The Other Tradition in Wiels

Curator Elena Filipovic “kadert” op een nieuwe manier het werk van kunstenaars die het “performen” eerder beschouwen vanuit de erfenis van de conceptuele kunst (***1/2).

Wiels in Brussel organiseert in de context van het pas afgelopen sprankelende festival “Performatik” – georganiseerd door het Kaaitheater – de tentoonstelling “The Other Tradition”.
De expo is samengesteld door curator Elena Filipovic en de titel grijpt terug naar een expo in 1966 toen een criticus de Amerikaanse “Colorfield Painting” niet langer associeerde met het kubisme en koelweg dada en het surrealisme als voorlopers beschouwde van de Pop Art.

Het is een beetje misleidend dat deze tentoonstelling werd geprogrammeerd in het verlengde van Performatik omdat dit tweejaarlijkse festival juist die kunstenaars uitkiest die werken aan een vernieuwende vorm van performance. Bij een performance verwacht het publiek steevast een “theater-gewijs” spektakel waarbij de toeschouwer in de meeste gevallen zoals dat ook tijdens Performatik werd geïllustreerd – op een passieve manier toekijkt én ervaart.

Museaal Vandaag zijn tal van kunstenaars begaan met een bepaalde manier van kunst maken gebaseerd op het op touw zetten van acties of op het organiseren van een georkestreerde gebeurtenis.

Dit veelal efemere “materiaal” wordt “hun medium” en dat verschilt heel grondig van de traditie en definitie van “performance”. Binnen het gangbare denken over kunst wordt het “genre performance” geassocieerd met het werk van bijvoorbeeld de bekende Marina Abramovic of het meer hardere werk van het Weense Actionisme.

De kunstenaars op de fraaie tentoonstelling van Elena Filipovic “denken eerder na over wat een kunstwerk is én doet…in plaats van wat het voorstelt”.

Deze kunstenaars verwijzen dan ook en eerder als uitgangspunt naar de erfenis van de conceptuele kunst dan naar de eerder geciteerde performance-art. Met andere woorden de kunstenaars refereren zoals ook die zonet geciteerde kunstcriticus eerder aan “een andere traditie”. Ze kunnen niet zomaar worden gelieerd aan wat algemeen wordt gedacht en aanvaard; ze willen zich niet laten vastpinnen op de (bij)gedachten en strategieën die nu éénmaal horen bij de rubriek of het etiket “performance”.

“The Other Tradition” is alleszins om deze reden al een uitzonderlijke tentoonstelling te noemen omdat een curator probeert nuances aan te brengen bij het definiëren van de praktijken van hedendaagse kunstenaars die zich bedienen van acties en gebeurtenissen.

In feite is “The Other Tradition” dus eerder een tentoonstelling die thuis hoort in een museum waar geacht wordt dat intelligente kunstwetenschappers/vorsers van op een afstand zouden moeten kunnen bij machte zijn een poging tot klaarheid te brengen in wat er in “onze” complexe tijd ook complex “woedt en waait”… in het versnipperde domein van de kunst.

Moeite doen loont
Het spreekt vanzelf – zoals met alles wat nog niet tot de “gevestigde orde” behoort – dat er bij dit denken en prille vorming van theorie nog een heuse kloof gaapt tussen die theorie en de zichtbare praktijk van wat wordt getoond op deze moedige tentoonstelling. Deze expo vraagt daarom concentratie en veel tijd van de toeschouwer.

Toch nog even dit: het is vooral de verdienste van de Brusselse galerie-houder Jan Mot die in ons land dit soort kunst wist te introduceren met werk van vooral en inmiddels bekende kunstenaars zoals Tino Sehgal, Tris Vonna-Michell en Mario Garcia Torres.

Het zijn kunstenaars die vanuit een literaire of choreografische (uit)hoek belandden in de beeldende kunst waar het werk veel “publieker” en minder eenzaam wordt beleefd…

Een aantal werken Tino Seghal stelt in Wiels “This is New” voor. Het werk wordt uitgevoerd door de man of de vrouw aan de kassa die bij het verkopen van een ticket meteen de ‘klant” trakteert met het mondeling meedelen van een kop uit de krant. Het zou ons heel ver leiden maar Tino Sehgal is met voorsprong de meest radicale kunstenaar uit onze tijd die het na goed 10 jaar het nog steeds uithoudt kunst te maken zonder enig spoor van registratie (noch foto, noch film) en helemaal geen documenten nalaat bij de verkoop van zijn a priori totaal immateriële kunstwerken die hoogstens via verbale tussenkomsten in de “eigendom van de herinnering” worden (over)geleverd.

Het werk van Tino Sehgal is het méést radicale oeuvre dat voluit schatplichtig is aan de zogenaamde conceptuele kunst met dien verstande dat er bij Tino Sehgal zelfs geen sprake is van een certificaat of ander legitimerend document. En dat is méér dan straf in een kustwereld die meer en meer wordt beheerst door het grote kapitaal in West en … Oost.

De Amerikaanse Sharon Hayes presenteert via een woud diaprojectoren geënsceneerde betogingen; het zijn éénmans-manifestaties die slogans laten zien van voorbije protesten zoals “Who Approved the War in Vietnam”, “I am a Man” of Nothing will be as Before”. Het zijn slogans die als het ware een “wrijving provoceren tussen het collectieve en het persoonlijke en tussen de realiteit en de fictie”.

Katerina Seda probeerde een heel dorp op een zelfde moment de zelfde activiteiten te laten uitvoeren op een geheel gesynchroniseerde manier… In Wiels wordt een monumentale muur met tekeningen gepresenteerd van waaruit haar scenario’s werden afgeleid.

Het probleem op deze interessante expo blijft wel dat de meeste kunst (af)leesbaar is en vrij snel geconsumeerd kan worden. De bedenking schuilt dus in het snel kunnen “aflezen” van de kunstwerken. Uitzonderingen op “The Other Tradition” die het instant-gehalte van een kunstervaring overtreffen zijn de sublieme, intrigerende, mysterieuze en “poëtisch-labyrintische” videofilms van Sung Hwan Kim. Ook de film-installatie van Ei Arakawa die nuttig en functioneel-interactief gebruik maakt van een aantal knappe schilderijen van Silke Otto Knapp veroorzaakt “duurzaamheid” op het netvlies. En wat te denken van de interventie van Jiri Skala die erin bestaat dat twee mensen elkaars handschrift proberen te kopiëren. Het is een werk waarin brandend actuele thema’s aan bod komen zoals originaliteit en auteurschap. Deze actie geeft ook aan dat verschillen tussen mensen “met een uiteenlopende sociale en culturele achtergrond misschien kunnen worden ongedaan gemaakt door het proces van het aanleren van elkaars handschrift”.

Deze tentoonstelling die in de zelfde periode loopt van de prachtige, tijd-rovende expo van David Claerbout bezoekt U best niet op de zelfde dag. Deze expo vereist inspanningen en verdient een tweede bezoek aan “Wiels”; het meest frisse, intelligente en eigen-tijdse centrum voor hedendaagse kunst in de brede regio’s.

Luk Lambrecht