Afscheid van Frank Borman: de man die met Apollo 8 als eerste een retourtje maan deed

In Billings, Montana, overleed de 95-jarige Frank Borman. Hij vloog met de Apollo 8 als eerste rond de maan. Zo kantelde de race met de Russen naar die bijplaneet.

Borman komt uit het stadje Gary, een vochtige vlek bij het Michiganmeer, wat de jongen opzadelt met sinus- en oorproblemen. Ook daarom sluit zijn vader – diens opa kwam als circusartiest uit Duitsland – zijn Oldsmobilegarage en begint in Tuscon, Arizona, een tankstation. Ma Borman opent er een pension. Hun enige kind zeilt door zijn onderwijs. Als de VS in de Tweede Wereldoorlog verzeilen, gaan de ouders voor een producent van militaire vliegtuigen werken.

Pedante piloten

Frank krijgt op zijn vijftiende zijn eerste vliegles, betaald met de bezorging van kranten. Hij wil luchtvaarttechniek studeren. Helaas ontbreekt het geld voor een universiteit en een gratis ticket voor een college zit er evenmin in omdat hij niet uitblinkt op sportvelden. Dan maar de militaire academie van West Point. In 1950 vliegt Borman met bommenwerpers voor het leger. Hij trouwt met Susan Bugbee, een ex-liefje en mondhygiëniste met wie hij twee zonen krijgt.

De hoekige piloot wil naar de Koreaanse Oorlog maar een geperforeerd oor belet dat. Het leger stuurt hem naar de Filipijnen en Susan verkoopt hun Oldsmobile om haar ticket te betalen. Terug thuis behaalt hij zijn master in luchtvaarttechnologie en doceert hij even op West Point. Dan wordt de jongste kolonel ooit testpiloot en later astronaut voor de NASA.

In 1965 vliegt hij als commandant van de Gemini 7 de aarde rond. Samen met Jim Lovell blijft hij 14 dagen boven, een record in een sardineblik dat lijkt op ‘de voorbank van een Volkswagen Kever’, schrijft Associated Press. Twee jaar later ontploft de Apollo 1 bij een test. Drie astronauten, ook Franks beste vriend, komen om. Hij weigert de baan als chef van het zwalpende Apollo-programma, maar reorganiseert – ‘Frank schoot altijd direct vanuit de heup’, schrijft zijn collega Buzz Aldrin later – als interim-baas het productiecentrum van de Apollo-capsules. Zatlappen meteen buiten, pedante testpiloten ook. En dan komt de geïmproviseerde Apollo 8, want de Russen lopen uit in de strijd om de eerste man op de maan. De vlucht zou rond de aarde toeren en apparatuur voor een maanlanding testen, maar die raakt niet klaar. Vandaar de gok voor een retourtje maan.

Braaksel

Commandant Borman wordt meteen na de lancering hondsziek, geeft over, krijgt diarree en met hun drieën – geperst in een kegeltje van nauwelijks 3 meter hoog en onderaan een diameter van geen 4 meter – vangen ze met papiertjes rondzwevend braaksel en feces. Maar op kerstavond 1968 draaien de eerste mensen rond de maan. De wereld ziet op tv de ruimtevaarders voorlezen uit het boek Genesis.

Na tien omwentelingen landt Apollo 8 in de Stille Oceaan. Als een duiker de deur van de capsule opent, gaat hij bijna over zijn nek van de stank. Maar binnen zitten drie American heroes. Een golf van patriottisme duwt de studentenprotesten en moorden op Robert Kennedy en Martin Luther King even weg. Niet de Russen, maar Team USA leidt definitief de race.

Borman maakt kans om op de maan te staan, maar verlaat de NASA. Ook om thuis – met sjoemelende zonen en een vrouw aan de drank – alles op een rij te krijgen. En hij begint een bliksemcarrière bij Eastern Air Lines. Als ceo scoort hij de eerste jaren. De deregulering, historische bedrijfsschulden en stampij met de bonden – hij sabelt in het personeelsbestand en de lonen, verbiedt alcohol op de vloer en schaft (zelf rijdt hij in een tweedehands Chevrolet) alle bedrijfswagens af – duwen hem naar de uitgang.

De astronaut leidt even een bedrijf in lasertechnologie, schrijft zijn memoires en trekt zich ten slotte terug op een ranch in Montana: 4000 stuks vee en 65.000 hectare. Daar knutselt hij aan replica’s van vliegende eenzitters. En hij mist geen dag bij zijn Susan, die met alzheimer in een tehuis zit.