‘Vandaag ga je niet langer dood van een ziekte, maar van de prijs van geneesmiddelen’

‘De keuze tussen basisinkomen en sociale zekerheid is een valse keuze’, schrijft Francine Mestrum, onderzoekster bij Global Social Justice. Ze pleit ervoor om basisdiensten aan te bieden in plaats van een basisinkomen.

De zopas verschenen studie van Universiteit Antwerpen over het basisinkomen is duidelijk. Een onvoorwaardelijk basisinkomen van 700 euro per maand voor iedereen zou de armoede in Nederland niet doen afnemen. En nochtans, zo stelt Professor Ive Marx in De Standaard, leek het een sterk ethisch dossier.

Ik heb nooit begrepen waarom men ‘ethische problemen’ met cash wil oplossen. In elke markteconomie is armoede in allereerste én in allerlaatste instantie een inkomenstekort. Geef mensen voldoende om waardig te leven, en veel van de randproblemen verdwijnen als sneeuw voor de zon. Voer bovendien en degelijke sociale bescherming in en de verarmingsprocessen worden gestopt.

Maar er is meer aan de hand. In het Zuiden promoot de Wereldbank nu zeer sterk de zogenaamde cash transfers. Dat zijn kleine uitkeringen aan geselecteerde arme mensen, waarmee die dan geprivatiseerde diensten kunnen kopen, van gezondheidszorg tot water en schoolgeld. Dit geld is met andere woorden niets anders dan een onrechtstreekse manier om de multinationals te subsidiëren die deze diensten voortaan aanbieden. Wie meer of beter wil, kan alles kopen wat de markt te bieden heeft.

Privatiseringen zijn niet noodzakelijkerwijs negatief. Er zijn goede en slechte voorbeelden te vinden van openbare diensten én van geprivatiseerde bedrijven. Het is vooral een valse keuze. Afgelopen weekend kwamen Europese en Aziatische sociale bewegingen samen in Barcelona voor een conferentie over zogenaamde social commons. et sociaalH

Het sociaal gemeengoed dat daar werd bepleit, ontwijkt die valse keuze door sterk in te zetten op democratisering. Commons, zo wil de inmiddels gevestigde waarheid, gaan voorbij de tegenstelling tussen markt en staat. Maar dat betekent niet dat ze zonder markt en staat kunnen. Sociale commons zijn een democratische en participatieve oplossing voor efficiënte en toegankelijke sociale diensten.

Valse keuze

Waarom vertel ik dit? Omdat ook de keuze tussen basisinkomen en sociale zekerheid een valse keuze is. Het alternatief dat door het Institute for Global Prosperity in het Verenigd Koninkrijk wordt voorgesteld heet niet ‘Universeel Basisinkomen’, maar ‘Universele sociale diensten’. Het probleem van meer en meer mensen in onze samenlevingen is het tekort aan middelen om een decente levensstandaard te bereiken. In een wereld waarin meer en meer diensten worden aangeboden door naar winst strevende bedrijven, is dat een strijd die van arme mensen bedelaars maakt.

Gratis gezondheidszorg, onderwijs, openbaar vervoer, huisvesting, voedsel én toegang tot internet is gek genoeg een véél goedkopere oplossing dan het ‘knettergekke’ basisinkomen. En uiteraard moeten de pensioenen, de werkloosheidsuitkeringen en de leeflonen blijven bestaan. In het Verenigd Koninkrijk komt de prijs voor zo’n pakket van diensten neer op 2,3 % van het bruto binnenlands product, en er is géén belastingverhoging voor nodig.

Deze basisdiensten zijn een vorm van sociaal loon, ter vervanging van een financieel inkomen. Het gaat niet op dat multinationals rijk worden van de zorgnood van oude mensen. Vandaag ga je niet langer dood van een ziekte, zo werd op de conferentie gezegd, maar van de prijs van geneesmiddelen.

Organiseer deze sociale diensten op een democratische en participatieve manier en je kan de armoede inderdaad de wereld uit helpen, inclusief voor kinderen die nu al te makkelijk in de kou blijven staan. Basisdiensten in plaats van een basisinkomen, met een rol voor de overheid én voor burgers, betere commons kan men zich nauwelijks voorstellen.

‘Eenieder heeft recht op een levensstandaard die hoog genoeg is voor de gezondheid en het welzijn van zichzelf en zijn gezin, waarbij inbegrepen voeding, kleding, huisvesting en geneeskundige verzorging en de noodzakelijke sociale diensten, alsmede het recht op voorziening in geval van werkloosheid, ziekte, invaliditeit, overlijden van de echtgenoot, ouderdom of ander gemis aan bestaansmiddelen, ontstaan ten gevolge van omstandigheden onafhankelijk van zijn wil.’ Dit is artikel 25 van de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens. Daar gaat het om. Niet om een gelijk bedrag aan geld voor iedereen. Geen ethiek, maar af te dwingen rechten.

Het lijkt me een uitstekend voorstel om volgend jaar de verkiezingen mee te winnen.