‘Nieuwe voetbalwet zet onbewust de deur open voor invasieve controlemaatregelen’

Onderzoeker Frederic Heymans (imec-SMIT) formuleert bedenkingen bij de uitrol van nieuwe technologie die bij voetbalclub AA Gent de toegang van supporters tot het stadion regelt.

Het voorbije weekend pakte voetbalclub AA Gent uit met een primeur: als eerste Pro League-club in België heeft het een proefproject opgestart waarbij toegang tot het stadion wordt aangeboden aan fans op een innovatieve manier. De Young Business Club-members van de club kregen namelijk de mogelijkheid om via een handpalm-authenticatiesysteem het stadion te betreden om de wedstrijd tegen Standard bij te wonen. Via een infraroodscanner wordt hierbij het unieke patroon van bloedvaten en zenuwbanen in de hand vastgelegd. De gebruikers kregen vervolgens toegang tot een ‘fast lane’ waarmee traditionele wachttijden aan de ingang konden vermeden worden.

AA Gent is niet de eerste Belgische sportclub die in zee gaat met het bedrijf Perfect-ID, de aanbieder van het Palmki-systeem. Basketbalteam Leuven Bears introduceerde de technologie eerder vorige maand al als betaalsysteem. Hoewel het in Gent om een proefproject gaat, wil het bedrijf op basis van de resultaten en feedback verder onderzoeken hoe de technologie geïntegreerd kan worden in (voetbal)stadions. Perfect-ID speelt daarmee in op een opportuniteit die gecreëerd wordt door de vernieuwde Voetbalwet, die in juni dit jaar door de Kamer werd goedgekeurd. De Voetbalwet kwam er na een reeks incidenten in Belgische voetbalstadia en voorziet in strengere straffen voor geweld en vandalisme.

De wet legt ook een grotere verantwoordelijkheid bij de profclubs voor het handhaven van de veiligheid in de stadions. Zo wordt er strenger toegezien of er tickets en abonnementen op naam verkocht worden, wat reeds verplicht is sinds 2021. Dankzij de nieuwe wet kunnen politieagenten, stewards en beveiligingspersoneel nu supporters controleren en hun identiteit vergelijken met de gegevens op hun ticket of abonnement. Dit geeft organisatoren, vooral tijdens risicomatchen, meer controle bij stadioningangen om mensen met een stadionverbod buiten te houden.

Om aan die vereiste te voldoen, kan de introductie van biometrische identificatie voor clubs zowel praktisch als financieel interessant zijn. Het kan de werkdruk voor stewards (vrijwilligers) verlagen en het aantal bewakingsagenten, wat een grote kost is voor de clubs, kan beperkt worden. Een team op het hoogste niveau speelt op één seizoen om en bij 20 thuiswedstrijden (exclusief bekervoetbal en Europese wedstrijden). Voor aanbieders van de technologie is het bijgevolg niet moeilijk om hun producten aan te prijzen bij goedgelovige clubs.

Het gebruik van biometrische identificatie in stadions is bovendien internationaal in opgang. In Zuid- en Centraal Amerika wordt het ingezet om hooliganisme te bestrijden, en ook in de VS worden steeds meer stadia en concertgebouwen uitgerust met de technologie. In Europa blijft het gebruik van de technologie voorlopig beperkt, al zijn er al voetbalteams in Spanje en Denemarken die biometrische identificatie inzetten. Ook in Nederland bekijkt het Ministerie van Justitie het gebruik van vingerafdrukken in het voetbal om hooliganisme te beteugelen. Door de voordelen van de technologie en het toenemend gebruik in het buitenland kan er ook bij ons een draagvlak ontstaan voor een meer verspreid gebruik van biometrische identificatie.

(Lees verder onder de preview.)

Het verwerken van biometrische data is verboden volgens de GDPR, tenzij de verwerkingsverantwoordelijke zich kan beroepen op één van de uitzonderingen in de wetgeving. Volgens het persbericht over het proefproject van AA Gent en Perfect ID verloopt alles in lijn met de wetgeving, maar desondanks zijn er nog genoeg redenen om dit soort technologie uit stadions te weren.Zo kan je legitieme vragen stellen over privacy en gegevensbeveiliging. Eenmaal gecompromitteerde biometrische gegevens kunnen bijvoorbeeld niet gemakkelijk worden hersteld, wat leidt tot potentiële risico’s op identiteitsdiefstal en ongeautoriseerde toegang. Een wachtwoord kan je opnieuw instellen, je biometrische data zijn echter uniek.

Bovendien roept het massaal verzamelen van biometrische informatie in openbare ruimten ethische vragen op over surveillance en persoonlijke vrijheid. Indien we innovatie omarmen, is het noodzakelijk om een balans te vinden tussen technologische vooruitgang en het waarborgen van de fundamentele rechten en privacy van individuen. Naast de regelgeving zijn bijvoorbeeld ook transparante praktijken en goede informatievoorziening aan het publiek essentieel. Fans een ‘fast lane’ voorschotelen in ruil voor hun biometrische data is dat in ieder geval niet.

Het is bemoedigend om te zien dat supporters in Gent de voorbije dagen hun stem lieten horen en hun bezorgdheid uitten over de technologie. Hopelijk hebben clubs, de Pro League, de voetbalbond en beleidsmakers oor voor de feedback.

Er zijn succesverhalen zoals in Engeland, waar men erin geslaagd is om geweld uit stadions te weren en tegelijkertijd de voetbalbeleving te behouden, zonder zwaar te leunen op invasieve technologie. Dat gebeurde door middel van een holistische aanpak, met een combinatie van wetgevende maatregelen, verbeterede stadioninfrastructuur, effectief ingrijpen van politie en het ondersteunen van community building. Dat holistisch verhaal ontbreekt in België. Daarom zou het goed zijn als de stakeholders wat betreft veiligheid in het voetbal terug rond de tafel gaan zitten. Door een betere balans te zoeken in de maatregelen, kan er een voetbalomgeving gecreëerd worden die veilig, aangenaam en respectvol is voor alle betrokkenen.

Frederic Heymans is onderzoeks- en projectmedewerker (Kenniscentrum Data & Maatschappij, imec-SMIT, VUB).