Valse start: wanneer uw voornaam een vergiftigd geschenk is

Elke ouder breekt er zich het hoofd over: met welke voornaam wil hij zijn kind op de wereld zetten? Maar hoe goedbedoeld ook, die naam blijkt niet altijd een mooi cadeau te zijn.

Het scheelde geen haar of dit artikel was ondertekend door Naomi Van den Broeck. Mijn ouders hadden die naam al een tijdje in gedachten, al blijft onduidelijk waar de inspiratie precies vandaan kwam. Alvast niet bij topmodel Naomi Campbell: op het moment van mijn geboorte had zij wel al in een videoclip van Bob Marley meegedanst, maar echt doorbreken zou ze pas een paar jaar later. Uiteindelijk werd het dus Stefanie, een naam ingefluisterd door wijlen mijn grootmoeder. Naar verluidt haalde zij inspiratie bij het toenmalige enfant terrible van het prinsdom Monaco. Hoe het ook zij, onverdeeld gelukkig ben ik met die voornaam nooit geweest. In de jaren 1980 kwam ik in elke school, op elk kamp en bij elke vereniging minstens een handvol naamgenoten tegen. En Stefanie, het klínkt ook niet bijster getalenteerd of bijzonder. Het kon erger, maar toch.

Veel Vlamingen worstelen met hun voornaam, zo blijkt. Sinds deze zomer kun je die snel en (meestal) gratis veranderen in je gemeentehuis. Enkele maanden geleden deed Het Nieuwsblad een rondvraag bij tientallen Vlaamse gemeenten, en daaruit bleek dat al minstens 780 Vlamingen voor een nieuwe naam kozen. Onder hen muzikant Bob Savenberg, die tot voor kort officieel Robert Jan Jozef heette. In het Radio 1-programma De wereld van Sofie vertelde luisteraar Kimberley dan weer dat ze zich onlangs officieel tot Kim had laten omdopen, en zelfs een ‘ Bye Berly‘-feest organiseerde om dat te vieren. Ze had het altijd een ‘marginale naam’ gevonden en was blijkbaar niet alleen: op sollicitatiebrieven die ze ondertekende als Kimberley kreeg ze nooit respons, als Kim lukte dat wél. Dat blijkt ook uit wetenschappelijk onderzoek: namen kunnen bepalend zijn voor sollicitatiegesprekken, en bijvoorbeeld ook op school en op de datingmarkt. Maar hoe komt het eigenlijk dat veel mensen spontaan andere associaties voelen bij een Johnny dan bij een Jean-Philippe?

Opleidingsniveau

Taalwetenschapper Gerrit Bloothooft (Universiteit Utrecht) ontdekte dat voornamen gekoppeld zijn aan sociale klassen: het opleidingsniveau van ouders bepaalt voor een groot deel wat voor naam ze kiezen. Om dat hard te maken, doorspitte Bloothooft voornamenlijsten van Nederlandse kinderen en jongeren tot 25 jaar. ‘Ik keek naar de namen van kinderen binnen eenzelfde gezin en zag veel voorkomende combinaties. Niels en Lars bijvoorbeeld, of Francine en Laurentine. In één gezin zul je zelden of nooit een Klaas én een Kevin tegenkomen. Op die manier kon ik 14 voornamengroepen onderscheiden, die ik vervolgens kon koppelen aan het opleidingsniveau van de ouders. Laagopgeleiden kiezen sneller voor namen die Engels, Spaans of Italiaans klinken. Terwijl hoogopgeleiden vaker gaan voor traditionele Nederlandse namen in een modern jasje: Bas, Tim of Daan bijvoorbeeld. En ook Friese en Scandinavische namen doen het bij hen goed. De elite kiest dan weer graag voor lange Franse namen à la Angélique of Frederique. Al zijn er natuurlijk ook namen die je in elke klasse ziet. Femke is daar een goed voorbeeld van.’

De meeste namen gaan maximaal veertig jaar mee, met één piek binnen een generatie, vertelt Bloothooft. ‘Yvonne was bijvoorbeeld heel populair in de jaren 60 en wordt nu niet meer gegeven. Maar er is geen enkele indicatie dat hoogopgeleiden trendsetters zijn: het is niet omdat Daan nu populair is bij die groep, dat de laagopgeleiden zullen volgen. Alle groepen hebben hun eigen naamgevingsdynamiek: ze nemen geen namen van elkaar over, maar kiezen namen die populair zijn binnen de eigen groep.’ Een populaire hypothese is dat laagopgeleiden gevoeliger zijn voor namen uit populaire media, zoals tv-soaps. ‘Maar échte trends die worden ingezet door wereldsterren zien we eigenlijk nooit. Engelse namen die in Nederland populair zijn, zijn dat in Engeland of de Verenigde Staten vaak totaal niet.’ Waarom kiezen lager opgeleiden hun voornamen dan niet vaker uit die ‘hoogopgeleide’ categorieën? ‘Ouders zijn toch vooral gevoelig voor de connotatie van namen in hun eigen omgeving. Je doet je kind ook heel wat aan door een naam te kiezen die volledig buiten je sociale groep valt.’ Dat heeft deze Stefanie alvast voor op de Naomi’s van deze wereld: in elke groep loopt wel een naamgenoot rond.