Verspilling en misbruik van coronasteun: ‘Samen gaat het om miljarden euro’s’

De enorme financiële tegemoetkomingen waarmee de Vlaamse en de federale regering over de brug kwamen om te voorkomen dat de economie kopje-onder zou gaan, zorgden ook voor verspilling en misbruik. ‘Hier mag niet over gezwegen worden.’

Iedereen heeft tijdens de lockdown wel een sjoemelverhaal horen waaien. Over een kapper die achter neergelaten rolluiken toch doorwerkte, bijvoorbeeld. Peanuts, zo blijkt, want er is sprake van écht grove misbruiken en grote geldverspilling.

‘Er is de voorbije maanden inderdaad heel veel geld verkwanseld, en als we niet ingrijpen zal er nog veel meer over de balk worden gegooid’, zegt Eric Van den Broele, senior manager onderzoek en ontwikkeling bij bedrijfsinformatiespecialist Graydon. Hij werkt ook nauw samen met de Economic Risk Management Group (ERMG), die de economische impact van de coronacrisis moet opvolgen, wordt geregeld om advies gevraagd door de Vlaamse en federale regering, en helpt frauduleuze bedrijven opsporen. ‘Sommige wantoestanden waarmee we nu worden geconfronteerd bestonden al,’ zegt Van den Broele, ‘maar door de coronacrisis zien we bepaalde vormen van misbruik in verhevigde vorm. Er komt heel veel belastinggeld verkeerd terecht, dus daar mag niet over gezwegen worden.’

Toen België op 18 maart op slot ging en het economisch leven grotendeels stilviel, gaf de overheid het signaal dat ze de bedrijven niet in de steek zou laten. Zo voorzag de Vlaamse regering in een hinderpremie van 4000 euro voor ondernemingen die verplicht de deuren moesten sluiten. ‘Een goede maatregel’, zegt Van den Broele. ‘Hij heeft zeker vele, vooral kleinere bedrijven geholpen om te overleven. Maar nu komt het erop aan dat de overheid keuzes gaat maken, of we houden binnenkort geen geld meer over voor scholen en snelwegen.’

Van den Broele maakt zich met name zorgen over het uitblijven van ‘levensnoodzakelijke bijsturingen’ in de wetgeving op de faillissementen, om te voorkomen dat nodeloos veel bedrijven in de komende maanden op de fles gaan. ‘Na het uitbreken van de coronacrisis werden de faillissementsprocedures een tijdlang bevroren, maar dat moratorium wordt nu stopgezet. Ik verwacht vanaf dit najaar een aanzwellende stroom faillissementen’, zegt hij. ‘Consultants zullen bedrijfsleiders aanzetten om zich failliet te laten verklaren op bekentenis, zoals dat heet, terwijl het om bedrijven gaat die vóór de coronacrisis perfect gezond waren maar in de voorbije maanden zijn weggeblazen, en die er daarom voor zullen kiezen om schoon schip te maken. De rechters zullen snel akkoord gaan met die faillissementen, want het gaat eigenlijk om een zuiver administratieve procedure. Bovendien zijn onze rechtbanken onderbemand en zullen ze de stortvloed niet aankunnen. De insolventiewet van 2018 laat ook toe dat gefailleerde ondernemers vrij snel een nieuwe start kunnen maken, maar in de huidige omstandigheden heeft dat perverse gevolgen. Bovendien staat een faillissement ook nooit op zich: het kan een domino-effect veroorzaken en andere bedrijven meesleuren. Ik houd rekening met 50.000 faillissementen als gevolg van corona.’

‘Wat baat het dat de overheid financiële steun geeft aan bedrijven die zich daarna failliet laten verklaren?’ vervolgt Van den Broele. ‘Daarom moet de overheid dringend een nieuw kader creëren, zodat alle betrokkenen – overheden, administratie, accountants, advocaten, vakbonden en rechtbanken – dezelfde criteria hanteren. Dat moet door middel van een wetswijzing, die er ook voor zorgt dat rechters meer sturend kunnen optreden en beter kunnen evalueren of een faillissement wel echt noodzakelijk is. Anders krijgen we een ongelooflijke verspilling van bedrijven, talent en geld.’

Dubbele hinderpremie

De premies voor bedrijven en handelszaken die dicht moesten vanwege corona waren voor de ene een peulenschil, voor de andere een (bescheiden) jackpot. Voor een onderneming die in gewone maanden maar een omzet van bijvoorbeeld 2000 euro haalt, is een hinderpremie van 4000 euro toch mooi meegenomen.

En er werd ook op een andere manier met geld gemorst. Als een onderneming meerdere exploitatiezetels heeft, kon het aantal premies worden uitgebreid tot maximaal vijf per onderneming. Resultaat is dat een hele reeks bedrijven een veelvoud aan premies incasseerden. Er is zelfs het verhaal van een man die een dubbele hinderpremie had ontvangen, en zelf de ‘vergissing’ meldde. Wat bleek? Hij had ooit fiscale controle gehad op zijn privéadres omdat zijn boekhouding zich daar bevond. Dat adres moest hij toen laten registreren als een aparte vestiging. Resultaat: twee hinderpremies.

Behalve verspilling is er ook flagrant misbruik van de steunmaatregelen, op verschillende fronten. Zo is er het misbruik met de zogeheten compensatiepremie. Bedrijven die meer dan 60 procent omzetverlies boekten, konden die Vlaamse premie van 2000 euro aanvragen. Om toch maar voldoende omzetverlies te halen, werden facturen uitgesteld, en soms werden zelfs helemaal geen facturen opgemaakt. Dat is manipulatie van de boekhouding.

Dan zijn er de spookbedrijven, die alleen op papier bestaan en waarvan sommige zijn opgericht om illegale activiteiten te verbergen. Volgens fiscale specialisten hebben spookbedrijven zonder enige twijfel een stuk van de overheidskoek gekregen, of zijn ze met dat doel gekocht door malafide organisaties. Van den Broele: ‘Op de 1,3 miljoen bedrijven in België zijn er 340.000 spookbedrijven: ze zijn nog wel ingeschreven, maar ze hebben het afgelopen jaar geen activiteiten ontplooid. Een deel daarvan heeft ongetwijfeld premies aangevraagd. Daarnaast hebben sommige slimmeriken ook in allerijl nieuwe bedrijven opgericht om premies te innen. Zoiets kost pakweg 1600 euro – tel uit je winst.’

Daarnaast telt ons land ook 60.000 bedrijven met een negatief eigen vermogen, die dus alleen maar schulden hebben. Dat is wettelijk verboden en eigenlijk hadden zij al geliquideerd moeten zijn, maar toch zijn ze nog ingeschreven en konden ze dus steun aanvragen.

Tijdelijke werkloosheid

Sommige bedrijven pasten nog een ander trucje toe om de belastingbetaler op te lichten: officieel werden de werknemers in de tijdelijke werkloosheid geparkeerd, in werkelijkheid bleven ze van thuis uit doorwerken maar werd hun loon wel voor 70 procent door de overheid betaald. Er zijn ook verhalen over bedrijfsleiders die door de vakbond onder druk zijn gezet om de werknemers, zelfs maar voor heel kort, tijdelijk werkloos te maken. Zo konden ze van de Vlaamse water- en energiesubsidie van 202,68 euro genieten, waar je recht op hebt zodra je één dag tijdelijk werkloos bent geweest.

‘Het gaat soms om kleine bedragen van een paar honderd euro hier en een paar duizend euro daar, maar het gaat wel om héél veel gevallen’, zegt Van den Broele. ‘Om u een idee te geven: er zijn in Vlaanderen 200.000 steunaanvragen ingediend. Daarvan worden er nu 25.000 onderzocht omdat ze verdacht zijn. Niet voor niets heeft minister Hilde Crevits (CD&V) het team dat alles onderzoekt uitgebreid van 10 naar 30 mensen – nog te weinig, als als u het mij vraagt. Ook op federaal niveau is men wakker geschoten en zet men datamininginstrumenten op om fraude op te sporen. Dat is maar goed ook, want samengeteld lopen het misbruik en de waardevernietiging als gevolg van de coronacrisis in de miljarden euro’s.’