Terugblik op het WK voetbal: ‘We hebben het beste van Courtois nog niet gezien’

Thibaut Courtois pakte met België brons op het WK en werd verkozen tot beste doelman van de wereld. Portret van een jongen die maar bleef groeien.

Vrijdag 6 juli in de Kazan Arena. De blessuretijd van de kwartfinale Brazilië-België is ingegaan. Met de moed der wanhoop proberen de Rode Duivels hun 1-2 voorsprong te behouden. Een briljant België staat terecht voor, maar de Brazilianen komen en de Belgische benen barsten van het melkzuur. Valt nu de gelijkmaker, dan is de winnaar na verlengingen al bekend. In de 93e minuut dribbelt Douglas Costa Youri Tielemans. De Braziliaan ontwijkt een charge van Axel Witsel en tikt naar Neymar, die de bal met een perfecte boog naar de winkelhaak stuurt. Het gaat zo snel dat de kijker amper naar waarde kan schatten hoe straf de redding van Thibaut Courtois wel is. Het harde, abrupte schot daalt ijzig efficiënt richting linkerwinkelhaak. De keeper heeft geen tijd om op de bal af te gaan. Hij springt, wentelt zich om in de vlucht en bokst de bal met zijn rechterhand weg. België zit in de halve finale, Courtois wordt uitgeroepen tot doelman van het toernooi.

1,99 meter en toch lenig en kwiek: het is een droomcombinatie.

In Midden-Limburg grinnikt Courtois’ oude keeperstrainer. Die save tegen Neymar heeft hij vaker gezien. ‘In vaktermen noemen we dat een kantelredding‘, vertelt Guy Martens, ontdekker en mentor van Courtois bij Racing Genk. ‘Leken denken: een bal die links komt, pak je het best met je linkerhand, maar dit is een voorbeeld van een tegenintuïtieve save. Bij een schot boven schouderhoogte leren wij keepers een roterende beweging te maken tijdens hun sprong en te redden met de hand die het verst van de bal is. Dat verhoogt de reikwijdte en de omwenteling genereert extra snelheid. Daarom kon Thibaut toch bij die bal. Aan de kantelsave hebben we hard gewerkt toen hij jong was. Uren en uren, tot het een gewoonte werd.’

Casteels en Kaminski

2018 was het jaar van Thibaut Courtois. Op zijn geweldige WK volgde een megatransfer naar Real Madrid, nog steeds de grootste, meest prestigieuze club die er is. In de herfst verkoos de FIFA hem tot beste doelman van de wereld: al de twintigste trofee voor de nog altijd maar 26-jarige keeper.

Guy Martens is eerlijk: dit had hij echt niet zien aankomen. ‘Thibaut kwam op zijn zevende bij Racing Genk. Hij begon als veldspeler en maakte geen grote indruk. Als keeper oogde de toekomst mooier, maar toen ging zijn lichaam de puberteit in. Thibaut werd slungelig. Zijn coördinatie leek nergens naar. De club overwoog hem te laten gaan. Godzijdank gaven we hem het voordeel van de twijfel.’

In die jaren stond Courtois in de schaduw van een ander keeperstalent. Leeftijdgenoot Koen Casteels, op het WK mee als derde doelman, keepte bij Genk en bij de jonge Rode Duivels. Thibaut Courtois haalde de selectie niet eens: ook Thomas Kaminski, nu bij KV Kortrijk, stond hoger aangeschreven. Maar dat deed de tiener Courtois niet twijfelen. ‘Leuk kan het niet zijn geweest, maar hij werd er niet door van zijn stuk gebracht’, zegt zijn vroegere keeperstrainer. ‘De anderen zaten fout. Vroeg of laat zouden ze hun vergissing wel inzien. Het is een interpretatie achteraf, maar vandaag denk ik dat de situatie eerder Casteels deed twijfelen. Koen voelde dat Thibaut de coming man was, dat zijn rijk op instorten stond. Versta me niet verkeerd: ook Casteels was en is een fantastische doelman. Hij werd verkozen tot beste keeper van de Bundesliga, dat zegt genoeg. Maar zoals Thibaut, zo maken ze er geen twee.’

Vergissing

Met de doorbraak was een flinke geut geluk gemoeid. Op 17 april 2009 debuteert de zestienjarige Courtois in een eindeseizoensmatch tegen AA Gent (2-2). Casteels en eerste doelman Davino Verhulst zijn op dat moment geblesseerd. Racing Genk weet dat het twee jonge superkeepers heeft, maar in Limburg blijven ze voorzichtig. Het daaropvolgende seizoen belanden de tieners op de bank. Zelfs in het seizoen 2010-2011 wordt op de veel oudere Laszlo Köteles gerekend als eerste keeper, maar de Hongaar vult zijn aansluitingspapieren verkeerd in. De administratieve fout zet hem een maand aan de kant. Koen Casteels is, alweer, op een vervelend moment geblesseerd. Concurrent Courtois grijpt zijn kans en stoomt met Genk naar de titel.

‘Ik had vandaag evengoed nog steeds de onbekende reservekeeper van Racing Genk kunnen zijn’, vertelt Courtois in een interview met Knack in 2014, in de aanloop naar het WK in Brazilië. ‘Het toeval heeft me geholpen. Zo is het leven. Sommige dingen gebeuren, andere dingen niet. Je moet de kansen grijpen wanneer ze zich aandienen. Ik denk dat ik mag zeggen dat ik dat heb gedaan. Zelf heb ik altijd gedacht dat ik een terugval zou krijgen, maar die is er tot nu toe niet gekomen.’

Al na één seizoen kwam Chelsea hem halen; de Londenaars waren zelfs gepikeerd dat ze niet eerder hadden toegeslagen. Courtois stond op hun radar dankzij Romelu Lukaku. Piet de Visser, de 84-jarige hoofdscout van Chelsea, was al langer overtuigd van de kwaliteiten van de struise spits. Zo belandde de scout op het jeugdcomplex van Genk, waar Lukaku met Anderlecht op bezoek was. De Visser: ‘Romelu speelde alweer weergaloos, maar ik dacht: dat weet ik nou wel. Ik ging bijna vertrekken toen ik op een veldje verderop een keeper een redding zag maken van heb ik jou daar. Ik stond aan de grond genageld: een lange, atletische jongen, maar niks houterigs. Hij dook als een speer de hoeken in. Ik zei gelijk: die laat ik nooit meer los.’

Door een dwaze vergissing deed Chelsea niet onmiddellijk een bod. De Visser noteerde zijn ontdekking als ‘Thibaut’ en omdat de jongen op dat moment ver van de eerste ploeg stond, dacht Chelsea de situatie nog even te kunnen aankijken. De Visser ging enkele maanden later opnieuw naar Genk, waar ene ‘Courtois’ zijn debuut zou maken in het eerste elftal. ‘Ik kon het niet geloven: hebben ze er nu een die nóg beter is dan Thibaut? Bleek het om dezelfde te gaan. ( lacht) Ik heb direct bij Chelsea aangedrongen om hem te halen.’

Piet de Visser was in die jaren wel meer in België te vinden. Thibaut Courtois, Kevin De Bruyne, Eden Hazard en Romelu Lukaku kregen allemaal een contract bij de Londense club na een scouting van de kranige Nederlander. Toch is ‘het Belgische Chelsea’ dat De Visser voor ogen had er nooit gekomen.

Ik had vandaag evengoed nog steeds de onbekende reservekeeper van Racing Genk kunnen zijn.

Lukaku en De Bruyne kregen geen echte kans op Stamford Bridge, Courtois vertrok in de zomer van 2018 en ook Hazard lijkt bezig aan zijn laatste maanden in Londen. Een gemiste kans. De vier supersterren van de Rode Duivels jarenlang samen bij dezelfde club: het had de nationale ploeg zeker geholpen. Thibaut Courtois werd drie seizoenen uitgeleend aan Atletico Madrid, met de expliciete belofte dat hij ooit eerste keus zou worden bij zijn moederclub. Die garanties hebben Romelu Lukaku en Kevin De Bruyne niet gekregen.

De Bruyne zocht als eerste de uitgang. Courtois polste of hij een transfer naar Atletico zag zitten. De timing was bijzonder, want op dat moment dacht de pers dat Courtois en De Bruyne vanwege een vrouwenkwestie op voet van oorlog leefden. Niets was minder waar. De twee zijn altijd blijven praten, van ruzie was geen sprake. Het hielp dat de pers er pas lucht van kreeg toen de dame in kwestie bij beide Rode Duivels uit beeld was.

Sportgenen

Courtois heeft de lijn van zijn kampioenenjaar bij Genk schijnbaar moeiteloos doorgetrokken. Met Atletico won hij de Europa League, de Primera Division en de Spaanse beker. Bij Chelsea voegde hij daar nog een FA Cup en twee Premier League-titels aan toe. In november 2011 debuteerde hij bij de Rode Duivels. Met zijn 19 jaar, 6 maanden en 4 dagen was hij de jongste keeper ooit bij de nationale ploeg. Intussen zit Courtois aan zeventig interlands en is hij nog altijd maar 26. Vroeg of laat wordt de Limburger recordinternational. Maar wat maakt Thibaut Courtois zo goed? Eerst wat de leek kan zien: Moeder Natuur schonk Courtois het ideale doelmannenlijf. Zijn tentakelarmen zitten overal tussen en met een lichte huppel kopt de boomlange Courtois tegen de deklat. ‘Groot zijn helpt een doelman, maar kan evengoed hinderen’, nuanceert Guy Martens, die nog altijd keepers traint bij Racing Genk. ‘Grote jongens zijn vaak traag in de eerste meters, terwijl startsnelheid voor een doelman van levensbelang is. Wie niet kan vertrouwen op zijn reactievermogen gaat compenseren en twijfelen. Niets daarvan bij Thibaut: die duikt als een valk naar de grond. 1,99 meter en toch lenig en kwiek: een droomcombinatie.’

Thibaut Courtois leek voorbestemd voor het volleybal. Vader Thierry en moeder Gitte speelden allebei in eerste klasse. Oudere zus Valérie is een vaste waarde bij de Yellow Tigers, de succesvolle nationale volleybalploeg. Ook Gaetan, de benjamin van het gezin, volleybalde op het hoogste niveau, maar heeft intussen zijn sportloopbaan stopgezet.

‘Thibaut bezit fabuleuze sportgenen’, vertelt Guy Martens. ‘Of we nu gingen basketballen, tafeltennissen of zelfs bowlen, hij bleek in elke sport een kraan. Dat aangeboren sportgevoel heeft hij gewoon, zeker in balsporten. Voor een trainer is het een godsgeschenk. Neem de kantelbeweging die Neymar zou nekken: je deed het hem voor en Thibaut was er in een wip mee weg. En, ook niet onbelangrijk: hij beschikt over het karakter om een techniek tot in het oneindige te herhalen.’

Is Thibaut Courtois de beste keeper ter wereld? De Duitser Manuel Neuer is niet meer de muur die hij ooit was. De Spanjaard David de Gea ontgoochelde op het WK en gaat mee ten onder in het ontgoochelende seizoen van Manchester United. De doelmannen van de jongere generatie – de Sloveen Jan Oblak, de Italiaan Gianluigi Donnarumma – plaatsten zich met hun land niet eens voor het WK. De Fransman Hugo Lloris dan? Die werd wereldkampioen, maar voor het overige is zijn palmares zo bleek als de prestatie van de Fransen in de halve finale.

Volgens Guy Martens zijn er over heel de wereld een zevental superkeepers. Wie in die keurgroep de beste is, hangt af van de vorm van de dag. ‘Maar Thibaut zit als enige al jaren in de top drie. Hij is de stabielste. “De beste van de wereld”: dat is ten dele perceptie. Keepers uit teams die trofeeën winnen, hebben een streepje voor. Het maakt zijn uitverkiezing tot FIFA-keeper van het jaar nog straffer, want met zijn club of met de nationale ploeg heeft Thibaut in 2018 niets gewonnen, behalve dan de FA Cup met Chelsea.’

Mirakelman

De uitblinker van het WK ging voor 35 miljoen naar Real Madrid, maar daar liep het aanvankelijk niet te best. Oktober en november brachten een pijnlijke reeks tegengoals. Courtois slikte twee doelpunten tegen Levante, vijf tegen FC Barcelona, twee tegen Celta de Vigo, weer vijf in de bolwassing van de Rode Duivels in Zwitserland en als toemaat werd hij drie keer geklopt door Eibar, het KVC Westerlo van Spanje. Courtois viel niet veel te verwijten, maar de Spaanse sportkrant Marca schreef toch dat ‘de Belg niet de muur is waarop men bij Real had gehoopt’.

Daarna keerde de wind. Tegen AS Roma (0-2) en zeker tegen Valencia (2-0) pakte Courtois uit met wondersaves. Het wierookvat werd weer bovengehaald, nu sprak Marca over ‘de mirakelman uit België’. Debuteren in een kwakkelend team is niet prettig, maar Guy Martens heeft er geen moment aan getwijfeld dat zijn pupil zou slagen bij Real. ‘Thibauts aller-, állerbelangrijkste kwaliteit is dat hij nooit onder de indruk is van de omstandigheden. Niet door wat er in de pers verschijnt, niet door de druk van een topclub, niet door Keylor Navas, de populaire topkeeper die hij bij Real uit de ploeg moest spelen. Een andere doelman kruipt in zijn schulp na zo’n doelpuntenreeks als in november, Thibaut niet. Hij weet wat hij kan en hij twijfelt nooit. Niet dat hij een zorgeloze kerel is die zich er helemaal niets van aantrekt – integendeel, hij analyseert zijn eigen prestaties kritisch en nauwgezet. Daarna draait hij de knop om en focust hij op de volgende prestatie. Alleen de grootste toppers kunnen dat.’

Of we nu gingen basketballen, tafeltennissen of zelfs bowlen, hij bleek in elke sport een kraan.

Bij de nationale ploeg ontpopt Courtois zich tot woordvoerder. Samen met Kevin De Bruyne behoort de doelman tot het uitstervende ras van topvoetballers die zeggen waar het op staat. Zo bekritiseerde Courtois de tactiek van Marc Wilmots na het EK van 2016 – elke analist was het met hem eens. Bij de uitschakeling tegen Frankrijk keepte Courtois opnieuw uitstekend, maar de kopbal van Samuel Umtiti liet hem geen kans. Een scherpe Courtois verweet de Fransen ‘antivoetbal’. ‘Hun spits speelde op 30 meter van de goal: nooit meegemaakt. Dan verlies ik nog liever tegen een ploeg als Brazilië. Die willen tenminste voetballen.’

‘Thibaut was naderhand wel zo slim om zijn uitspraken af te zwakken’, stelt Guy Martens vast. ‘Wat baat het ook? De uitschakeling maak je er niet mee ongedaan. In zijn teleurstelling formuleerde hij het nogal fors, maar Thibaut is wel volwassen genoeg om achter zijn woorden te staan.’ En ere wie ere toekomt: Courtois verschool zich niet achter het behoudende spel van de Fransen. De weifelende prestatie van de Rode Duivels werd evenzeer benadrukt. ‘We vonden de ruimte niet en er waren te veel slechte passes. Dat is jammer en frustrerend.’

Wat kan er nog beter? Guy Martens ziet geen werkpunten, Courtois zelf ongetwijfeld wel. ‘Hij zal nog meer ervaring verzamelen en nóg stabieler worden. Thibaut kan nog tien jaar mee op het hoogste niveau, waarschijnlijk zelfs langer. Zijn lichaam verteert de belasting van topvoetbal moeiteloos, hij is bijna nooit geblesseerd. Je zult me misschien niet geloven, maar het zou kunnen dat we het beste nog niet hebben gezien.’