De leegloop van onze kerken plaatst lokale overheden en bisdommen voor een grote uitdaging: wat aan te vangen met al die imposante gebedshuizen? Deze vijf kerken kregen alvast een nieuwe bestemming.
Afbreken is geen optie, want vele kerken zijn beschermd, als monument of als waardevol stads- of dorpsgezicht. Nagenoeg alle Vlaamse steden en gemeenten sleutelen momenteel aan meerjarige kerkenbeleidsplannen. Nu al staat vast dat op middellange termijn een derde van de zowat 1800 Vlaamse parochiekerken zal worden herbestemd. Dat betekent niet noodzakelijk dat ze worden ontwijd of, zoals het kerkjuridisch correct luidt, aan de eredienst worden onttrokken. Herbestemming kan ook de vorm aannemen van medegebruik, een formule waarbij het kerkgebouw ruimtelijk wordt opgesplitst tussen een religieus en een profaan deel. Ook “medegebruik in de tijd” is een optie: de kerk krijgt een andere functie, maar wordt op welbepaalde tijdstippen voorbehouden voor de eredienst.
In Nederland worden ontwijde kerken wel eens als indoor skatepark of trampolineparadijs gebruikt. Zo’n vaart loopt het in Vlaanderen niet. Herbestemming van kerken ligt hier gevoeliger, zoals bleek uit de heisa over de monumentale Sint-Annakerk die door het Gentse stadsbestuur, met instemming van het bisdom, aan een consortium rond distributiegroep Delhaize werd toegewezen. Knack dook in de database van het gezaghebbende Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur (CRKC) en turfde enkele voorbeelden van opmerkelijke kerkrecyclage.
1. Gent-Malem. Onze-Lieve-Vrouw Koningin van de Vrede
Deze eenbeukige parochiekerk werd in 1956 gebouwd ten dienste van een sociale woonwijk in Malem, een door twee Leie-armen ingesloten uitbreiding van de Brugse Poortwijk. De kerk werd in 2015 aan de eredienst onttrokken en verkocht aan de vzw Circusplaneet. De kerk werd de voorbije twee jaar grondig verbouwd om de nieuwe circusschool te herbergen. In september gaat het resultaat van deze via crowdfunding gefinancierde operatie open.
2. Roeselare. Sint-Amands
Deze basiliekkerk werd in 1871 gebouwd om het groeiend aantal gelovigen in de stationsbuurt op hun religieuze wenken te bedienen. Ze werd in 2014 bij een hertekening van de lokale parochiekaart aan de eredienst onttrokken. De stad Roeselare, eigenaar van het gebouw, verhuurt de kerk aan een vzw van lokale boeren die er op vrijdag een druk bezochte versmarkt houden.
3. Antwerpen-Linkeroever. Sint-Anna-Ten-Drieën
Deze modernistische zaalkerk uit 1970 werd met haar waaiervormige grondpatroon en quasi vrijstaande klokkentoren losjes geïnspireerd op voorbeelden van de Frans-Zwitserse architect Le Corbusier. Niet aan de eredienst ontrokken, maar wel een voorbeeld van medegebruik voor cultuur en vrijetijdsbesteding. Sinds 2009 worden er concerten en tentoonstellingen georganiseerd. In navolging van Duitse voorbeelden werd Sint-Anna-Ten-Drieën in 2011 tot fietskerk uitgeroepen. Fietsers kunnen er uitrusten en gebruik maken van picknicktafels en sanitair. Of de batterij van hun e-bike opladen, met stroom afkomstig van de 48 zonnepanelen op het dak van deze eco-kerk.
4. Hoeselt. Onze-Lieve-Vrouw Middelares
Deze parochiekerk, gebouwd in 1934 in pseudo-basilicastijl, was te groot geworden voor de uitdunnende geloofsgemeenschap. Als oplossing werd gekozen voor nevenbestemming. De kern rond het altaar blijft het toneel voor misvieringen. De rest van het gebouw werd vorig jaar ingericht en toegankelijk gemaakt als nieuwe stadsbibliotheek.
5. Halle. Paterskerk
Deze basiliekkerk hoort bij het kloostercomplex van de Minderbroeders die in 2013, na een aanwezigheid van 170 jaar, de Vlaams-Brabantse stad verlieten. Terwijl het kloostercomplex werd verkocht voor de bouw van assistentiewoningen, bleef de kerk eigendom van de stad die er een culturele en sociale bestemming voor zoekt. In afwachting van een definitieve oplossing dient de Paterskerk als decor voor street art. De Belgische kunstenaars Bart Smeets en Steve Locatelli maakten er monumentale en kleurrijke muurschilderingen die refereren aan de mystiek van de Minderbroeders.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
