Achter de stroom aan virale emotionele AI-beelden op sociale media zit een verdienmodel waar ook Nederlandstalige clickbaitpagina’s op inzetten.
Vorige maand likete Mark Zuckerberg, miljardair en stichter van Facebook, een foto van een metershoog paard dat volledig bestond uit brood. Zuckerberg was niet alleen: miljoenen mensen zetten een duimpje bij het beeld, waarop een vrouwelijke bakker poseerde naast haar zogenaamde creatie, met het bijschrift: ‘Ik heb elk detail met liefde gemaakt, maar het lijkt alsof het niemand wat kan schelen.’
Alleen: dit wás helemaal geen foto. De afbeelding is gemaakt met een AI-beeldgenerator: je typt eenvoudigweg een beschrijving van wat je precies wilt zien, en het komt er als een fotorealistisch beeld uitgerold. ‘AI-slop’ (‘AI-rommel’) heet dit fenomeen van mooie of bizarre beelden, meestal met een emotionele lading, die gemaakt zijn met AI en gebruikt worden om reacties uit te lokken bij nietsvermoedende internetgebruikers.
De ironie wil dat het beeld van ‘Challah Horse’ – zoals het ‘broodpaard’ bekend raakte – oorspronkelijk vervaardigd was door een Poolse humorpagina die het fenomeen van ‘AI-slop’ juist wilde aanklagen. Het paard groeide eerst uit tot een meme waarop allerlei bedrijven op hun sociale media inspeelden – zo maakte IKEA een eigen afbeelding van een fauteuil gemaakt van Zweedse kaneelrolletjes – en uiteindelijk werd het AI-prentje ook zonder ironie misbruikt door een clickbaitpagina die er miljoenen likes mee oogstte.
Ecosysteem
Dat ook Zuckerberg de afbeelding ‘leuk vond’, is emblematisch voor de manier waarop de algoritmes op Meta-platformen zoals Facebook en Instagram ‘AI-slop’ al jaren aan het pushen zijn. Wie bij het scrollen op Facebook éénmaal op een AI-prentje geklikt heeft, bijvoorbeeld om het wat van dichterbij te bekijken, krijgt in de algoritmisch samengestelde tijdlijn van Facebook daarna courant het ene na het andere soortgelijke beeld voorgeschoteld.
Meestal volgt AI-slop een bepaald format. Specifieke thema’s en categorieën zijn erg populair: religieus geïnspireerde afbeeldingen, kinderen met een beperking, schattige huisdieren, fictieve architectuur (van enorme luxevilla’s tot pittoreske blokhutten), en onbestaande honderdjarigen met verjaardagstaarten. Het allervaakst neemt het de vorm aan van deepfake-mensen die – net zoals bij ‘Challah Horse’ – poseren naast een ‘eigen creatie’ (een knutselwerk, een zandsculptuur, een meubel, een gerecht) en hengelen naar feedback of complimentjes. Hoe zieliger en emotioneler, hoe meer likes.
Ook de bijschriften bij de AI-beelden zijn speciaal ontworpen om goedgelovige Facebookgebruikers te manipuleren tot ‘engagement’. ‘Ik werkte hier urenlang aan, maar niemand vindt het mooi!’ staat er dan te lezen. Of: ‘Vandaag ben ik jarig. Mijn oma voedt me op en heeft deze taart voor me gebakken.’ Facebookgebruikers die niet beseffen dat de beelden en de personen allesbehalve echt zijn, blijken dan geneigd te zijn om ‘Ik vind het wél prachtig!’ of ‘Gelukkige verjaardag!’ te antwoorden.
ChatGPT: superverspreider van desinformatie?
‘Prestatiebonus’
Waarom floreert AI-slop zo? Jason Koebler, online onderzoeksjournalist bij 404media, publiceerde vorig jaar een exposé over het globale, gespecialiseerde ecosysteem dat aan de lopende band dit soort content verspreidt. Vooral in India, Vietnam en de Filipijnen is er een kleine industrie gegroeid van ‘AI-slop’-fabriekjes. Parallel daaraan proberen influencers je cursussen te verkopen of in filmpjes uit te leggen hoe je op die manier geld kunt verdienen met AI.
Want ja, AI-slop verspreiden via Facebook kan lucratief zijn. Je kunt – voor een percentage in de winst – onder virale posts links toevoegen naar externe websites. Daar klikken mensen vervolgens op advertenties, worden ze verleid tot aankopen of zelfs opgelicht. Facebookpagina’s die met ‘hartverwarmende’ AI-prentjes tot vaak honderdduizenden volgers verzameld hebben, kunnen ook doorverkocht worden, niet zelden aan malafide nieuwe eigenaars. En daarnaast deelt Facebook zelf geld uit: bepaalde ‘creators’ kunnen een ‘prestatiebonus’ krijgen voor virale berichten met veel likes en reacties.
Extra pijnlijk: dat AI-beelden als lokkertje dienen, betekent meestal dat de mensen die erop reageren sowieso al moeite hebben om feit van fictie te onderscheiden.
Hoe zieliger en emotioneler de beelden zijn, hoe meer likes ze krijgen.
De mandenmaker
Maar het overdonderende succes van AI-slop is niet alleen terug te voeren tot online ondernemers in Afrikaanse en Aziatische landen. Bestaande clickbaitsites in ons taalgebied – en de Facebookpagina’s waarop ze lezers ronselen – hebben zich eveneens op het fenomeen geworpen.
Neem bijvoorbeeld de Nederlandstalige Facebookpagina ‘NieuwsKompas’, die in december 2024 werd opgericht en ondertussen al meer dan 10.000 volgers heeft. De pagina belooft ‘het laatste nieuws, diepgaande verhalen en opvallende trends’ te brengen, maar plaatste de voorbije weken vooral tientallen AI-beelden.
Ook hier wordt het procedé gebruikt van zielige ‘foto’s’ die reacties uitlokken bij goedgelovige volgers. ‘Ik heb deze mand van flessendoppen gemaakt om het milieu te helpen, maar niemand gaf er aandacht aan of waardeerde mijn werk’, staat bijvoorbeeld bij een afbeelding van een bejaarde man naast een kleurrijke plastic mand. Een typisch AI-beeld – de man bestaat niet, de mand evenmin – maar toch reageerden meer dan duizend Vlamingen en Nederlanders dat ze de mand ‘prachtig’ vonden, of feliciteerden ze de fictieve mandenmaker.
Tussen deze AI-prentjes door deelt ‘NieuwsKompas’ allerlei clickbaitverhalen over beroemdheden die volgers van de pagina wegleiden van Facebook naar een clickbaitwebsite. De bedoeling is waarschijnlijk enkel commercieel – de eigenaars verdienen aan bekeken advertenties – maar er sluipen soms ook politieke boodschappen tussen de artikels. Het is niet moeilijk je voor te stellen hoe via AI-slop een kwetsbaar publiek geronseld wordt dat rijp is voor allerlei vormen van misleiding.
Driekleur
Is het nu echt gevaarlijk dat mensen niet doorhebben dat, pakweg, de man met de flessendoppen niet echt bestaat? Toch wel. De gretigheid waarmee Facebookgebruikers de ‘mooie’ AI-beelden voor werkelijkheid nemen, belooft niet veel goeds voor het toenemende gebruik van zulke beelden in allerlei online beïnvloedingscampagnes, ook door politici.
In de week dat Bart De Wever (N-VA) premier werd, plaatste Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken bijvoorbeeld verschillende AI-beelden van De Wever op sociale media. Een daarvan toont een eerder zuur kijkende AI-versie van De Wever in een kantoor, met een Belgische driekleur op de achtergrond. Dat vlagje zorgde voor heel wat boze reacties van Vlaams-nationalisten, die blijkbaar écht niet doorhadden dat het allemaal nep was. Het toont aan hoe je met AI op Facebook mensen kunt vertederen, maar hen ook kunt opjutten.
Mogen AI-beelden gebruikt worden in politieke en maatschappelijke campagnes?
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
