‘Tienduizenden gezinnen zien hun budget opgaan aan energierekeningen, nog voor ze aan renoveren kunnen denken’

‘De Vlaamse regering wil tegen 2050 alle woningen energieneutraal hebben. Maar zonder flankerende financiële ondersteuning op maat zal dat echter nooit lukken’, schrijft Natan Hertogen van Samenlevingsopbouw Gent.

Twee jaar geleden engageerden meer dan 30 sectororganisaties zich om actief mee te werken aan de uitwerking van het Renovatiepact. In tien verschillende deelwerven werden de fundamenten gelegd voor een renovatiebeleid waarmee onze regio de 21ste eeuw in kan. Om iedereen aan het verbouwen te krijgen, wordt een professioneel renovatieadvies de norm en krijgt elke woning een woningpas. Vandaag wordt op een studiedag de tussentijdse balans opgemaakt.

In het kader van het renovatiepact lanceerde Vlaams minister van energie, Bart Tommelein, deze zomer het woord “benoveren”. Beter renoveren, wil dat zeggen. Dat zal nodig zijn, want de Vlaamse regering wil dat tegen 2050 elk huis energiezuinig is. Maar elk huis, dat is benoveren voor iedereen. Ook de huurders en eigenaars zonder investeringsmiddelen die wonen in die 350.000 Vlaamse woningen met grote structurele gebreken. Feit is dat de renovatiegraad voor zowel sociale huurwoningen als op de private huurmarkt veel te laag ligt. Hierdoor huren tienduizenden gezinnen (halve) krotten tegen een veel te dure huurprijs . 120.000 van deze huurders staan op de wachtlijst voor een sociale woning, maar ook daar kunnen ze terecht komen huizen die qua energieverbuik lijken op een vergiet. En dan zijn er nog de 119.000 Vlaamse noodkopers. Een grote, weinig gekende groep. Deze mensen worden (of blijven) eigenaar van een ondermaatse woning om aan de huurmarkt te ontkomen.

Voor al deze mensen is wonen behoorlijk oncomfortabel, met hoge energiekosten (of veel dikke-truien-dagen). Ze hebben al zeker geen geld op overschot om hun woning ook nog behoorlijk te renoveren. Om de slechte woningen uit de woningmarkt te krijgen, moet het renovatiepact gebenoveerd worden.

De olifant in de kamer

Energiezuinig renoveren kost geld. De gegoede middenklasse kan dat veelal betalen, gesterkt door de woonbonus, energieleningen en een uitgebreid pakket aan Vlaamse en lokale premies. Maar dat is helemaal niet iedereen. Het kan toch niet dat we tot in 2050 (meer dan) 350.000 energieverslindende woningen zomaar laten staan? Bewoond dan nog.

Iedereen weet dat we als gemeenschap middelen moeten vrijmaken, willen we het Renovatiepact écht doen slagen voor iedereen. En daar wringt het schoentje. Het is de spreekwoordelijke olifant in de kamer. We lopen er rondjes omheen en botsen er tegen aan, maar spreken er niet graag over. We zullen moeten investeren.

Wat als we niet investeren? In de eerste plaats blijven dan tienduizenden gezinnen – letterlijk – in de kou staan. Zonder hulp van buitenaf gaat hun budget al op aan energierekeningen, nog voor ze zelfs over investeren in de woning kunnen denken. Nochtans vallen uitgerekend hier, in de slechtst geïsoleerde huizen, de grootste (energie-)winsten te rapen. En dit is maar het topje van de ijsberg. Studies uit het VK bevestigen dat mensen in oude huizen sneller ziek worden (en zelfs sneller sterven)en mensen vaker mentale klachten hebben. Ook schoolprestaties en de arbeidsmarkt verliezen bij mensen die in slechte omstandigheden wonen. Steeds meer lijkt ons vermoeden bevestigd: niet investeren valt ons als samenleving nog veel duurder uit.

Terugverdieneffecten genoeg

Wat als de overheid wél stevig zou investeren in een grote woningrenovatiegolf? Gaat Vlaanderen dan niet binnen de kortste keren op de fles? Nee. Om te beginnen halen we de klimaatdoelstellingen en kunnen we ons de aankoop van heel wat propere lucht uitsparen. Voorts rekende KPMG in 2014 nog uit dat door het verviervoudigen van het aantal renovaties de overheid een kleine 700 miljoen rijker zou zijn. Investeren in renovaties verdient zich immers terug door extra tewerkstelling, de BTW op de werken en materialen, onroerende voorheffing,… De winst van investeren is dus behoorlijk groot. Niet alleen op menselijk vlak, maar ook gewoon puur financieel.

(Slim) investeren dus

Maar om op grote schaal te investeren in renovatiemiddelen, is veel geld nodig. De budgetten moeten dus stevig opgetrokken worden. Heel stevig. En het beleid moet zich prioritair richten op de slechtste woningen. We moeten niet enkel meer, maar ook slim investeren. Het is ons voorstel om de bestaande budgetten aan te vullen met nieuwe vormen van voorfinanciering zoals bijvoorbeeld subsidieretentie. Hierbij voorzie je voor een gezin een stevig renovatiebudget van € 30.000, maar spreekt af dat het bedrag terugbetaald wordt bij verkoop van de woning. Klinkt duur? Anders dan de honderden miljoenen van de Vlaamse woonbonus, gaat het hier over geld dat terugkeert naar de overheidskas. De financiële efficiëntie ten top met als bonus een sociaal beleid en het behalen van de vooropgestelde klimaatdoelstellingen. Beter renoveren dus. En dat willen we toch allemaal?

Natan Hertogen, Wannes Starckx (Samenlevingsopbouw), Trui Maes (CLT Gent vzw), Ann Van Hoof (SIVI), Koen Claes (Domus Mundi), Alexis Versele (KULeuven)

*Samenlevingsopbouw werkt al jaren voor en met kansengroepen en is dit najaar betrokken bij drie studiedagen rond wonen en energie.

** Samenlevingsopbouw Gent, Domus Mundi en SIVI zijn partners in het project Dampoort KnapT OP!. In dat project voorziet OCMW Gent een renovatiebudget van € 30.000 voor 10 noodkopers uit de Dampoortwijk.