‘De groeiende invloed van artificiële intelligentie in media en politiek, van deepfake politici tot geautomatiseerde nieuwsuitzendingen, staat op het invloed om de regels van het spel tussen media en politiek flink door elkaar te schudden’, schrijft Jurgen Masure.
Media en politiek gaan hand in hand. Dat hebben ze altijd al gedaan. De uitvindingen van de drukpers, de radio, tv en het internet heeft de manier waarop we regeren en politieke macht uitoefenen door elkaar hebben geschud. De snelle opmars van artificiële intelligentie (AI) doet dat nu opnieuw. Het jaar 2024 kondigt zich aan als een spannend jaar met grote politieke gebeurtenissen waarbij de limieten van onze democratie worden getest. In bijna 70 landen, waaronder België, verschillende Europese landen, Rusland en de Verenigde Staten, zijn er verkiezingen.
AI staat op het punt om de regels van het spel tussen media en politiek flink door elkaar te schudden. Nu nepnieuws dat door AI is gemaakt steeds vaker voorkomt, moeten we extra alert zijn. Het is essentieel dat we scherp in de gaten houden hoe vooral de extremere groepen deze nieuwe digitale tools gaan gebruiken. Sam Altman, de topman van OpenAI, heeft onlangs gewaarschuwd voor de ingrijpende gevolgen die dit kan hebben voor onze politieke systemen.
(Lees verder onder de preview.)
Recent was er in België verbazing over een deepfake-versie van (de inmiddels overleden) oud-premier Jean-Luc Dehaene op sociale media. In diezelfde week toonde ‘Channel 1’ een 22-minuten durend nieuwsjournaal, volledig AI-geproduceerd, met nieuwslezers, reportages en ondertitels. Jawel, met alles erop en eraan. En onlangs voerde Russische president Vladimir Poetin op nationale tv een gesprek met een AI-gemaakte versie van zichzelf. Over dubbelgangers gesproken.
Magna Carta 2.0
We zijn in Europa al heel wat gewend, maar recent hebben we een grote sprong voorwaarts gemaakt in de bescherming tegen de overijverige aanpak van kunstmatige intelligentie. Er is een overeenkomst gesloten over een Europese AI-wetgeving, die een soort moderne Magna Carta vertegenwoordigt voor ons digitale tijdperk. Het doel? De grijpgrage vingers van AI, algoritmen en machine learning in goede banen leiden.
AI-systemen worden gecategoriseerd op basis van risico: spamfilters worden als veilig beschouwd, maar de inzet van AI voor hoogrisico-toepassingen, zoals sociale kredietsystemen die menselijk gedrag beoordelen (vergelijkbaar met systemen in China), wordt beperkt tot uitzonderlijke situaties zoals terrorismebestrijding. Of de regelgeving strikt genoeg is, moet nog blijken: the devil is always in the details. Voor AI-systemen die als laag risico worden beschouwd, komt er een verplichting tot transparantie. Bijvoorbeeld, een AI-chatbot moet duidelijk maken dat het geen mens is.
Beeld je in dat er opeens een advertentie op je scherm verschijnt waarin politicus X jou persoonlijk aanspreekt: “Hallo Sara, wat een bende, die stad Brussel, vind je ook niet?”. Als zelfs e-mails al een persoonlijke noot kunnen hebben, hoelang zal het dan duren voordat video’s ons op dezelfde manier gaan benaderen? Uiteraard is toestemming vereist (zoals bij e-mailmarketing), maar we moeten op onze hoede zijn. Het roept onvermijdelijk allerlei ethische kwesties op.
In de digitale informatiestroom op sociale media is het onderscheid tussen echt en nep al flinterdun. Screenshots of stills worden er vaak zonder context gretig gedeeld. Of een eenvoudige ‘transparantieverplichting’ hier echt een grens kan trekken, is maar de vraag.
Ashley
We moeten maar over de plas kijken. Met de Amerikaanse verkiezingen in aantocht wordt nu gebruikgemaakt van ‘Ashley’, een geavanceerd staaltje AI dat zich onderscheidt van standaard robocalls door interactieve gesprekken te voeren. Ashley analyseert de antwoorden van kiezers om intelligente, persoonlijke reacties te geven die de indruk wekken van een authentiek gesprek. Ashley is zo een geautomatiseerde bron van data en een communicatieve sparringpartner in politieke campagnes.
Net zoals we ons bewust werden van de invloed van microtargeting en sociale media, moeten we ook erkennen hoe AI de interactie tussen media en politiek kan veranderen. We moeten de politieke implicaties van AI actief verkennen en begrijpen om de integriteit van onze democratische dialoog en proces te beschermen in een tijd waarin (sociale) media meer doen dan informatie verschaffen; ze vormen en sturen ook onze kijk op de wereld.
(Lees verder onder de preview.)
AI-wetten?
De opmars van artificiële intelligentie binnen de politieke sfeer markeert een revolutionaire omwenteling. Deze vooruitgang betekent een belofte van bestuurlijke verfijning en zou zelfs kunnen leiden tot een meer doordacht politiek debat. Daar kunnen we moeilijk tegen zijn. Maar bij elke grote sprong voorwaarts horen ook waarschuwingen.
AI’s invloed kan ook doordringen tot de kern van ons wetgevend proces. De inzet van nog krachtigere AI-tools dan ChatGPT vereist kritische toepassing om bias te voorkomen, aangezien AI niet neutraal is en al werd beschuldigd is van vooringenomenheid. Dit roept vragen op over toezicht en regulering in een tijdperk waarin AI wordt geïntegreerd als een hulpmiddel in de politiek.
Het is maar de vraag of de ‘digitale Magna Carta’ toereikend is om deze ontwikkelingen te overzien. Maar nu alles zo snel verandert, is het belangrijker dan ooit dat we zelf goed kritisch nadenken over wat er om ons heen gebeurt.
Jurgen Masure is auteur van ‘Mens voorbij markt: een nieuwe economie in tijden van klimaatverandering’ (Pelckmans Uitgevers, 2023).
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier