Creatief met social media: ‘Acht uur schermtijd maakt van jongeren nog geen zombies’

Jongeren die vergroeid zijn met hun telefoon en trots vertellen over meer dan acht uur schermtijd: ouders zien het met lede ogen aan. Maar heeft dat verhaal niet ook een andere kant? ‘Onze basisvisie is: het internet is positief.’

Het is een opvallende boodschap: ‘Social media hebben juist veel positieve kanten en de nieuwe generatie gaat er prima mee om.’ Maar mediaexperts Margot Lannoo en Tippen Dombrecht menen het wel. Ze werken bij Mediaraven, een organisatie die jongeren helpt in de digitale wereld.

Tijdens hun vormingen over social media zien Lannoo en Dombrecht hoe het internet onder jongeren leeft. ‘Acht uur schermtijd hoeft lang niet altijd te betekenen dat jongeren als zombies door schadelijke filmpjes scrollen. Vaak gaan ze net heel creatief om met social media. Dan betekent die acht uur schermtijd juist dat ze iets hebben geleerd.’

‘Er zijn meer positieve dan negatieve kanten,’ zegt Lannoo overtuigd. ‘De online wereld biedt vaak iets wat jongeren in het echte leven missen: een groep waarin ze zich thuis voelen. Ze vinden er een community waar ze zichzelf kunnen zijn, waar ze kunnen experimenteren met hun identiteit, waar ze begrepen worden, creatief zijn en kennis opdoen.’

Bange volwassenen

Uiteraard ontkennen Dombrecht en Lannoo niet dat aan social media ook gevaren hangen. ‘Tegenwoordig is er meer content beschikbaar, die minder wordt gecontroleerd. Daardoor is het risico groter dat je per ongeluk ongewenste dingen over je heen krijgt.’

En social media kunnen een negatieve invloed hebben op de mentale gezondheid van jongeren: ‘Dat komt door de online maakbaarheid’, legt Dombrecht uit. ‘Bij social media heb je een kloof tussen wie je echt bent en wie je laat zien. Die maakbaarheid biedt veel mogelijkheden maar leidt ook tot onzekerheid en verwarring over wat een normaal leven en lichaam zijn.’

Oudere generaties zijn dan ook bezorgd over het groeiende internetgebruik van jongeren. ‘Ze hebben vaak een doembeeld over wat er op het scherm van hun kinderen gebeurt. Maar we moeten hen geruststellen: zo erg is het niet.’ Bovendien heeft die bange houding net een averechts effect, benadrukt Lannoo: ‘Volwassenen focussen zich meestal op het passiever maken van socialmediagebruik, en hopen dat hun kinderen zo hun telefoon zullen wegleggen. Maar wij willen jongeren net stimuleren om het internet actief te gebruiken.’

Passiviteit

Want de problemen van social media ontstaan vooral door passiviteit. ‘Je krijgt in je eentje informatie over je heen en slaat dat onbewust allemaal op’, legt Dombrecht uit. ‘Omdat je zo passief aan het scrollen bent, heb je geen kritisch alarm aanstaan.’

‘Terwijl jongeren allesbehalve passief zijn’, weet Lannoo. ‘Ze houden zich juist heel bewust bezig met hoeveel tijd ze met hun telefoon doorbrengen en hoe ze die tijd inrichten. Ook proberen ze actief andere dingen te doen. Onze basisvisie is: het internet is positief. Maar je moet wel weten hoe je ermee om moet gaan.’

En ook de online maakbaarheid biedt bescherming, stelt Dombrecht. ‘Je onlinewereld is maakbaar, dus je kunt er zelf verandering in brengen. Denk bijvoorbeeld aan filters voor een bepaalde inhoud of sommige hashtags, of dat je bepaalde groepen opzoekt waar je je goed bij voelt.’ Dat geldt ook in de omgekeerde richting, vult Lannoo aan: ‘Als je merkt dat je niet gelukkig wordt van je socialmediagebruik, komt het door de mensen die je volgt.’

Daarom moet die hoge schermtijd ook niet noodzakelijk omlaag: ‘Social media verbieden is niet de oplossing. Je kunt beter de maakbaarheid actief inzetten. Als jongeren leren hoe ze daarmee om moeten gaan, gaat er een nieuwe wereld voor ze open.’

Heeft een smartphoneverbod op school wel zin?

Gelijkgestemden vinden

Want ondanks alle onheilsboodschappen kunnen social media ook een positief effect hebben op mentale gezondheid, benadrukt Dombrecht. ‘Online openheid zorgt voor destigmatisering, waardoor jongeren sneller om hulp vragen. En het brengt wat echtheid binnen die maakbare wereld. Het thema leeft onder jongeren, zowel onder jongens als meisjes.’

Als je er maar actief naar zoekt, zijn er ook veel positieve kanalen online. ‘Social media bieden meer mogelijkheden om mensen te ontmoeten die zijn zoals jij. En het kan heel erg helpen om gelijkgestemden te vinden’, besluit Lannoo. ‘Een jongere moet dan voor zichzelf bepalen of het triggerend of helpend is. En kan dan zelf ook beslissen en aanpassen of hij of zij die content te zien wil krijgen of niet.’