AI-kieswijzer: ‘Als maatschappij kunnen we wel degelijk bepalen welke rol AI speelt in ons leven’

Het Kenniscentrum Data & Maatschappij (Imec-SMIT, VUB) lanceert de AI-kieswijzer. ‘Terwijl heel wat van de stellingen gaan over zaken die ons leven direct en indirect aanraken, ontbreekt er in Vlaanderen een duidelijke visie op waar we met AI naartoe willen.’

Moet de overheid je op basis van je gezondheidsgegevens melden wanneer je meer kans maakt op een ernstige ziekte? Moet je als werknemer de monitoring van je productiviteit door algoritmes kunnen weigeren? En moeten slimme camera’s ingezet worden om gsm-gebruik achter het stuur te detecteren?

Artificiële intelligentie (AI) zal steeds meer invloed krijgen op ons dagelijks leven. Het is een systeemtechnologie, zoals elektriciteit, die onze samenleving fundamenteel zal veranderen. ‘Toch staat er niets expliciets over in de verkiezingsprogramma’s’, zegt Rob Heyman, coördinator van het Kenniscentrum Data & Maatschappij (Imec-SMIT, VUB). ‘Artificiële intelligentie is daarin slechts transversaal aanwezig, als een technologie die potentieel andere problemen kan oplossen.’

Daarom lanceert het Kenniscentrum Data & Maatschappij de eerste de AI-kieswijzer in Vlaanderen. Aan de hand van 25 stellingen worden niet alleen politieke partijen maar ook burgers aangemoedigd om kritisch over de toepassingen van AI na te denken.

Waarom is er behoefte aan een AI-kieswijzer?

Rob Heyman: We hopen daar vooral een belangrijke misvatting mee te ontkrachten. Heel wat mensen hebben het idee dat de AI-revolutie er een is die ons overkomt en die niet te stoppen valt. Maar we staan niet machteloos. Als maatschappij kunnen we wel degelijk bepalen welke rol AI speelt in ons leven, alleen moeten we daarvoor eerst nog een paar belangrijke, existentiële vragen op tafel leggen. De AI-kieswijzer kan alvast een voorzet zijn. Daarin staan een reeks stellingen waarover knopen doorgehakt moeten worden en die richting geven aan onze relatie met AI.

Beseffen wij, burgers, nog niet genoeg welke impact AI op ons leven zal hebben?

Heyman: Zo lijkt het wel. Dat geldt trouwens ook voor politici, die belangrijk zijn om de keuzes waar we voor staan scherp te krijgen en om die vraagstukken hoger op de agenda te plaatsen. De AI-kieswijzer kan hen daar al bij helpen.

Natuurlijk zijn er nog heel wat andere belangrijke verkiezingsthema’s, maar ondanks het feit dat het de voorbije anderhalf jaar vaak over AI gegaan is, lijkt dat thema toch te zijn ondergesneeuwd. Nochtans is het nú het moment om in actie te komen.

Welke zaken zijn u opgevallen tijdens het opstellen van de AI-kieswijzer?

Heyman: Terwijl heel wat van de stellingen gaan over zaken die ons leven direct en indirect aanraken, ontbreekt er in Vlaanderen een duidelijke visie op waar we met AI naartoe willen. Dat baart me zorgen. Iedereen vindt cyberveiligheid belangrijk en niemand wil algoritmes die discriminerend werken, maar verder liggen de antwoorden van de verschillende politieke partijen best ver uit elkaar.

Politieke partijen hebben de 25 stellingen uit de AI-kieswijzer wel beantwoord en hun antwoorden beargumenteerd. Vertaalt de klassieke tegenstelling tussen rechts en links zich ook naar de standpunten van de politieke partijen over AI?

Heyman: Grotendeels wel. Zo vinden enkel linkse partijen dat elke automatisering in grote bedrijven in overleg met de vakbond moet gebeuren, en vinden enkel rechtse partijen dat de overheid mag experimenteren met het automatisch toekennen of weigeren van subsidies.

Uit de antwoorden op de stellingen valt ook op te maken dat het vooral de centrumpartijen zijn die de burger autonomie willen geven, terwijl partijen aan de uiteinden van het politieke spectrum die autonomie net ontzien. Zo vinden enkel Groen en het Vlaams Belang dat burgers geen rechtstreekse inspraak moeten krijgen in belangrijke beslissingen over AI door de overheid.

Waren de partijen het over sommige zaken wel eens?

Heyman: Absoluut. Die stellingen werden niet opgenomen in de AI-kieswijzer omdat ze geen onderscheidend karakter hadden, maar zijn er dus wel. Om een voorbeeld te geven: alle partijen zijn het erover eens dat taaltechnologie ingezet moet worden om anderstaligen te helpen bij dienstverlening van de overheid. Zeker op het Vlaamse niveau vind ik dat opvallend, omdat de taalwetgeving in bestuurszaken bepaalt in welke taal de overheid moet communiceren met burgers en omgekeerd, en dat daar meestal streng op wordt toegezien. Als AI gebruikt mag worden om toch in andere talen te communiceren met de overheid, zullen meer mensen sneller geholpen kunnen worden, zoals expats en mensen op de vlucht.