Wereldwijd en in eigen land kondigt de ene na de andere overheid restricties aan op het gebruik van de socialemedia-app TikTok, vooral voor overheidspersoneel. Waarin schuilt het gevaar?
TikTok zorgde deze week voor een klein sneeuwbaleffect binnen de verschillende regeringen van ons land. Nadat eerder deze week Waals minister-president Elio Di Rupo (PS) een TikTok-verbod op de werktelefoons van ambtenaren had voorgesteld, volgde gisteren een soortgelijk plan van federaal minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open VLD). En vandaag blokkeerde ook de Vlaamse overheid de toegang tot TikTok op de computers en smartphones van het personeel van de overheid. Dat heeft Digitaal Vlaanderen, het digitaliseringsagentschap van de Vlaamse overheid, beslist op basis van veiligheidsadviezen. Eerder op de dag had Vlaams minister van Binnenlands Bestuur Bart Somers (Open VLD) aangekondigd dat hij lokale overheden zou adviseren om TikTok op professionele apparaten te verbieden.
Het is een stap die de Verenigde Staten, verschillende Europese instellingen en andere landen wereldwijd eerder al hebben genomen, al dan niet op aanraden van privacywaakhonden of na het opmaken van risicoanalyses door staatsveiligheidsdiensten. De toegang tot TikTok zal op het netwerk van het Europees Parlement op 20 maart zelfs compleet worden afgesloten.
Waar komt de vrees voor TikTok precies vandaan?
Gezichtsfilters
TikTok is met voorsprong het snelst groeiende onlineplatform van de voorbije jaren. Parallel met die groei steeg ook de bezorgdheid over de effecten van het TikTok-algoritme op de radicalisering en het mentale welzijn van jongeren. Ook deze week nog ontstond ophef over TikTok’s hyperrealistische ‘Bold Glamour’ en ‘Teenage Look’-gezichtsfilters, die je jonger of knapper maken in de video’s die je uploadt.
Maar de acties die overheden ondernemen, zijn in de eerste plaats ingegeven door privacybekommernissen. Zoals de meeste telefoonapps verzamelt TikTok allerlei gegevens over zijn gebruikers: welk toestel je gebruikt, je locatie, je contacten enzovoort. Omdat ByteDance, het bedrijf achter TikTok, van oorsprong Chinees is, leeft de vrees dat de Chinese overheid toegang kan eisen tot die persoonlijke data van gebruikers.
Helemaal ondenkbaar is dat niet. Vorig jaar bleek al dat gebruikersgegevens van TikTokers uit de Verenigde Staten en Europa wel degelijk vanuit China geraadpleegd werden. Meer nog, ByteDance-medewerkers hadden TikTok-data van specifieke journalisten gemonitord om te ontdekken wie informatie lekte over het bedrijf. Het zijn slechts enkele uit een reeks kleinere en grotere schandaaltjes over dataverzameling waarvoor ByteDance in verschillende landen al miljoenenboetes kreeg opgelegd.
Lobbycampagne
Toch bestaat er ook scepsis over de manier waarop overheden momenteel over elkaar buitelen om TikTok-restricties in te voeren, vooral over de politieke ondertonen ervan. Talloze apps en platforms verzamelen gevoelige data die soms slecht beveiligd worden of die, al dan niet onder gerechtelijk bevel, ook met overheden worden gedeeld – en heus niet alleen de Chinese overheid.
ByteDance zelf ontkent dat het ooit data aan de Chinese overheid heeft bezorgd, en zelfs dat het ooit die vraag zou hebben gekregen. Het bedrijf is bezig aan een pr-tegenoffensief onder de naam ‘Project Clover’: lobbyisten reizen verschillende Europese hoofdsteden af om beleidsmakers te overtuigen van een nieuwe data-aanpak die de privacy van Europese TikTok-gebruikers zou beveiligen. De in Europa verzamelde gegevens zouden daarbij in datacenters in Ierland en Noorwegen worden bewaard, ‘gepseudonimiseerd’, en bewaakt door een Europees cyberveiligheidsbedrijf.
Afwachten of dat plan de argwanende Europese overheden kan overtuigen.
