‘Tal van kunstenaars ontkennen dat hun werk politiek is. Kunst zit diep vanbinnen, weet u wel’

Hoezo, de laatste plaat van trompettist Ambrose Akinmusire gaat níét over Amerika onder Trump?

Er is een lange lijn van kunstenaars die bij hoog en laag ontkennen dat hun werk politiek is, of ook maar een heel klein beetje maatschappelijk betrokken. Kunst zit diep vanbinnen, weet u wel, of ze komt vanuit de hemel op ons neergedaald.

Tal van kunstenaars ontkennen dat hun werk politiek is. Kunst zit diep vanbinnen, weet u wel.

Charlie Chaplin spande in 1940 misschien wel de kroon. Met veel bombarie had hij zijn film The Great Dictator aangekondigd. Daags voor de première had hij zelfs een heuse persconferentie belegd, wat in die tijd hoogst ongebruikelijk was. Maar op de vraag wat Hitler van Chaplins persiflage van de Führer zou denken, bleef het stil. Nee hoor, Chaplin had Hitler niet willen imiteren, beweerde hij plots, terwijl hij er in de jaren ervoor geen geheim van had gemaakt dat de overeenkomst tussen de Chaplin- en de Hitlersnor te groot was om er géén gebruik van te maken. Nu de film klaar was, begon Chaplin echter de universele kunstenaar uit te hangen en ging zijn film ineens over álle dictators.

Afgelopen week las ik in de Portugese krant Observador een interview met trompettist Ambrose Akinmusire, die dezer dagen artist in residence is op Jazz Middelheim. Nee, zei hij daar, zijn plaat Origami Harvest (2018) gaat niet over Amerika onder Trump, ook al staan de teksten van dichter-rapper Victor Vazquez op dat album bol van de verwijzingen naar racistische aanslagen en politiegeweld.

Au, dacht ik, vanuit mijn witte privilege, weer niet goed geluisterd.

In de week waarin ineens alles in de schaduw van de aanslagen in El Paso en Dayton kwam te staan, kreeg die uitspraak een vreemde bijklank. Elders viel namelijk iedereen uit zijn rol. De ergernis op de gezichten van de tv-komieken was niet gespeeld. De uitval van presidentskandidaat Beto O’Rourke, zelf afkomstig uit El Paso, – ‘Hey press, what the f***!’ – was oprecht. Waarom wordt de vraag immers nog gesteld of president Trump misschien iets te maken heeft met het ontstaan van een klimaat waarin zulke aanslagen elkaar in sneltreinvaart opvolgen? Iedereen weet toch dat het zo is? Wat heeft het dan voor zin om vast te houden aan een voorgeschreven rol, of dat nu de rol van rechtschapen politicus is, of die van de integere kunstenaar? Maar Akinmusire’s uitspraak was slechts een halve ontkenning. Het was hem de eer te na toe te geven dat Trump ook maar iets met de totstandkoming van zijn muziek te maken had. Daarmee ontkende de trompettist echter nog niet dat hij met zijn muziek politiek wil bedrijven.

‘Wij, zwarte mensen, zijn vermoord vanaf het moment dat we hier aankwamen’, stelt hij rauw.

Au, dacht ik, vanuit mijn witte privilege, weer niet goed geluisterd. Wanneer leer je nu eens dat politiek in de zwarte cultuur niets te maken heeft met actualiteit, maar diep, diep, diep vanbinnen zit?