Twitter zet sterk in op Community Notes, een vorm van contextuele factchecks die twitteraars zelf mogen schrijven. Dat loopt niet altijd goed af.
Facebook en Instagram maken al enkele jaren gebruik van onafhankelijke journalistieke factcheckers in de strijd tegen nepnieuws en desinformatie – onder wie ook factcheckers van Knack. Twitter kiest een andere weg: Community Notes. Daarbij fungeren gebruikers vrijwillig en onbetaald als factcheckers.
Het initiatief dateert al van voor Elon Musk de nieuwe baas van Twitter werd. Toen heette het nog Birdwatch. Musk maakte daar Community Notes van en heeft zich al herhaaldelijk uitgesproken als een grote fan van het systeem. Toch kampt het met kinderziektes.
Clickbait
Alle twitteraars kunnen zich melden voor Community Notes. Vervolgens kunnen ze aan elke tweet op het platform een notitie toevoegen met een factcheck of extra informatie. Wanneer voldoende mensen met diverse achtergronden de informatie ‘nuttig’ vinden, wordt de notitie vastgemaakt aan de tweet in kwestie. Een Community Note hoeft niet te betekenen dat een tweet fout is. Ook aan verwarrende filmpjes, clickbaittitels of slecht gekozen foto’s kan meer context toegevoegd worden.
Het lijkt een goed concept, vooral om ook mensen te overtuigen die klassieke media of factcheckers wantrouwen. En er zitten nog beloftevolle ideeën in de pijplijn, zoals het automatisch taggen van bewerkte of met artificiële intelligentie gegenereerde foto’s.
Manipulatie
Toch zijn er de voorbije maanden problemen opgedoken. Zo is het opvallend dat een disproportioneel aantal notities gaat over Musks bedrijven Tesla, Starlink en SpaceX. Dat roept vragen op over de diversiteit van de vrijwilligers. Het consensusmechanisme maakt er ook een erg traag systeem van. Bij virale tweets met duidelijk foute informatie duurt het uren tot soms dagen voordat een nuttige notitie zichtbaar is. Meestal gebeurt dat zelfs helemaal niet, wat dan weer verkeerdelijk de indruk kan wekken dat de tweet correct is, wegens ‘geen notitie’.
Erger is het wanneer ‘nuttige’ notities achteraf fout blijken te zijn. Het European Digital Media Observatory (EDMO) noemde het al ‘buitengewoon zorgwekkend’ dat Twitter rekent op Community Notes van vrijwilligers om desinformatie te bestrijden: ‘De methodiek is niet solide en de uitkomsten zijn middelmatig.’ Vooral in kleinere landen en taalgebieden is het systeem kwetsbaarder voor (partij)politieke manipulatie.
Het systeem toont wel hoe dubbel Musks houding ten opzichte van mediakritiek is. Hij beschuldigt de mainstreammedia zowat dagelijks van ‘propaganda’ of journalistieke factcheckers van ‘leugens en vooringenomenheid’. Maar in de praktijk blijken de notes op Twitter als bron te verwijzen naar artikels uit de pers of van factcheckers. •
