‘Tijd voor andere recepten om discriminatie op de arbeidsmarkt aan te pakken’

‘Er is een fundamenteel verschil tussen discrimineren en differentiëren: positieve actiemaatregelen corrigeren juist structurele vormen van discriminatie en achterstelling’, schrijft Landry Mawungu van het Minderhedenforum.

Ons land is internationaal bekend om zijn slechte prestaties inzake personen met een migratieachtergrond op de arbeidsmarkt. De werkzaamheidskloof tussen autochtonen en personen geboren buiten de EU, is sinds 2006 alarmerend groot. Cijfers van 2016 tonen aan dat 49.1% van de personen geboren in niet-EU landen een job heeft, versus 70,2% bij de personen van Belgische origine. De huidige maatregelen om dit aan te pakken werken duidelijk niet of onvoldoende. Het kan zo niet langer. Time’s up! Het is tijd voor andere recepten.

Het Minderhedenforum schuift een doeltreffende tandem naar voren bestaande uit een handhavingsluik en een proactieve poot. We pleiten enerzijds voor de effectieve naleving van de anti-discriminatiewetgevingen. Dat vergt proactieve praktijktesten om systematisch vormen van discriminatie en racisme vast te stellen en te bestraffen. Want schoolverlaters met een ‘vreemde naam’ moeten om een uitnodiging te krijgen voor de volgende fase van de selectie gemiddeld twee keer zoveel sollicitatiebrieven uitsturen dan hun peers mét typisch Belgische naam.

Handhaving alleen is echter niet voldoende. Bijkomende corrigerende maatregelen zijn broodnodig om échte gelijke kansen te realiseren voor personen met een migratieachtergrond. Van die gelijke kansen is er nu geen sprake. Maar wat is er nog nodig om het tij te keren? Om evenredige participatie te realiseren op onze arbeidsmarkt pleit het Minderhedenforum voor verplichte positieve acties gericht op personen met een migratieachtergrond. Dat zijn tijdelijke acties en maatregelen om de feitelijke ongelijkheid van personen met een migratieachtergrond weg te werken of te compenseren.

Het Minderhedenforum staat daarin niet alleen. Volgens een aantal belangrijke internationale mensenrechtenverdragen (die België ondertekende en ratificeerde) zijn positieve acties noodzakelijk. Zeker in ongelijke contexten als de onze. Positieve acties worden dikwijls verward met positieve discriminatie. Er is echter een fundamenteel verschil tussen discrimineren en differentiëren: positieve actiemaatregelen corrigeren juist structurele vormen van discriminatie en achterstelling. Ze trekken recht wat scheef was.

Concreet kan het gaan om voorbehouden stageplaatsen, opleidingsprogramma’s of mentorprogramma’s, om het verspreiden van vacatures enkel naar de kansengroep, om sollicitantenquota in de verschillende fases van de aanwervingsprocedure, om voorrang bij gelijke geschiktheid, specifieke wervingsreserves of voorbehouden betrekkingen, etc…

Positieve acties maken al deel uit van het federale en Vlaamse wettelijk kader. In de federale anti-discriminatiewetgeving wordt verwezen naar een Koninklijk Besluit (KB) dat de situaties zou verduidelijken waarin positieve acties getroffen kunnen worden. Gisteren werd duidelijk dat de federale minister van Werk, Kris Peeters, momenteel werkt aan een nieuw ontwerp. Dat is een stap in de goede richting.

Weliswaar heeft voor het Minderhedenforum zo’n verduidelijkend KB een meerwaarde als het durft te bepalen in welke situaties positieve acties niet langer een vrijblijvende optie zijn. Want het is hoogtijd om nu een versnelling hoger te schakelen. Voor verplichte verregaande positieve acties kijkt het Minderhedenforum in eerste instantie naar de verschillende overheden, semi-publieke instellingen en bij uitbreiding naar iedereen die grotendeels werkt met publieke middelen of intekent op overheidsopdrachten. Die actoren hebben een voorbeeldfunctie en een grotere verantwoordelijkheid omdat zij met belastinggeld werken en een maatschappelijke dienst aanbieden.

Maar ook private werkgevers hebben een belangrijke rol te spelen. Het Minderhedenforum pleit er dan ook voor om positieve acties op de private arbeidsmarkt te verankeren op sectoraal niveau in de verschillende cao’s. In die cao’s dienen streefcijfers te worden opgenomen voor de meest kwetsbare, prioritaire kansengroepen op basis van bestaande arbeidsmarktstatistieken. De sectoren dienen zich te verbinden aan enkele positieve acties om die streefcijfers effectief te behalen. Er volgen sancties op sector- en ondernemingsniveau als die acties niet worden uitgevoerd en de streefcijfers niet worden behaald.

Dwingende positieve acties

Uiteraard verdienen werkgevers alle steun bij het voorbereiden en uitvoeren van die acties. België heeft reeds een lange traditie in positieve acties. Een aantal positieve acties is aardig ingeburgerd. Vaak worden deze veelal bindende maatregelen echter niet als zodanig (h)erkend. Denk bijvoorbeeld maar aan de jongerenverplichting (quota voor bedrijven vanaf 50 werknemers), de RSZ-kortingen voorjongeren, mensen met een handicap en 55-plussers in Vlaanderen, de voorbehouden plaatsen voor mensen met een handicap bij de Vlaamse overheid en de quota voor vrouwelijke topambtenaren bij de federale overheid.

Er bestaat al van alles. Behalve voor personen met een migratieachtergrond. Hier blonk het beleid tot nu toe uit in struisvogelpolitiek. Nochtans noopt, én rechtvaardigt, de huidige realiteit ook voor hen tot dwingende positieve acties. Laten we het bestaande arsenaal aan positieve acties dan ook uitbreiden naar deze doelgroep en een bindend karakter geven. Net zoals Canada, Noorwegen, Indië, Rwanda, Zuid-Afrika, de VS…. Buitenlandse voorbeelden tonen dat het kan en werkt. Nu wij nog.