrouwen zal het niet lukken.
• Voor de financiële markten: onze budgettaire situatie is vandaag dramatisch, maar dat blijft houdbaar zolang de financiële markten er vertrouwen in hebben dat we onze verplichtingen zullen blijven nakomen. Als dat vertrouwen wankelt, dan kan het snel gaan (vooral via een forse stijging van de rentes). Dat werd tijdens de eurocrisis pijnlijk geïllustreerd, en recenter ook nog in het Verenigd Koninkrijk.
• Voor de sociale partners: internationale analyses tonen aan dat een centraal overlegmodel tussen werkgevers en werknemers betere economische resultaten oplevert dan een model zonder centraal overleg, maar enkel als er vertrouwen is tussen de sociale partners. Zonder vertrouwen is de economie beter af zonder centraal overleg. De sociale partners moeten de komende maanden onderhandelen over een nieuw loonakkoord voor 2025-2026, en zouden ook een rol moeten spelen in het uitwerken van de noodzakelijke hervormingsagenda.
• Voor ondernemers: om te investeren, of evengoed om een onderneming te starten, moeten ondernemers vertrouwen hebben in de economische toekomst. Zonder vertrouwen geen investeringen en geen toekomstige welvaart.
• Voor consumenten: ondanks de eerdere inflatieschok en de magere economische groei blijft de gemiddelde koopkracht van de gezinnen de jongste jaren gewoon toenemen en houdt ook de arbeidsmarkt nog redelijk stand. Dat zou de gezinnen ruimte moeten geven om hun bestedingen overeind te houden, maar als zij zich zorgen maken over de toekomst dreigen ze toch de vinger op de knip te houden.
• Voor de overheid: de jongste jaren lijkt de overheid meer en meer vanalles vast te willen leggen in allerlei regels (die dan vervolgens gerapporteerd en gecontroleerd moeten worden). Dat zorgt onder meer voor belangrijke administratieve lasten voor ondernemingen, wat weegt op de economische activiteit. In haar beleid kan de overheid beter vertrekken vanuit wat meer vertrouwen in burgers en ondernemingen.

Meer vertrouwen is trouwens ook essentieel voor de hele samenleving. Uit onderzoek aan Harvard blijkt dat een klimaat waarin mensen minder vertrouwen hebben in de toekomst (concreet met meer zero-sum mentaliteit) leidt tot meer polarisatie, meer complotdenken en minder economische groei. Die lagere groei dreigt dan het vertrouwen nog verder te ondermijnen, waardoor een samenleving in een soort negatieve spiraal kan vastraken.      

Moeilijke start van 2025

2025 begint op het vlak van vertrouwen onder een slecht gesternte. Het ondernemersvertrouwen blijft al zo’n twee jaar duidelijk onder normale niveaus hangen, terwijl het consumentenvertrouwen de voorbije zes maanden afbrokkelde. Aan de federale onderhandelingstafel lijkt er weinig vertrouwen te zijn, en tussen de sociale partners is het vertrouwen al langere tijd zoek.

Voorlopig lijken de financiële markten nog vrij gerust in de Belgische situatie, maar gezien de grote overheidsschuld en de belangrijke financieringsnoden hebben we op dat vlak weinig marge.  

Meer vertrouwen is allicht het krachtigste middel voor een sterkere economie. Vandaar mijn wens voor 2025: meer vertrouwen voor iedereen.

Bart Van Craeynest is hoofdeconoom bij Voka en auteur van ‘België kan beter’.