‘Veel te snel willen politici begrijpelijke hysterie beantwoorden met buitenissige maatregelen’

‘De recente roep om minder Europa en meer grenzen is een goed voorbeeld van het ondoordacht aantasten van de basisbeginselen van onze liberale democratie’, schrijven Jean-Jacques De Gucht en Philippe De Backer van Open VLD.

De strijd tegen het hedendaagse terrorisme stelt ons voor een enorme uitdaging: hoe garanderen we een zo maximaal mogelijke veiligheid aan onze burgers? Dit is een grondrecht dat we nadrukkelijk moeten behartigen. Maar tegelijkertijd mogen de middelen die we aanwenden voor onze veiligheid ons uiteindelijke doel niet ondermijnen: de bescherming van onze fundamentele rechten en vrijheden. De recente roep om minder Europa en meer grenzen is een goed voorbeeld van het ondoordacht aantasten van de basisbeginselen van onze liberale democratie.

Onze middelen schaden ons doel

Terreuraanslagen streven naar niets of niemand ontziend geweld. Willekeurige dood en vernieling. Nihilisme zonder weerga. Met deze drieste furiositeit trachten terroristen paniek te zaaien en weerwraak op te roepen. Hun streven is ons te begoochelen dat de rechten en vrijheden die onze samenleving kenmerken onze grootste zwakte zijn; dat het net de fundamenten van onze democratie zijn die ons blootstellen aan hun razernij.

Met succes. Uiteraard moeten overheden er alles aan doen om hun burgers te beschermen. Maar al te vaak slaat de slinger door en blijken we bereid de basisbeginselen van onze liberale democratie ondergeschikt te maken aan een gevoel van veiligheid. Exuberante voorbeelden hiervan zijn de afluisterpraktijken van de NSA, de foltertechnieken in Guantanamo Bay of -evengoed- de acties van de FBI tijdens de red summer in een ver verleden bij het begin van de vorige eeuw.

Veel te snel voelen politici zich geroepen een begrijpelijke hysterie te beantwoorden met onbegrijpelijk buitenissige maatregelen. Het is een tegemoetkoming aan de korte termijneisen van een angstige bevolking. Het is ingegeven vanuit de vrees achteraf te moeten erkennen niet al het mogelijke gedaan te hebben. Maar hierdoor verliezen we het lange termijn doel uit het oog. We zetten hiermee de toekomst van onze liberale democratie zelf op de helling. Ironisch genoeg is net dit het doel van het terrorisme van de 21te eeuw.

Onze democratische principes zijn wervend

De suggestie om het Schengenakkoord te herbekijken is een uitstekend voorbeeld van deze kwalijke steekvlampolitiek. Het is het typevoorbeeld van impulsieve keuzes die blijvende nefaste effecten kunnen hebben voor ons democratisch bestel. Het meest radicale betoog, de controle over onze interne grenzen opnieuw opeisen, is een makkelijk verteerbaar verkooppraatje dat voorbijgaat aan de complexiteit van de strijd tegen terrorisme. Integendeel zet het verworven vrijheden onherroepelijk op de helling.

Geen enkele nationale staat kan bovendien de veiligheid van zijn burgers waarborgen in de strijd tegen het internationale terrorisme. Het enige mogelijke antwoord is niet het terugplooien op de eigen haard maar net meer internationale samenwerking.

Meer Europa door meer informatie-uitwisseling en meer samenwerking van nationale inlichtingendiensten. Waarom richten we zelfs niet één volwaardige Europese inlichtingendienst op? Een inlichtingendienst die uiteraard steeds rapporteert en verantwoording aflegt aan de democratische instellingen van de Europese Unie.

Meer Europa door meer samenwerking inzake asiel en migratie. Meer steun aan de grenslanden die er op toezien alle vluchtelingen te registreren. Meer spreiding. Meer middelen voor Frontex. Meer controle op potentiele terroristen. Meer humaniteit en dus géén push back-beleid.

Dit zijn voorbeelden van veiligheidsmaatregelen die de fundamenten van onze liberale democratie niet dreigen te ondergraven maar net bewaken. We moeten ons ervoor hoeden in de val van de terroristen te lopen en onze liberale democratie te slachtofferen op het altaar van een veiligheidsfetisjisme. De rechten en vrijheden die onze liberale democratie kenmerken zijn niet onze zwakte maar net onze grootste sterkte. Geen enkel ander samenlevingsmodel -ook geen kalifaat- heeft in het verleden meer mensen verenigd. Vrije burgers zijn de beste garantie op het verdedigen van onze liberale democratie en haar basisbeginselen. Het zou dan ook dwaas zijn deze overboord te gooien. Of zoals Michael Ignatieff schreef: “in de strijd tegen terrorisme is de enige vijand die een democratie kan verslaan zijzelf.”