‘VDAB-beleid van Philippe Muyters leidt tot verspilling’

Het uitbestedingsbeleid van de VDAB ligt onder vuur. 80% van de werkzoekenden die door de VDAB geholpen worden stroomt door naar een job. Van de werkzoekenden die door een externe partner worden geholpen, vindt slechts 70% een job. Reactie van minister Philippe Muyters (N-VA): de sociale partners die de VDAB mee besturen, de vakbonden incluis, zijn akkoord met dit beleid… Niet dus!

“Soms denk ik dat de politiek eigenlijk uit is op de volledige ontmanteling van de VDAB op middellange termijn.” Dat vertelde ons een VDAB-medewerker in een enquête die de socialistische vakbond een jaar geleden onder het VDAB-personeel hield. Opzet: onderzoeken hoe het VDAB-personeel kijkt naar de besparingen die de Vlaamse regering de VDAB oplegt, welke impact die besparingen hebben op de dienstverlening, en wat de effecten zijn van de uitbesteding van de begeleiding van werkzoekenden.

Een uitgebreide wetenschappelijke bevraging was het niet, wel een peilen naar het buikgevoel van de werknemers. Dat buikgevoel was eenvoudig samen te vatten: Het VDAB-personeel is niet tegen uitbestedingen op zich, maar men gelooft niet dat deze gericht worden ingezet om betere resultaten te boeken, wel dat men uitbesteedt in functie van besparingen bij de VDAB.

Tegelijk trok het VDAB-personeel aan de alarmbel over de kernopdrachten van de VDAB: deze komen in gevaar, luidde het. Ondertussen zijn we alweer een jaar verder. Er is sinds onze noodkreet weinig veranderd. Sterker nog: meer en meer bereiken ons nu ook signalen van werkzoekenden die stellen dat de kwaliteit van de dienstverlening van VDAB en van haar partners achteruit gaat.

Uitbestedingen x 5

Maar laten we peilingen even voor wat ze zijn, en bekijken we de harde cijfers. De voorbije 7 jaar (dus onder de huidige en vorige Vlaamse regering) werd de VDAB systematisch en continu onderworpen aan de eis om “meer te doen met minder”.

Er kwamen tal van extra taken en objectieven bij, rond jeugdwerkloosheid, herstructureringen (Ford Genk bijvoorbeeld), activering van ouderen, kwaliteit van outplacement, arbeidshandicap, en ga zo maar door.

Het personeelsaantal van VDAB bleef tussen 2006 en 2012 echter constant. Sterker nog, de recente besparingen houden in dat VDAB het met zo’n 300 voltijdsen minder zal moeten doen. Terwijl aan de andere kant en gelijktijdig het equivalent van 300 voltijdsen in middelen wordt uitbesteed aan de private sector. Sinds 2005 is het budget voor uitbesteding bijna vervijfvoudigd. Vandaag gaat er voor elke 3 euro die Vlaanderen uitgeeft aan begeleiding en opleiding van werkzoekenden, 1 euro naar de private markt.

Dogma’s versus efficiëntie

Hoeft dat een probleem te zijn? Als de markt het beter of even goed en goedkoper doet, dan moet je die kunnen inschakelen. Al mag die uitbesteding in geen geval de kernopdrachten van de overheid in het gedrang brengen. Dat laatste is vandaag wel degelijk een reëel risico geworden.

Maar belangrijker nog is de vaststelling dat er momenteel geen garanties zijn dat uitbesteden effectief beter of goedkoper is dan wat we zelf doen. De vele evaluatierapporten over de verschillende tenders hebben één punt gemeen: ze hebben nooit aangetoond dat private partners de klus hetzij goedkoper, hetzij beter klaren dan wanneer de VDAB de begeleiding of opleiding zelf zou uitvoeren.

Op vakbondsvraag werd er dan ook een toetsingskader opgesteld waarmee de relevantie en noodzaak van een uitbesteding moet worden nagegaan. En daarmee komen we bij de kern van de zaak. Een oordeel over efficiëntie impliceert dat er een keuze bestaat tussen twee alternatieven: zelf mensen aanwerven dan wel taken uitbesteden.

Door een personeelsstop in te voeren voor de VDAB heeft de Vlaamse regering de eerste optie de facto onmogelijk gemaakt: zelfs als de VDAB het zelf beter en goedkoper kan, mag zij dit omwille van de personeelsstop niet doen. Het is dus nogal gemakkelijk van minister Muyters om zich te verschuilen achter een goedkeuring door de raad van bestuur wanneer je tegelijk met een politiek dogma (minder overheid!) een aantal mogelijke beleidsopties op voorhand blokkeert.

Georganiseerde verspilling

U hoeft ons daarover trouwens niet op ons woord te geloven. In de evaluatierapporten die vrij te consulteren zijn op de website van de VDAB, vinden we dit citaat terug uit een studie van DLA Piper en Idea Consult uit 2009 (p.96): “De beslissing van het inzetten van de markt is niet gebaseerd op een efficiëntievraagstuk, maar wordt gestuurd door een vraag vanuit het beleid waarbij middelen worden vrijgemaakt en deze integraal getendeerd worden. Er wordt onvoldoende in overweging genomen of de VDAB dan wel de markt efficiënter is om de doelgroep in kwestie te begeleiden, bijvoorbeeld op basis van een vergelijking van de uitstroomresultaten en de inspanningen die geleverd werden om deze te bereiken (gemaakte kosten).”

Uiteraard zal het in sommige gevallen goedkoper en beter zijn om een beroep te doen op een partner. Dit spreek ik ook niet tegen. Maar laat het debat dan echt gaan over efficiëntie en niet vertrekken van een ideologisch simplistische keuze tegen de overheid en voor de markt. Uitbestedingsbeleid vergt ook een discussie over wat we expliciet als taak van de overheid zien én de intellectuele eerlijkheid om toe te geven dat uitbesteden ook duurder kan uitdraaien dan het zelf te doen.

Als we daar blind voor blijven, eindigen we in georganiseerde verspilling. Precies het omgekeerde van wat men zegt te willen bereiken.

Caroline Copers, algemeen secretaris Vlaams ABVV