Zo’n vaart zal het misschien niet lopen, maar als TikTok vanaf 19 januari wordt verboden in Amerika, wordt de video-app een stuk minder leuk, ‘en dat kan wel het begin van het einde betekenen’, zegt social media-expert Olivier Braet.
De laatste dagen van TikTok in Amerika lijken geteld, tenzij de populaire Chinese videoapp vóór 19 januari 2025 van eigenaar wisselt en in Amerikaanse handen komt. Veel Amerikaanse politici zien TikTok als een immense bedreiging voor de nationale veiligheid. Ze vrezen dat persoonsgegevens van 170 miljoen Amerikaanse TikTokkers uiteindelijk bij de Chinese overheid belanden.
ByteDance, het moederbedrijf van TikTok, ving bot bij lagere rechtbanken, maar stapte onlangs naar het Amerikaanse Hooggerechtshof. De gedwongen verkoop is volgens ByteDance strijdig zijn met het 1e amendement van de Amerikaanse Grondwet, dat de vrijheid van meningsuiting beschermt.
Olivier Braet, social media-expert en valorisatiemanager bij de Universiteit Antwerpen, staat ‘heel kritisch’ tegenover een mogelijk Amerikaans verbod.
De tijd dringt voor TikTok, nu bijna alle juridische verzetsmiddelen zijn uitgeput?
Olivier Braet: Om een lang verhaal kort te maken: ik verwacht niet dat de Amerikaanse onderdelen van TikTok voor 19 januari 2025 aan een Amerikaans bedrijf zullen worden verkocht, zoals dat volgens de wet moet gebeuren. Er is door TikTok ook niet echt naar overnemers gezocht. Ze voeren wel aan in rechtszaken dat ze meer tijd nodig hebben om een geschikte overnemer te vinden, maar dat zijn vertragingsmanoeuvres. In de hoop waarschijnlijk dat toekomstig president Donald Trump, die op 20 januari aantreedt, zich wat inschikkelijker betoont.
Trump wilde in zijn eerste ambtsperiode TikTok ook verbieden, maar zegt de app nu een warm hart toe te dragen.
Braet: Trump redeneert altijd met ‘what’s in it for me?’ Hoe kan ik deze situatie naar mijn hand zetten? Een mogelijkheid kan zijn, puur hypothetisch hoor, dat hij TikTok voorstelt om niet het volledige bedrijf, maar wel het algoritme aan Elon Musk te verkopen. Maar in principe kan Trump weinig doen. Want als er op 19 januari geen overnemer is, gaat er een wettelijk verbod in op TikTok in de VS. Dat betekent dat de app niet meer mag worden aangeboden in de appstores van Google en Apple. Geregistreerde gebruikers zullen de app dus nog wel even kunnen blijven gebruiken, maar geen updates meer kunnen downloaden, waardoor de app na verloop van tijd ophoudt met werken. Nieuwe gebruikers zullen de app niet meer kunnen vinden.
Volgens de Amerikaanse overheid is TikTok een immens nationaal veiligheidsrisico. Gevreesd wordt met name voor de veiligheid van persoonsgegevens van Amerikaanse gebruikers, en voor politieke beïnvloeding via manipulatie van het algoritme. Hoe beoordeelt u die beschuldigingen?
Braet: Ik sta daar heel kritisch tegenover. Om te beginnen de beschuldiging dat data van Amerika naar China kunnen stromen. Technisch gezien klopt dat gewoon niet. TikTok heeft voor 1,5 miljard dollar een apart, gesloten datacenter gebouwd in Texas, het zogenaamde ‘Project Texas’, zodat gegevens van Amerikaanse TikTokkers niet naar China kunnen lekken. TikTok heeft dat centrum laten screenen om te bewijzen dat het waterdicht is.
‘De beschuldiging dat data van Amerika naar China kunnen stromen, klopt technisch gezien gewoon niet.’
En politieke beïnvloeding? Kijk, als er Chinezen zitten in dat datacenter in Texas die het algoritme op een bepaalde manier kunnen tweaken, waardoor ze beïnvloeden wat de gebruikers te zien krijgen, is er inderdaad sprake van manipulatie. Maar of er in Texas beslissingen worden genomen waardoor kritische filmpjes over Donald Trump dan wel over Kamala Harris juist meer worden gepusht, kun je niet controleren. Bovendien zijn Instagram Reels en YouTube shorts in hetzelfde bedje ziek. Daar hebben we ook geen inkijk in de zwarte doos van de algoritmes en de manier waarop filmpjes viraal gaan.
Maar ziet u geen verschil tussen Meta, een Amerikaans bedrijf, en ByteDance, het Chinese moederbedrijf van TikTok, dat door een concurrerende wereldmacht kan worden gebruikt om propaganda te verspreiden?
Braet: Dat is het argument dat de Amerikaanse rechtbanken gebruiken. Zij hebben het over China als een vijandige mogendheid. Maar dan vind ik dat daar harde bewijzen tegenover moeten staan dat het algoritme wordt gemanipuleerd, zodat bijvoorbeeld pro-Chinese standpunten op het Amerikaanse TikTok meer aandacht krijgen. Maar die bewijzen leveren Amerikaanse openbare aanklagers niet. Alleen stemmingmakerij, omdat China een dictatuur en eenpartijstaat is, volstaat niet. Ik ben helemaal niet pro-China, maar dat is een rechtsstaat onwaardig. Zo kunnen de Amerikanen in de toekomst op een willekeurige manier ook bedrijven uit andere landen een gedwongen verkoop opleggen. Trump heeft in zijn vorige ambtsperiode de Europese Unie ook een foe, een vijand genoemd.
De Europese Commissie is recent een onderzoek gestart naar politieke beïnvloeding door TikTok in de Roemeense presidentsverkiezingen. Kan een Amerikaans verbod in Europa de roep versterken om hetzelfde te doen?
Braet: Zeker, als daar een meerderheid voor te vinden is in het Europees Parlement en de Europese Raad, kan hier evengoed een wettelijk verbod komen.
Hoe schadelijk is TikTok voor ons brein? ‘We kunnen ons niet meer op één ding concentreren’
Amerikaanse influencers verlaten TikTok nu al, anticiperend op een mogelijke ban. Stel dat in 2025 veel Amerikaanse content wegvalt, wordt TikTok dan ook voor ons in Europa een stuk minder leuk?
Braet: Dat denk ik wel, minder leuk, minder aantrekkelijk. In eerste instantie zullen vooral Amerikaanse platformen als Instagram en YouTube shorts daarvan profiteren, en nieuwe spelers zullen allicht hun kans wagen.
‘Als er een meerderheid voor te vinden is in het Europees Parlement en de Europese Raad, kan hier evengoed een wettelijk verbod komen.’
Kan een Amerikaans verbod het einde van TikTok betekenen?
Braet: Dat valt niet uit te sluiten. Door een Amerikaans verbod zal na verloop van tijd een enorm aantal gebruikers niet meer op TikTok zitten. De populariteit van TikTok zal in 2025 niet opeens van een klif vallen, maar kan wel langzaam gaan krimpen. En dat zou inderdaad wel eens kunnen het begin van het einde kunnen zijn.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier