‘Veerkracht is de capaciteit om problemen op te lossen over anderen zich suf over piekeren’

‘Veerkracht is een reflex, een bijzondere manier om de werkelijkheid zonder gelatenheid aan te kunnen, en een doeltreffende strategie te zoeken om vooruit te komen’, schrijft Jean Hindriks van Itinera.

In de dagen na terreuraanslagen vraag je je af hoe de families van de slachtoffers zoiets ooit te boven komen. Dat noemen we veerkracht. De mens heeft dat vermogen om overeind te krabbelen en terug te veren bij stress en grote problemen. Ook onze maatschappij heeft dat terugverend vermogen. Veerkracht is het tegenovergestelde van lijdzaamheid. Veerkracht is een reflex, een bijzondere manier om de werkelijkheid zonder gelatenheid aan te kunnen, en een doeltreffende strategie te zoeken om vooruit te komen.

Volgens Dean Becker, de baas van het bedrijf Adaptiv Learning Systems, bepaalt vooral onze veerkracht of we slagen of falen. Dat is zo in de strijd tegen kanker, dat is zo op school en dat is zo voor een olympische wedstrijd. Nu de sociaal-economische, migratie- en klimaatuitdagingen onoverkomelijk lijken, nu de angst voor onzekerheid toeneemt met de terroristische aanslagen, moet de bevolking een nieuwe vorm van veerkracht ontwikkelen.

Veerkracht wordt het nieuwe motto. Dat geldt voor alle machtsniveaus van een land, dat geldt op de arbeidsmarkt, in de gezondheidszorg, in het gerechtelijke systeem, voor jongeren en ouderen, voor ouders die worstelen om werk met privéleven te combineren, voor senioren en voor jongeren die hun leven vergooien voor wat vluchtig genot. Veerkracht wurmt zich binnen bij elk gezin dat met een drama of problemen geconfronteerd wordt, veerkracht speelt een rol voor ieder van ons persoonlijk.

We kunnen die veerkracht op alle niveaus ontwikkelen. Op individueel niveau, maar ook op het niveau van de organisaties, om samen de huidige en toekomstige uitdagingen aan te pakken. Enkele elementen op een rijtje.

Realistisch blijven. In de strijd tegen het terrorisme is een overdreven beveiliging geen oplossing, want de desillusie is ronduit wreed. Het is cruciaal om de realiteit van de situatie correct te bevatten en te accepteren, wil men problemen overwinnen. Veerkracht staat dus haaks op een berustend “we moeten ermee leren leven”. Veerkracht houdt in dat we de toestand willen veranderen en die niet zo maar ondergaan.

Het volstaat om in te grijpen in de oorzaken en gevolgen van menselijke drama’s, zowel op het terrein als via collectieve en gecoördineerde acties. In een schoolcontext, bijvoorbeeld, hebben veerkrachtige leerlingen een realistische kijk op de inspanningen die ze moeten leveren om te slagen. Bij een humanitaire crisis moet de regering op zoek naar realistische oplossingen en elk niveau moet daarin zijn rol spelen.

Zinvolle keuzes maken: wie zich bij tegenspoed afvraagt: “waarom ik?”, stevent op een depressie af. Dat is een negatieve gedachte. Veerkracht is een positieve gedachte. Je stelt je de tegenovergestelde vraag: “waarom ik niet?”. Dat vermogen om iets een plaats te geven, is voor onze veerkracht een manier om de brug te slaan tussen onze problemen op dat moment en onze vooruitzichten voor de toekomst. Die blik op de toekomst is een belangrijke hefboom om aan de problemen van nu te ontsnappen. In de praktijk betekent dit dat we zinvolle keuzes maken. Don’t follow twitter, follow your passion.

Om te overleven, moeten we een doel voor ogen houden en daaraan vasthouden. Denken dat school toch geen zin heeft, is de meest negatieve gedachte in een moeilijke sociaal-economische context. De meest veerkrachtige organisaties en scholen zijn, tegen die achtergrond, diegene die terugvallen op een onwrikbare combinatie van gemeenschappelijke waarden die al hun leden goed begrijpen en onderschrijven. Veerkrachtige leerlingen identificeren zich met die gemeenschappelijke waarden van de school en haar onderwijs.

Efficiënt blijven: veerkracht is het vermogen om het meeste te halen uit het weinige waarover je beschikt en dat vermogen dan op de beste manier gebruiken. Veerkracht is de capaciteit om een oplossing te bedenken voor een probleem waarover anderen zich suf piekeren. Veerkrachtige organisaties zijn organisaties van wie het personeel vindingrijk te werk gaat in onverwachte situaties. Binnen veerkrachtige organisaties vinden mensen een manier om zich door de juiste personen te laten bijstaan en werken ze probleemloos samen om gezamenlijk hun doel te bereiken. Als iets belangrijk voor u is, zult u een oplossing vinden. Anders bedenkt u wel een excuus.

Vrienden en familie: veerkracht wordt te vaak als een individuele eigenschap gezien, maar ze kan niet echt tot ontwikkeling komen in een sfeer van angst en onzekerheid. Veerkracht steunt op een sociaal netwerk van hulp en geruststelling, zoals onze familie, de school, de jeugdzorg en de gemeenschap. Die veerkracht is potentieel in elk van ons aanwezig. De verwezenlijking van dat potentieel hangt af van het onderwijssysteem, de stabiliteit van het gezin en de cohesie van de gemeenschap.

Veerkracht aanmoedigen, dat betekent dus ook de strijd aanbinden met sociale ongelijkheid, discriminatie op het werk, maatschappelijke segregatie, etnische en raciale verdeeldheid, een falend schoolsysteem of met de vernietiging van de familiestructuur. Een goeie balans tussen werk en gezinsleven aanmoedigen, is daarom cruciaal.

Gelijke kansen: de veerkracht bevorderen, dat is ook gelijke kansen garanderen opdat elk van ons zich écht kan afvragen: “waarom ik niet?”. Een rechtvaardige maatschappij is een maatschappij die gelijke kansen biedt op een geslaagde opleiding, op een gelijk diploma, op toegang tot banen met zekere verantwoordelijkheden. Achter de bevordering van gelijke kansen schuilt dus een nog belangrijkere inzet: de vertrouwensrelatie tussen de school en de maatschappij herstellen. Het is echt zonde hoeveel jongeren afhaken op school. Maar we moeten de jeugd ook wakker schudden en tot actie aanzetten.

Of zoals paus Franciscus zei op de Wereldjongerendagen in Polen: “een gevaarlijke en vaak moeilijk te herkennen verlamming… die jongeren afstompt en in slaap wiegt met persoonlijk comfort en videospelletjes, terwijl anderen – misschien wakkerder, maar daarom niet beter – over onze toekomst beslissen”.

Jean Hindriks is professor economie aan de Université Catholique de Louvain.Hij is Senior Fellow bij Itinera.