‘“Generatie-TikTokvrij”: verbied TikTok onder 16 jaar’

‘Het is tijd om onze jongeren te beschermen en TikTok te verbieden onder de leeftijd van 16 jaar’, schrijft Europees parlementslid Liesbet Sommen.

Gen Z en Alpha, geboren tussen 1996 en 2020: materieel stond ‘de jeugd van tegenwoordig’ er nooit beter voor. Maar deze jongeren zijn tegelijk de eerste generatie die niet meer gelooft dat ze het in de toekomst beter zal hebben. Dat is een zorgelijke tendens die al te vaak onderbelicht blijft. Één van de belangrijkste redenen daarvoor is niet ver te zoeken: de nefaste invloed van sociale mediaplatformen als TikTok op hun mentale gezondheid.

Schoonheidsfilters

De Britse actrice Kate Winslet werd vorig jaar tijdens de uitreiking van de jaarlijkse Britse filmprijzen (BAFTA’s) een boegbeeld in de bescherming van kinderen en jongeren op het internet. Met haar krachtige oproep “We want our children back”, raakte ze een gevoelige snaar en de publieke reactie was dan ook groot. Winslet kaartte terecht aan waar de politiek nog te weinig aan durfde beginnen: paal en perk stellen aan de almacht en negatieve invloed van sociale mediaplatformen.

TikTok bijvoorbeeld heeft in Europa meer dan 175 miljoen gebruikers per maand. De meerderheid daarvan is jonger dan 24 jaar en één op vier is ook jonger dan 20 jaar oud. Tieners dus. Zij, en vooral jonge meisjes, werden tot voor kort enorm beïnvloed door het TikTok-algoritme ‘schoonheidsfilters’, dat onrealistische lichaamsnormen en zelfs schadelijke inhoud met betrekking tot eetstoornissen promootte. TikTok zag zich eind vorig jaar dan ook genoodzaakt om een ban voor bepaalde filters onder de 18 jaar in te voeren. Jongeren kunnen die leeftijdsgrens echter makkelijk omzeilen door een foutieve leeftijd op te geven, en het blijft onduidelijk of het AI-gedreven detectiesysteem dat dit moet voorkomen, volledig sluitend zal zijn.

Ook zonder schoonheidsfilters is overdreven schermtijd tout court ongezond. In Frankrijk riepen experts de regering-Macron vorig jaar op om schermtijd bij jonge kinderen te verbieden en sociale media te verbieden onder 15 jaar. Want veel scrollen leidt tot overprikkeling, minder bewegen en minder fysieke sociale interactie. Ouders zullen bijtreden dat sociale media als TikTok de belangrijkste reden zijn voor langdurige schermtijd bij tieners.

Cybersecurity

Alcohol drinken mag in België niet onder 16 jaar, maar sociale media die nochtans evenzeer toxisch verslavend kunnen worden, laten we vandaag ongeremd los op onze kinderen en jongeren. Dat zal binnen een paar decennia, of misschien al veel sneller, te boek staan als één van die zaken waarvan we ons niet meer kunnen inbeelden dat we het ooit hebben toegestaan. Het is tijd om onze jongeren te beschermen en TikTok te verbieden onder de leeftijd van 16 jaar.

We mogen uiteraard niet naïef zijn. Een verbod voor jongeren onder de 16 jaar zonder een sluitend controlesysteem is als een hek zonder slot – het wekt de illusie van bescherming, maar laat de deur open staan. Daarom moet een dergelijk verbod ook gepaard gaan met concrete maatregelen om de werkelijke leeftijd van gebruikers te kunnen garanderen.

Waarom dan precies TikTok, en geen andere sociale media? We mogen de geopolitieke dimensie van TikTok niet negeren. Het platform is omstreden wanneer het gaat over betrouwbaarheid van informatie en algoritmische aanbevelingen. Combineer dat met potentiële risico’s als het gaat over databeheer (TikTok is in handen van het Chinese bedrijf ByteDance) en alle alarmbellen zouden af moeten gaan. Zo is het controlemechanisme van TikTok dat instaat voor het verifiëren van de waarheidsgetrouwheid van de content die wordt geplaatst en gedeeld te beperkt. Dergelijke systemen zijn – in verschillende vormen – vaak efficiënter op andere sociale mediaplatformen als Meta en X. Voor verschillende Belgische overheidsdiensten is TikTok om die redenen al verboden op hun apparaten.

In de VS was onder President Biden een algemeen TikTokverbod op handen, maar dankzij de bromance tussen de nieuw verkozen Amerikaanse President en X-magnaat Elon Musk, mag die laatste het van Trump nu kopen. Velen van ons zagen met argusogen de evolutie van Twitter aan, nadat Musk het opkocht en omvormde naar de gepolariseerde echokamer X. We mogen er niet aan denken hoezeer TikTok zal ontsporen als Musk, zot van glorie, ook dat platform in handen krijgt.

Vervalsing van verkiezingen

Het gebrek aan controle en verificatie maakt van TikTok een broeihaard voor desinformatie. Dit maakt dat de nefaste invloed van TikTok verder reikt dan jongeren en zelfs verder reikt dan individuele gebruikers. Een digitale samenleving waar waarheid en fictie niet te onderscheiden zijn, is kwetsbaar voor manipulatie en polarisatie. Dat zagen we eind vorig jaar ook gebeuren in Roemenië. Daar werden hun presidentsverkiezingen ongeldig verklaard vanwege buitenlandse inmenging en desinformatie via TikTok. Dat was voordien nog nooit gebeurd binnen de Europese Unie. Dat moet echt een wake-up call zijn voor ons allemaal.

De Europese Commissie stelt zich luidop vragen bij de praktijken van TikTok. Binnen het kader van de DigitaleDienstenWet (DSA) is ook een onderzoek opgestart of TikTok wel genoeg doet om tegemoet te komen aan de regels die worden opgelegd door de DSA. Maar we moeten verder durven gaan dan dat. Er moet een duidelijk signaal komen dat technologische giganten geen ongeremde invloed mogen uitoefenen ten koste van kwetsbare jongeren of eerlijke verkiezingen.

Over volwassenen mogen we veronderstellen dat ze hun eigen keuzes kunnen maken. Dit is geen pleidooi voor een algemeen TikTok-verbod, al is een brede communicatie aan meerderjarigen over de impact van TikTok absoluut aan de orde. Onze jongeren moeten we wél extra beschermen, als je de gezondheidsgevaren en de cyberveiligheidsproblemen van TikTok in rekening brengt. Zoals met het roken, moeten we dan ook gaan voor een Generatie-TikTokvrij.