Theo Francken: ‘In veel gemeenten leidt het optellen van de resultaten van de N-VA en het VB tot hallucinante cijfers’

Theo Francken ziet in de verkiezingsresultaten voor zijn partij de zegen van de Vlaamse kiezer voor de N-VA om door te gaan op de ingeslagen weg. Maar: ‘Er is nog werk aan de winkel, dat is duidelijk.’

Z even uur ’s ochtends in de studio van Radio 2 Vlaams-Brabant, in het oude stadhuis van Leuven. Theo Francken begint aan zijn eerste postverkiezingsinterviews. Zijn kleine oogjes verraden dat de nacht kort is geweest. Niet zoals in 2012, toen hij voor het eerst burgemeester werd in Lubbeek en dat tot zes uur ’s morgens vierde. Wel omdat hij, nadat de uitslagen van de verkiezingen bekend waren, zondagavond al een nieuw bestuursakkoord voor Lubbeek sloot én de gesprekken opstartte over een nieuw provinciebestuur voor Vlaams-Brabant. De kans is groot dat het een coalitie wordt met N-VA en Groen, en dat is geen evidente combinatie.

Maar zoals dat gaat met politici: geen betere balsem dan een hoop voorkeurstemmen en goede uitslagen. In Lubbeek behaalde Theo Francken 2435 stemmen (een verdubbeling tegenover 2006) en steeg de N-VA van 25,7 naar 34,5%. Daarbovenop komen nog eens bijna 48.000 naamstemmen die hij behaalde als lijstduwer op de provinciale N-VA-lijst. Francken schaamt zich er niet voor: hij heeft intens campagne gevoerd, en spande zich danig in om zijn stemmen binnen te halen. Zelfs in Lubbeek zijn verkiezingen geen walk-over.

Theo Francken: Lubbeek was traditioneel een donkerblauwe gemeente. De liberalen hadden hier bijna een kwarteeuw lang een absolute meerderheid. Uiteindelijk konden wij de macht overnemen nadat de liberalen verdeeld waren geraakt. Laat dat ook voor ons een wijze les zijn: als er ruzies ontstaan, kan het snel bergaf gaan. De Open VLD behaalde zondag amper twee zetels, en dat in een gemeente die ooit het ‘blauwe hart’ van het Hageland was. (trots) Ik heb die dag het hoogste aantal voorkeurstemmen behaald in de geschiedenis van Lubbeek. Nooit deed iemand beter dan ik.

Hoe goed is 34,5% eigenlijk voor de populairste politicus van het land? De Leuvense socioloog Luc Huyse, een inwoner van Lubbeek, schreef vorige week dat het een affront zou zijn indien u de absolute meerderheid niet zou behalen.

Francken: Luc Huyse is al vele jaren lang een politiek tegenstrever van de N-VA. Als professor meet hij zich een objectief kleedje aan, maar in werkelijkheid doet hij aan politiek. In 2012 was hij al de auteur van een open brief om ‘het gele gevaar’ in Lubbeek af te wenden. Dat is hem toen niet gelukt. Dit keer doet hij in de laatste week voor de verkiezingen opnieuw een uitval naar mij, door als socialist op te roepen om voor Groen te stemmen (bij afwezigheid van een SP.A-lijst, nvdr). In één moeite wilde hij mij een overwinningsnederlaag aanpraten door de lat zo hoog te leggen dat ik er niet overheen kon. Die strategie was net iets te doorzichtig. Ik vind het erg dat een man van zijn leeftijd en met zijn academische verdienste aan platte dorpspolitiek doet.

Het is goed voor de N-VA dat Bart De Wever weerom de tegenstand in Antwerpen verpletterde, want verder zag het er zondag niet altijd even rooskleurig uit voor uw partij. Zeker in West-Vlaanderen verloor de N-VA in veel steden en gemeenten.

Francken: Er is nog werk aan de winkel, dat is duidelijk. Er zijn gemeenten en steden geweest waar de N-VA de voorbije zes jaar problemen heeft gekend, en dat weerspiegelt zich ook in de electorale resultaten. Maar ik ben niet pessimistisch. In het oude ‘hertogdom Brabant’ – de provincies Vlaams-Brabant en Antwerpen – doet de N-VA het bijzonder goed. In Limburg hebben we prachtige resultaten behaald. Zuhal Demir schoot in Genk als een komeet naar boven. In Hasselt pakt Steven Vandeput zelfs de sjerp – in de stad van wijlen Steve Stevaert (SP.A) is dat een overwinning van belang. In West-Vlaanderen moeten we ons inderdaad schrap zetten, maar Sander Loones deed het dan weer uitstekend in Koksijde. In Oost-Vlaanderen blijft Gent een moeilijk verhaal voor de N-VA, maar in Sint-Niklaas en Aalst doen onze burgemeesters het wel goed. Ik ben niet negatief.

Waar de N-VA haar ‘bekende koppen’ kan inzetten, doet ze het goed. Waar dat niet kan, wordt het moeilijker. Het partijlogo is minder aantrekkelijk dan de naam van de politieke vedette.

Francken: Dat is toch bij alle partijen zo? Kijk naar het succes van Bart Somers (Open VLD) en Kristof Calvo (Groen) in Mechelen, of naar Bart Tommelein (Open VLD) in Oostende. Mensen kiezen voor de politici die ze vertrouwen. Ik ben tevreden dat veel Vlamingen duidelijk van oordeel zijn dat de N-VA-ministers goed werk leveren. We hebben de voorbije jaren in de regering het ongelijk van Guy Vanhengel (Open VLD) bewezen: hij beweerde dat N-VA’ers niet in staat zijn om degelijk te besturen. We zouden geen ervaring hebben, niet weten hoe samen te werken met de administratie en geen compromissen kunnen sluiten. We kunnen dat dus allemaal wel, en we doen het voortdurend. Elke dag opnieuw bewijzen we ons in het beheer van de veiligheidsdepartementen Defensie met minister Steven Vandeput en Binnenlandse Zaken met Jan Jambon, en ook wel met mij op Asiel en Migratie. Bij deze gemeenteraadsverkiezingen is de N-VA natuurlijk ook beloond voor haar sterke aanwezigheid in de Vlaamse en in de federale regering. We doen het niet alleen goed in de regering, ook het verhaal van de partij slaat aan: de N-VA blijft een gemeenschapspartij die hoog inzet op een inclusieve samenleving. Het levende bewijs daarvan blijft Zuhal Demir, de mijnwerkersdochter die nu staat waar ze staat en is wat ze is.

Eigenlijk waren deze gemeenteraadsverkiezingen dus een prima voorronde voor de parlementsverkiezingen van mei 2019?

Francken: Ja, dit was een uitstekende generale repetitie voor de federale verkiezingen. Tegelijk moeten we lering trekken uit de fouten: niet in elke stad of in elke gemeente zijn de verkiezingen even goed gelopen voor onze partij. Maar veel belangrijker is dat wij sterk zijn gebleven in de provincie Antwerpen. Nergens wonen zo veel mensen, nergens zijn zo veel zetels te verdelen als daar. En wie had zes jaar geleden durven te voorspellen dat Bart De Wever opnieuw 23 zetels zou behalen in de stad Antwerpen? In elk geval geen enkele peiling. Het is niet evident dat nationale kopstukken ook lokaal uitstekend scoren. Ik ga geen namen noemen, maar niet elke minister of staatssecretaris uit de federale regering heeft zondag even goed gepresteerd als de N-VA’ers.

De politieke krachtsverhoudingen zijn zondag nog verder opgeschoven naar rechts. Niet alleen enkele N-VA’ers, ook Jean-Marie Dedecker (LDD) in Middelkerke en een VB’er als Guy D’haeseleer in Ninove hebben the popular vote met brio gewonnen.

Francken: Dat is zo. In veel gemeenten leidt het optellen van de resultaten van de N-VA en het VB tot hallucinant hoge cijfers. In Lubbeek heeft de N-VA voor de provinciale verkiezingen 37,4% behaald, en het VB deed er nog eens 6,1% bovenop. Samen maakt dat 43,5%. Op sommige plaatsen is de Open VLD een eerder progressieve ‘stads-VLD’, maar er zijn ook heel wat gemeenten waar de liberalen nog erg donkerblauw zijn. Reken ook die maar tot de rechterzijde.

In Grimbergen heeft ex-VB-parlementslid Bart Laeremans een coalitie op de been gebracht met Open VLD én N-VA. In Ninove hoopt VB’er Guy D’haeseleer ook op steun van uw partij om de spil van een rechtse meerderheid te kunnen worden. Het cordon sanitaire vertoont gaten.

Francken:Grimbergen kan en mag je niet vergelijken met Ninove. Ook in de jaren dat hij voor het VB in het parlement zat, was Bart Laeremans een klassieke Vlaams-nationalist die zich nooit echt bezighield met het vreemdelingenthema. Zijn strijd was en is die tegen de verfransing, wat toch een belangrijk politiek thema is in onze provincie. Hij is geen man van de harde slag zoals Filip Dewinter. Bovendien is Bart al zes jaar lang geen VB’er meer. Intussen zet hij verkiezing na verkiezing ijzersterke resultaten neer in Grimbergen. Ik zie dus geen probleem voor de N-VA om Grimbergen samen met Laeremans te besturen.

Met Forza Ninove liggen de kaarten heel anders. Lijsttrekker Guy D’haeseleer is een actief parlementslid van het Vlaams Belang.

In het zuiden van Oost-Vlaanderen stond het veiligheidsthema blijkbaar hoog op de agenda. De Aalsterse N-VA-burgemeester Christoph D’Haese heeft in zijn gemeentehuis zelfs een heuse war room geïnstalleerd.

Francken:(grijnst) Ik weet het. Er kan in Aalst geen transmigrant rondlopen of mijn kabinet krijgt een telefoon. Maar Christoph D’Haese wordt wel beloond voor dat veiligheidsbeleid. Wie meent dat hij die bezorgdheid van de mensen kan negeren, krijgt klappen. Kijk in Aalst maar eens naar de duik in de score van Jean-Jacques De Gucht (1976 stemmen als lijsttrekker van de Open VLD, tegenover 11.081 voor D’Haese, nvdr).

De laatste weken werd u voor het eerst ‘een probleem voor uw partij’ genoemd, in plaats van een sterkhouder, omdat u veroordeelde illegalen vrijliet om plaats te maken voor transmigranten.

Francken: Ik heb dat ook gelezen. Je moet eerst weten wie dat schrijft. Die aanvallen komen altijd uit dezelfde hoek, in dit geval van de hand van Luc Van der Kelen van Het Laatste Nieuws. Ik heb er hoe langer hoe minder boodschap aan. Maar ik zal er niet flauw over doen: door een samenloop van omstandigheden beleefde ik geen goede week, en dat nét voor de gemeenteraadsverkiezingen. Ineens werden transmigranten een verkiezingsthema. Vandaar dat ik duidelijk gecommuniceerd heb over mijn beleid. De ontradingscampagnes beginnen te werken, en daardoor is het aantal interventies aan het dalen. We zitten dus op koers.

Ik heb altijd gezegd: ‘Geef ons tijd, want de nieuwe transmigratiecrisis los je niet van vandaag op morgen op.’ Sinds 2014 werken we keihard, en niet toevallig werd Fedasil (federaal agentschap voor de opvang van asielzoekers, nvdr) in 2015 gelauwerd als Overheidsdienst van het Jaar. Ik ben er nog altijd trots op, want onze medewerkers hebben in uiterst moeilijke omstandigheden ongelooflijk hun best gedaan. Mijn beleid heeft ook de instemming van de bevolking, dat heb ik tijdens mijn vele markt- en huisbezoeken mogen voelen. De modale Vlaming steunt mijn beleid en heeft vertrouwen in onze aanpak. Jan Jambon en ik hebben in het verleden al bewezen dat we in staat zijn een crisis te managen.

Toch moest u in uw eigen gemeente spitsroeden lopen toen er in Lubbeek een asielcentrum kwam.

Francken: Ik heb toen een vergadering belegd om mijn beslissing toe te lichten. Ik ben niet snel zenuwachtig, maar toen had ik wat uit te leggen. Ik was burgemeester van Lubbeek geworden in januari 2013, maar al in oktober 2014 kon ik dat mandaat niet meer zelf uitvoeren omdat ik lid van de federale regering werd. En dan kreeg Lubbeek ook nog eens een asielcentrum. De vergadering begon om acht uur, en ik stond al om zeven uur aan de deur om iedereen een hand te geven. In al mijn naïviteit dacht ik dat ze minder kwaad zouden zijn als ik ze allemaal persoonlijk de hand zou schudden. (lacht)

Uiteindelijk heeft die episode mij geleerd dat wij veel aankunnen. U zult mij nooit ‘Wir schaffen das’ horen roepen, of mij in Afrika reclame horen maken over onze spreekwoordelijke gastvrijheid. Maar met onze Vlaamse Gemeenschap hebben wij toch schone zaken gedaan tijdens deze migratiecrisis? Tegelijk vragen de mensen duidelijk beleid inzake migratie, en politici die durven te beslissen. De Vlaming is ook niet bang voor forse maatregelen. Volgens een peiling, hoe discutabel ook, zou 60% van de Vlamingen mijn beleid rond transmigranten nog te laks vinden. Maar de grote lijnen van ons beleid hebben hoe dan ook veel centrumkiezers overtuigd om voor de N-VA te stemmen. Anders zou onze partij niet dik 30% van de stemmen behalen. Onze kiezers zeggen: ‘Doe voort, laat niet op je kop zitten.’

Zijn de transmigranten niet de moeilijkste kwestie waarmee u als staatssecretaris voor Asiel en Migratie te kampen had? Ze passen niet in klassieke categorieën van vluchtelingen, asielzoekers, uitgeprocedeerden, illegalen…

Francken: Ik was onlangs aanwezig bij een avondlijke actie van de politie in Vertrijk, waar men massaal transmigranten van de trein haalde. Die mensen zaten daarna allemaal bij elkaar in de stationshal. Er was een hoogzwanger meisje van amper negentien jaar bij. Ik heb haar onmiddellijk naar het ziekenhuis laten brengen: zo iemand wordt natuurlijk niet gearresteerd. We hebben met haar gepraat en haar met aandrang gevraagd om toch asiel aan te vragen. ‘Nee,’ zei ze, ‘ik kan niet. Mijn man zit al in het Verenigd Koninkrijk.’ Zo iemand kun je dus nooit overtuigen om de wettelijke asielprocedure te volgen. We worden geconfronteerd met een probleem dat amper op te lossen valt. En toch mogen we het niet op zijn beloop laten, want dan zou België binnen de kortste keren een aantrekkingspool voor transmigranten worden. Ik heb geen andere keuze dan op te treden. Daarom zeg ik in de Kamer ook altijd tegen mijn critici: ‘Geef mij een alternatief.’ Dan is het oorverdovend stil.

Niet alleen de N-VA is een winnaar van deze verkiezingen. Wouter Van Besien claimde de verkiezingen van 14 oktober als ‘Groene Zondag’.

Francken: Ik ben niet echt onder de indruk. Het groene thema lééft, ook lokaal. Mensen zijn bekommerd om de veiligheid van hun kinderen in het verkeer, en ze willen propere lucht. Vandaar dat de groenen al voor de verkiezingen in een ronduit euforische stemming waren. Ik heb zelfs getweet: ‘Groen is arrogant.’ Dat heeft natuurlijk tot een pak giftige reacties geleid. Ik zal er niet flauw over doen: natuurlijk heeft Groen het niet slecht gedaan. Maar de groenen hebben niet de resultaten behaald die de peilingen hen beloofden. Dat kan niet gezegd worden van de N-VA: volgens Het Laatste Nieuws zouden wij in Antwerpen geen 30% behalen. (lachje)

VTM-nieuwsanker Stef Wauters vroeg zich af of de N-VA u niet had moeten overtuigen om in Leuven kandidaat te zijn, in plaats van in het onbelangrijke Lubbeek. Met uw populariteit had u in Leuven misschien de sjerp kunnen pakken.

Francken: Er is toch nog iets anders in het leven dan politiek? Ik heb mijn gezin, Lubbeek is mijn thuis. Bovendien blijkt de geloofwaardigheid van verhuisbewegingen om politieke redenen erg beperkt.

Lorin Parys kreeg in Leuven zomaar eventjes 7217 voorkeurstemmen. Hij is een warm, sociaal figuur, zeker niet de meest conservatieve N-VA’er. Dat is een uitstekende basis om de volgende zes jaar hard te blijven werken in de Leuvense oppositie. We moeten het progressieve stadsbestuur van Leuven natuurlijk niet achternahollen: met Groen erbij en een behoorlijk verzwakte CD&V is het nieuwe stadsbestuur wel zéér links geworden.

Is dat de les die de N-VA meeneemt naar de verkiezingen van mei 2019: niet alleen de rechtse kiezer verleiden, maar ook en vooral de centrumkiezer?

Francken: Ik ben het beu dat men ons zo makkelijk framet als een polariserende partij. Zeker, de N-VA is het niet eens met bepaalde stellingen die tot voor kort algemeen aanvaard waren. Wij zeggen dat ook en leggen uit waarom, zodat die zogenaamd progressieve paradigma’s van de samenleving in snel tempo hun legitimiteit verliezen. Maar je mening geven is toch niet hetzelfde als ‘polariseren’?

Het hangt ervan af hoe u die mening uit.

Francken: Alsof links zijn standpunten nooit scherp communiceert. Zoals SP.A-voorzitter John Crombez de laatste weken voor de verkiezingen tekeerging: dat was toch ook geen schoolvoorbeeld van nuance?

Hebben de harde woorden tijdens de campagne niet te veel wonden geslagen in de federale regering? Kan Kris Peeters (CD&V) nog door één deur met de N-VA-ministers?

Francken: Dat valt nog mee. Tijdens de campagne hebben we niet zoveel vergaderd. We zijn een paar keer samengekomen voor de State of the Union, en straks zullen we nog een paar belangrijke knopen moeten doorhakken. Er moet beslist worden over de aankoop van de straaljagers, en ook op het vlak van asiel en migratie wacht ons nog een berg werk. Ik heb 300 opvangplaatsen beloofd voor transmigranten. Maar die moeten natuurlijk toegewezen worden aan een bepaalde gemeente, en zo’n beslissing ligt in de aanloop naar gemeenteraadsverkiezingen politiek veel te gevoelig. Die staat dus voor de volgende weken op de agenda. En dat naast een rist andere belangrijke beslissingen, zoals de omzetting van de Europese studentenrichtlijn, en de redactie van een nieuw migratiewetboek. Maar mei 2019 is natuurlijk niet ver weg, en iedereen houdt de adem in als er verkiezingen op til zijn. Dat is eigen aan politiekers, zeker?

Wat is uw toekomst? U werd ooit de kroonprins van De Wever genoemd, maar onlangs zei hij dat hij indien nodig partijvoorzitter blijft tot aan zijn pensioen.

Francken: Waarom niet? Gerry Adams was 35 jaar lang voorzitter van Sinn Féin. Tijdens onze laatste bijeenkomst, de zaterdag voor de verkiezingen, heb ik Bart uitgebreid bedankt voor wat hij heeft gedaan voor onze partij. Hij is een voorzitter die zijn mensen steunt, ook als er een storm opsteekt. Daarin maakt hij het verschil met sommige andere voorzitters. Bart heeft het ook hard te verduren gekregen tijdens de campagne. Peilingen voorspelden zwaar verlies in Antwerpen, terwijl dat achteraf helemaal niet waar bleek.

Was de onthulling van de ware aard van ‘Schild en Vrienden’, midden in de campagne, geen eyeopener voor de N-VA? Sommige ambitieuze jonge partijleden bleken er wel érg bruine ideeën opna te houden.

Francken: Ik kijk niet zo veel tv, maar die Pano-reportage heb ik toevallig wel gezien. Ze kwam wel binnen, kan ik u zeggen. Van zulk rauw racisme hadden wij absoluut geen weet. Maar de manier waarop men de uren en dagen na de uitzending tekeerging, ook aan de Universiteit Gent, vond ik erover. De vraag blijft: wie heeft in die chatgroep wat gezien, wat gepost, wat geliket, waar commentaar op gegeven, en wie níét. Ik heb begrepen dat die groep ingedeeld was in subgroepen, en dat niet iedereen overal weet van had.

In Lubbeek stond ook een Schild en Vrienden-lid op de lijst. Nick heeft mij bezworen dat hij die zaken nooit heeft gezien. Ik geloof hem op zijn woord. Uiteindelijk heeft die jongen afgehaakt omdat hij af wilde van de hetze. Hij was gisteren trouwens nog aanwezig op ons overwinningsfeest, samen met zijn moeder. Ik steek er mijn hand voor in het vuur dat die jongen geen racist is, laat staan een antisemiet – hij is trouwens opgegroeid in een socialistisch nest. Nick is een getalenteerde cartoonist, een verstandige jongen met interesse voor de geschiedenis van het Vlaams-nationalisme. Goed, het is gelopen hoe het gelopen is: op een bepaald moment stopt zo’n verhaal. Het gerecht buigt zich nu over de zaak. Na het onderzoek zullen we zien wat er van de beschuldigingen overblijft. En natuurlijk moeten we goed opletten welke mensen we bij de N-VA binnenhalen. Voor racisten is bij ons geen plaats.

In het begin van uw loopbaan kwam u zelf in opspraak vanwege aangebrande humor. Is het daarom dat u uw jonge partijgenoten hun misstap wilt vergeven?

Francken: U bedoelt mijn lidmaatschap van de zogenaamde VNV, afkorting voor de Vlaams-nationale Vriendenclub (VNV was tijdens de Tweede Wereldoorlog de collaboratiepartij, nvdr). Ik praat dergelijke aangebrande Vlaams-nationale studentenhumor niet goed, maar ik wil het een en ander wel in zijn context plaatsen. Denkt u echt dat al die oude Volksuniemensen in hun nostalgische verleden altijd binnen de lijntjes hebben gekleurd? Dat er geen radicalisme was in hun solidariteit met de Ieren en de Basken, ook in de tijd dat zij hun gewapende strijd voerden tegen de Britse en de Spaanse regering? Maar toen was er geen internet, terwijl vandaag elk fout woord voor altijd bewaard blijft. Sommigen van die krasse heren hebben zondag trouwens nog een uitstekend resultaat behaald. Weet u dat in Herent Willy Kuijpers opnieuw verkozen is, op zijn 81e? Kuijpers is toch het levende bewijs dat een vurig politiek engagement niet slecht hoeft te zijn voor je gezondheid? (lacht)