Tax shelter in de podiumkunsten: ‘Staat aan de deur van het theater echt een geldezeltje te wachten?’

Vlaams parlementslid Bart Caron (Groen) is niet overtuigd van de heilzame werking van de tax shelter voor de podiumkunsten.

Na de film, kunnen straks ook de podiumkunsten van het systeem van de tax shelter gebruik maken. Is dit het nieuwe wonder waardoor een stevige stroom van private gelden naar de kunsten vloeit? Staat er aan de deur van het theater echt een geldezeltje te wachten? Het systeem bestaat al enkele jaren in de filmsector en heeft daar gezorgd voor een stevige pot geld voor nieuwe films. Al is de wet in 2014 wel gerepareerd want er waren misbruikende kapers op de kust. Is dit systeem zinvol voor de non-profit sector, in concreto voor de podiumkunsten? Mag ik hier ernstig aan twijfelen?

Wat is die tax shelter en hoe zit die in elkaar? Het is een belastingvrijstelling voor vennootschappen die investeren in een Europees podium- of theaterwerk. Zo lees je het overal: een systeem om minder belastingen te betalen. of nog: “door toepassing van een Tax Shelter realiseert een vennootschap fiscale en financiële voordelen.” Het is geen subsidiesysteem.

Hoe het werkt? Een deel van de vennootschapsbelasting dat een bedrijf aan de staat moet betalen, wordt door dat bedrijf geïnvesteerd in een film- of podiumproductie. Het bedrijf dat investeert krijgt een voorlopige belastingvrijstelling van 310% op het investeringsbedrag.

Een concreet voorbeeld: een bedrijf heeft 100.000 euro winst gemaakt, waar het normaal 33,99% vennootschapsbelasting op betaalt. Maar het investeert daarvan 10.000 euro in een productie. Het mag dus 31.000 euro aftrekken van de som waarop het 33,99% belasting betaalt, zodat het belastingen betaalt op 69.000 euro. Daardoor betaalt het bedrijf 10.537 euro minder belastingen. Het bedrijf heeft dus een fiscale opbrengst van 10.537 minus 10.000 = 537 euro. Daarbovenop krijgt het bedrijf dat investeert een vergoeding voor de financiering van 4,5% per jaar voor maximum 18 maanden, wat neerkomt op 673 euro. Het bedrijf ‘verdient’ dus 1.210 euro bruto, netto wordt dat 981 euro. In procenten uitgedrukt komt dat neer op een netto rendement van 9,81%. Wie kent een belegging of een investering die meer opbrengt?

En toch heeft der producent 10.000 euro middelen verworven? Jazeker. Wie betaalt dan de veerman? De federale overheid uiteraard, want die heeft 10.537 euro minder belastingsontvangsten. Ja, u leest het goed, het is een afleiding van publiek geld. En zonder dat daar een kwalitatieve beoordeling aan wordt verbonden, zoals met subsidies wel het geval is.

Aanvullende centen vinden

Organisaties zoals een filmproducent, een operahuis, een toneelgezelschap enz. die bedrijven vinden die willen investeren in hun creatie, kunnen een mooi volume aanvullende centen vinden. Al zijn er nog risico’s, is de inbreng beperkt tot de helft van het productiekost met een maximum van 750.000 euro, en is er vooral een administratief complexe weg te gaan. Vaak wordt nog een tussenpersoon ingeschakeld, een gespecialiseerd bureau dat de administratieve formaliteiten regelt, vaak voor meerdere producties tegelijk. Deze tussenpersonen rekenen een commissie aan.

In de praktijk werken vele producenten van films met een tussenpersoon. Soms gaat het fout, zoals met Corsan. Corsan, haalde de afgelopen jaren via de taxshelterregeling tientallen miljoen euro op, maar daar kwam weinig van terecht in filmproductie zelf. Het zou over zo’n 48 miljoen euro gaan. Het bedrijf kantelt op de rand van een faillissement, de bedrijven die centen investeerden dreigen hun geld kwijt te zijn en krijgen daarenboven straks de belastingen op bezoek, want hun geld kwam niet in een productie terecht.

Vertekening van het veld

Het systeem zorgt ervoor dat bedrijven minder vennootschapsbelastingen betalen, meer zelfs, dat ze aan hun investering in podiumkunsten (of film) er geld aan verdienen. Is dat wel te verantwoorden vanuit een moreel oogpunt? De voorbije jaren werd, enkel voor film en voor heel België, zo’n 200 miljoen euro per jaar opgehaald. Dat staat in schril contrast met de creatiesteun (subsidies) die het Filmfonds van het VAF toekende. In 2015 bedroeg dat 10, 4 miljoen euro. Het betekent alleszins dat de tax shelter veel belangrijker is dan het Filmfonds.

Wat daarvan te denken? Dat de federale overheid veel meer geld vrijmaakt dan de Vlaamse, die voor cultuur bevoegd is, maar financieel achterop hinkt? Stel dat er jaarlijks via de tax shelter 100 miljoen naar de podiumkunsten vloeit, zal dat het veld niet ernstig vertekenen? Het is diegenen die de centen verwerven, van harte gegund, daar niet van.

De Vlaamse subsidies voor de podiumkunsten (deel van het Kunstendecreet) bedragen zo’n 39 miljoen euro. Welk effect zal de tax shelter hebben? En vertekent die ook nog de verhoudingen met andere sectoren zoals de muziek of de transdisciplinaire werkingen? Zij krijgen namelijk geen toegang tot de tax shelter.

Wie profiteert?

En tenslotte? Welke soort podiumcreaties zullen kunnen profiteren van de tax shelter? Zullen bedrijven niet eerder investeren in grootschalige en de prestigieuze creaties, zoals opera en musical? Zeker ook populaire creaties. Maar wellicht niet in hedendaagse en avant-garde podiumcreaties.

Er steekt nog een adder onder het schijnbaar groene gras. Kunstenorganisaties die instappen zullen vennootschapsbelasting moeten betalen als ze ‘winst’ maken, zoals een vennootschap. In tegenstelling tot een vzw die een overschot kan overdragen en daar geen belastingen op betaalt. Dat zal dan weer allerlei constructies uitlokken om die belastingen te vermijden. Immers, de Belgische wil ook wat terugverdienen.

Hoe moet dat bij structureel gesubsidieerde organisaties – in de film zijn subsidies projectmatig, maar betaalt de vennootschap belastingen op het geheel van inkomsten. Moeten kunstenorganisaties die de tax shelter gaan gebruiken straks vennootschapsbelasting betalen op hun ‘winst’, die voor een belangrijk deel bestaat uit subsidies? Dat zou toch al te bizar zijn.

Het zou toch veel eenvoudiger zijn om de gederfde belastingsinkomsten, veroorzaakt door de tax shelter, als subsidies toe te kennen, na een kwalitatieve beoordeling?