In de eerste helft van 2017 eisten illegale varianten van de pijnstiller fentanyl zeven doden in België. Alle slachtoffers hadden het goedje online en perfect legaal besteld.
Op 15 januari werd in een Londense hotelkamer het levenloze lichaam van The Cranberries-zangeres Dolores O’Riordan (46) aangetroffen. Uit toxicologisch onderzoek bleek dat O’Riordan bezweek aan een overdosis van de uiterst krachtige pijnstiller fentanyl, die in de muziekwereld een macabere reputatie heeft verworven. Ook Tom Petty, Prince en Michael Jackson staan op de fentanyllijst.
In de VS en Canada is sprake van een heuse epidemie. Met meer dan 20.000 slachtoffers hebben synthetische opiaten heroïne verdrongen aan de top van dodelijkste drugs in Amerika. De waaier aan opiaten is breed, maar fentanyl en fentanylderivaten zijn veruit het meest verspreid. Heel wat slachtoffers haalden hun overdosis perfect legaal, mét voorschrift, in huis. Het product, dat werd uitgevonden door de Belgische dokter en farmaondernemer Paul Janssen, valt niet weg te denken uit de palliatieve geneeskunde en kankerbehandeling. Het is nuttig bij beperkt gebruik, maar daar is in Amerika geen sprake van. Sinds jaren schrijven artsen synthetische opiaten even vlot voor als aspirine, met een golf van overdosissen tot gevolg. Bovendien draaien er in China fabrieken die fentanyl en soortgelijke producten per koerier aan huis bezorgen, zonder voorschrift of kwaliteitscontrole. Tot overmaat van ramp hebben ook drugsbendes fentanyl als nieuwe melkkoe ontdekt. Het blijkt ideaal om met heroïne of cocaïne te versnijden, wat sterke cocktails oplevert.
Een nieuwe wet op designerdrugs moet achterpoortjes sluiten, maar daarmee is het gevaar niet geweken.
Zo’n vaart loopt het in België niet, maar de trend is zorgwekkend. ‘We hebben al voorlopige cijfers voor de eerste helft van 2017’, zegt Peter Blanckaert, farmacoloog, drugspecialist bij het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid en hoofd van het Belgian Early Warning System on Drugs. ‘Er waren in die periode minstens zeven bevestigde overlijdens door fentanyl en fentanylderivaten. Dat zijn lang geen Amerikaanse toestanden, maar het is wel ongezien in ons land.’ Het is voor de nabestaanden een magere troost dat de slachtoffers hun fentanylderivaten legaal hadden aangekocht. De onlinehandel werd pas eind september 2017 verboden, door een langverwacht Koninklijk Besluit op de zogenaamde Nieuwe Psychoactieve Stoffen (NPS). Die generieke wet – eigenlijk een lijst van verboden chemische basisstructuren – viseert designerdrugs, waaronder ook fentanylderivaten vallen. Het toxische huwelijk van fentanyl met illegale drugs zoals heroïne en cocaïne blijft voorlopig een ver-van-mijn-bedshow. ‘Daar heb ik nog geen meldingen van gezien’, zegt Blanckaert. ‘Ook niet van bij Europese collega’s. Ik zie het ook niet zo gauw overwaaien. In Amerika grijpen vooral heroïneverslaafden naar het goedkopere en krachtiger fentanyl, uit noodzaak. Daar zit het verschil met de VS: in België en Nederland is heroïne niet alleen van uitstekende kwaliteit, ze is ook makkelijk verkrijgbaar. Onze junks hebben geen reden om op fentanyl over te schakelen’.
