Over de impact van artificiële intelligentie op de toekomst zijn al heel wat pagina’s volgepend. Maar kan AI ook onze kennis van het verleden beïnvloeden?
Geschiedschrijving is geen eenvoudige taak: betrouwbaar bronnenmateriaal is vaak verloren gegaan, vernietigd of zelfs nagemaakt. Autoritaire regimes en mensen met slechte bedoelingen hebben geregeld via censuur of vervalste bronnen de geschiedenis proberen te herschrijven. Dankzij generatieve artificiële intelligentie, waarmee je zelf teksten en beelden kunt maken, zijn dergelijke vervalsingen vandaag voor iedereen binnen handbereik.
Holocaustfoto’s
Uiteraard bestaan er AI-toepassingen die nut hebben voor historici – denk bijvoorbeeld aan tools die kant-en-klare transcripties maken van oude, moeilijk leesbare handschriften. Maar historici maken zich ook zorgen over AI, vooral dan over beeldmateriaal. Zo kunnen AI-beeldgeneratoren erg goed geloofwaardige ‘historische’ foto’s produceren. Die lijken bijzonder authentiek, tot en met de beschadigingen die je zou verwachten op vintage prints.
De typische foutjes die AI-beeldgeneratoren maken – wazige stukken, vreemde kledij, onbestaande voorwerpen – zijn op de pseudo-historische foto’s ook moeilijker als AI-gegenereerd te herkennen. Je kunt ze makkelijk verwarren met productiefoutjes bij oude fotografiemethodes, en sowieso zijn we ook minder vertrouwd met hoe dingen er in het verleden daadwerkelijk uitzagen. Andere types historische afbeeldingen die met AI worden nagebootst – denk bijvoorbeeld aan miniaturen in middeleeuwse geschriften – zijn nog veel moeilijker te herkennen als nep.
Met AI gegenereerde historische beelden zijn extra moeilijk als nep te herkennen.
De resultaten van AI zijn vaak scherper of emotioneel aangrijpender dan echte, historische beelden. Populaire Facebookprofielen vermengen nu al die spectaculaire ‘historische’ AI-beelden met authentiek fotomateriaal. De voorzitster van de Belgische 8 meicoalitie, die van de datum van de nazicapitulatie een officiële feestdag wil maken, pleitte recent op sociale media voor meer duiding over de holocaust in het onderwijs. Als illustratie gebruikte ze een AI-beeld van kinderen in een concentratiekamp, van wie er eentje priemend in de lens kijkt. Goedbedoeld, maar het heeft ook een keerzijde: negationisten kunnen relatief ongestraft van échte historische holocaustfoto’s beginnen te beweren ‘dat ze met AI gemaakt zijn’.
Aliens
Professionele historici kunnen in de val van ‘historische’ AI-beelden trappen. Eerder werden ook al prominente experts gefopt door vervalsingen – denk aan de ‘dagboeken van Hitler’ die in de jaren 80 opdoken maar nep bleken te zijn.
Maar nog belangrijker is het effect dat ‘AI-geschiedenis’ kan hebben op het brede publiek. Historische informatie is op het internet, en vooral op sociale media, al langer grotendeels van lage kwaliteit. Je ziet meer TikToks over Atlantis, uitgestorven reuzenrassen en aliens die de piramides hebben gebouwd dan doorwrochte, betrouwbare analyses. Verkeerde interpretaties van authentieke bronnen en onzinverhalen gebaseerd op vervalsingen bestaan ook al langer. Maar AI-toepassingen maken de productie van fake geschiedenis zo eenvoudig, en op zo’n massieve schaal mogelijk, dat de werkelijke toedracht of authentieke historische beelden online een speld in een hooiberg dreigen te worden.
