‘Verbied onbetaalde stages buiten de opleiding’

‘Waarom zou het succes van een student moeten afhangen of ze tweeduizend euro extra hebben staan op hun bankrekening?’, schrijft Frédéric Piccavet naar aanleiding van International Interns Day. Hij pleit voor een verbod op onbetaalde stages.

‘Nee, er is geen internet in deze studentenkamer. Nee, ook geen keuken.’ Dit is nog erger dan ik dacht, zei ik tegen mezelf. Ik bekeek de studentenkamer, of tenminste wat daarvoor moest doorgaan. De Fransman met Indische roots gaf me mijn bosje sleutels. ‘De ene voor het appartement, de andere voor de woonst, de laatste voor uw kamer.’ Tja, mijn ‘kamer’.

Ik keek rond en zag een kapot kookfornuis, een gortige vloer en een soort trapezium dat voor kast moest doorgaan. Eerder had de vriendelijke man mij meegenomen naar een klein kamertje waar een toilet stond zonder bril en een douchekop dat met plakband aan de muur was bevestigd. ‘Meestal is er warm water, maar dat kan ik je niet verzekeren’, zei hij terwijl ik klappertandde van de kou. We schrijven februari 2016.

Vechten voor stages

Twee maanden ervoor, in de kerstperiode, liep ik nog op wolkjes. Ik had het fantastische nieuws ontvangen dat ik stage kon lopen op een Permanente Vertegenwoordiging (een soort Belgische ambassade). Voor mij was dat een dream come true: ik was één van de uitverkorenen om het diplomatieke spel voor drie maanden lang vanop de eerste rij te mogen meemaken.

Stap voor stap werd die droom net iets minder fijn. Het appartement was een eerste tegenslag. Een andere kwam er toen ik eind februari besefte dat het appartement niet het grootste van mijn zorgen zou zijn. Dat waren de financiën…

Veel kosten, geen inkomsten

De stage werd namelijk niet vergoed, waardoor ik voor drie volle maanden geen inkomen had. Daarbij kwamen er de hoge kosten die ik maakte. Voor mijn mini-appartement telde ik honderden euro’s per maand neer.

Verder dokte ik stevig voor een Frans gsm-abonnement, voor vervoer, eten, drinken en moest ik mijn eigen PC voorzien om te kunnen werken. Mijn spaarrekening werd geplunderd. Steeds vaker vroeg ik me af waarom ik hieraan begonnen was.

De kater van het afstuderen

Toen ik dicht bij het afstuderen stond werd het steeds duidelijker dat we met honderden op een arbeidsmarkt terecht kwamen die jongeren proportioneel gezien minder kansen biedt. Het was voor velen een harde wake-upcall toen werkgevers ons verweten relevante ervaring te missen. De delirium van het afstuderen maakte al snel plaats voor een kater.

We leerden met zijn allen de catch 22 van de nieuwkomers op de arbeidsmarkt kennen: om een job te krijgen heb je relevante werkervaring nodig maar een job krijg je niet zonder relevante werkervaring. We zaten vast.

Onbetaalde stages: oplossing voor een catch 22

De oplossing leek voor de hand liggend: het lopen van een onbetaalde stage. Zo’n onbetaalde stage, hoe financieel moeilijk die ook is, betekent voor steeds meer studenten een noodzakelijke opstap om aan werk te raken. Je bouwt er relevante ervaring, connecties en skills bij, je kan gemakkelijk in een bedrijf rollen en het toont ook aan dat je niet bij de pakken wil blijven zitten.

Voor de overheids- en bedrijfswereld is het een ideale gelegenheid om goedkope (gratis!) arbeidskrachten te werven, pas afgestudeerden aan het bedrijf te binden en flexibel om te springen met human resources.

Onbetaalde stages buiten de opleiding zijn echter vooral een gevaarlijk fenomeen: je maakt kosten om te werken terwijl werken je eigenlijk nooit iets zou mogen kosten. Ze toveren daardoor de arbeidsmarkt om in een jungle waar vooral de wet van de financieel sterkste geldt. Jongeren – die automatisch al in een economische onzekere positie zitten – zijn hier de dupe van. Onbetaalde stages zijn voor hen een financieel blok aan het been. Maar wel één die steeds meer noodzakelijk blijkt.

België, koploper onbetaalde stages

Ik ben niet alleen met mijn verhaal. Als Europees jongerenvertegenwoordiger trok ik samen met vrijwilligers uit de Vlaamse Jeugdraad aan de alarmbel. In het voorjaar van 2017 ondervroegen we een 150-tal jongeren over de praktijk van een onbetaalde stage buiten de opleiding. Sommige van hen vergeleken het met slavenarbeid, anderen hekelden de arbeidsregels die geschonden werden, nog anderen lieten ons weten dat sommige stages helemaal niet nuttig zijn. Uit ons onderzoek bleek verder dat geen enkel ander Europees land het zo slecht doet qua vergoeden van stagiairs buiten de opleiding.

Tweeduizend euro extra

Waarom zou het succes van een student moeten afhangen of ze tweeduizend euro extra hebben staan op hun bankrekening? Het zou moeten afhangen van hun competenties en hun wil om voor iets te gaan. Waarom zouden studenten moeten betalen om broodnodige ervaring te verkrijgen? Die ervaring zouden ze moeten krijgen op een hogeschool of universiteit die stages verplicht zouden moeten maken. Waarom bestaat er in Vlaanderen geen eenvormig statuut voor stagiairs? Het zou heel wat onzekere juridische toestanden kunnen vermijden.

Vanuit de Vlaamse Jeugdraad is het genoeg geweest. Voor honderden stagiairs die moesten betalen om stage te volgen is het genoeg geweest. Voor studenten die geen stage liepen omdat ze het niet konden veroorloven is het genoeg geweest. Ja, we erkennen met zijn allen de grote meerwaarde van stages. Meer zelfs, stages blijken steeds meer dé manier om je te verzekeren van een job dat aansluit bij wat je studeerde. Ze brengen je verder ervaring, kennis, nieuwe skills en connecties bij.

Introduceer betaalde stages buiten de opleiding

In België laten we het evenwel na om jongeren evenveel kansen te bieden voor zo’n stages. Het wordt tijd om die gelijke kansen bij stages af te dwingen. Het wordt tijd om stages binnen een opleiding aan te moedigen en stages buiten de opleiding te vergoeden of tenminste de onkosten ervan terug te laten betalen. Doe je dat niet, dan voedt je de ongelijkheid van kansen bij pas-afgestudeerden, ondergraaf je de sociale mobiliteit en verklein je de rol van het onderwijs. Laat ons daarom werk maken van meer stages binnen het onderwijs en laat ons afstappen van onbetaalde stages buiten het onderwijs.

Frédéric Piccavet is Europees Jongerenvertegenwoordiger bij de Vlaamse Jeugdraad en zetelt als ondervoorzitter binnen de Raad Hoger Onderwijs bij de Vlaamse Onderwijsraad. Op International Interns Day vraagt hij aandacht voor de positie van stagiairs. “Waarom zouden studenten moeten betalen om broodnodige werkervaring te verkrijgen?”