#Storykillers: de schimmige financiers van een Brusselse denktank

De Brusselse denktank South Asia Democratic Forum (SADF) is misschien onbekend in eigen land, hij is wel al vijftig keer opgepikt door het Indiase persbureau ANI. Opmerkelijk: de vzw weigert publiek te maken wie haar financiers zijn. Dat blijkt uit een onderzoek door Knack en Le Soir.

Donderdag 16 februari, een beige straathoekgebouw langs de Brusselse kleine ring. Hier in het kantoor van de denktank South Asia Democratic Forum (SADF) heeft Knack afgesproken met voorzitter en oprichter Paulo Casaca (65), een Portugese ex-politicus die van 1999 tot 2009 in het Europees Parlement zetelde. Nadat hij niet herkozen was geworden als Europarlementslid, richtte hij in 2011 SADF op, samen met zijn dochter (en nog een derde persoon, die het na een jaar al voor bekeken hield).

Casaca – piekfijn in pak, glimmende ogen – ontvangt ons hartelijk. We leggen hem de resultaten voor van onze speurtocht naar de financiering van zijn vzw SADF. Ons werk kadert in een wereldwijd onderzoek naar de desinformatie-industrie, gecoördineerd door het journalistencollectief Forbidden Stories.

Hoewel de denktank SADF in de Belgische pers haast nog nooit aan bod is gekomen, is hij sinds 2016 al minstens 50 keer geciteerd of genoemd in artikels van het Indiase persagentschap Asia News International (ANI). In de afgelopen twee jaar gaat het om liefst 22 vermeldingen – in de helft van de gevallen gaan de artikels in kwestie over Pakistan. Het laatste ANI-bericht waarin SADF vermeld wordt, is vorige week (19 februari) nog geüpdatet: een artikel over de provinciale en algemene verkiezingen in Pakistan later dit jaar.

Héél weinig vind-ik-leuks

Wie is eigenlijk die Brusselse denktank die zo vaak door ANI wordt opgepikt? Volgens de oprichtingsakte heeft de vzw als doel mensen en instellingen uit de Europese Unie en Zuid-Azië (Bangladesh, Bhutan, India, Sri Lanka, Maldiven, Nepal en Pakistan) samen te brengen.

Op zijn website beschrijft SADF zich als een ‘denktank die zich bezighoudt met Zuid-Azië en zijn relatie met de EU in de context van een mondiale, veranderende wereld’.

SADF publiceert onder meer boeken, onderzoeksrapporten, academische artikels en commentaarstukken. Inhoudelijk concentreren die zich onder meer op Pakistan, China, Afghanistan en Bangladesh.

De website van SADF ziet eruit als die van een gevestigde ngo, met 5 teamleden, een adviesraad met 19 leden, een redactieraad met 6 leden, en nog eens 11 fellows en 2 senior fellows. Maar bedrijfsdocumenten die Knack en Le Soir raadpleegden, tonen aan dat de vzw de facto wordt gerund door enkel Paulo Casaca en zijn dochter (in de algemene vergadering zit ook nog ARCHumankind, een andere vzw die in 2010 door Casaca mee is opgericht en die ook door hem vertegenwoordigd wordt). Bovendien bevestigt Casaca dat SADF momenteel slechts één medewerker op de payroll heeft: een Duitse onderzoeker die heel wat publicaties op de SADF-website voor zijn rekening neemt.

SADF heeft 1038 volgers op Twitter. Op Facebook heeft het ‘10 d.’ volgers, al krijgen de Facebookposts maar héél weinig vind-ik-leuks. De denktank heeft ook een eigen YouTube-kanaal met amper 19 abonnees.

Casaca geeft toe dat de SADF-website ‘aan een update toe is, met inbegrip van de informatie over de adviesraad en de fellows’. Hij zegt ook dat de adviesraad sinds de coronapandemie niet meer is samengekomen. ‘Dat moeten we heropstarten.’ Maar dat SADF zich op zijn website groter zou voorstellen dan het in werkelijkheid is, spreekt Casaca met klem tegen. ‘Ja, we zijn klein’, zegt Casaca. ‘Maar we krijgen veel bijdragen van buitenaf.’ Hij herhaalt dat de website vernieuwd moet worden, ‘maar voorts is ze echt een goede weergave van onze realiteit’.

‘Indiase belangen promoten en Pakistan bekritiseren’

‘Vroeger was SADF groter dan vandaag’, zegt Casaca. ‘We zijn fel geïmpacteerd door een karaktermoord door het desinformatiebedrijf EU DisinfoLab.’

In 2019 en 2020 werd SADF genoemd in twee rapporten van EU DisinfoLab – een Brusselse vzw die ‘gesofistikeerde desinformatiecampagnes’ onderzoekt. De rapporten Influencing Policymakers with Fake Media Outletsen Indian Chronicles beschrijven een beïnvloedingsnetwerk om de belangen van India te promoten.

Het eerste rapport wijst erop dat Paulo Casaca en een Duitse SADF-medewerker geïnterviewd werden door het ‘fake medium’ Times of Geneva. In het tweede rapport schrijft EU DisinfoLab dan weer dat SADF deel is van een netwerk van ngo’s die de Indiase belangen promoten en herhaaldelijk Pakistan bekritiseren. SADF zou ‘rechtstreeks maar ondoorzichtig zijn gecreëerd door de Srivastava-groep’, een Indiase groep actief in grondstoffen, energie, airspace, consultancy, gezondheidszorg en media.

In een recht van antwoord gepubliceerd door EU DisinfoLab reageert SADF dat het rapport een ‘mix van ongegronde interpretaties, valse beweringen en vage beschuldigingen’ bevat. SADF ontkent ook op te treden in een ‘samenzwering die u Indian Chronicles noemt’ en stelt dat EU DisinfoLab geen bewijzen aandraagt.

‘Jihadibelangen’

Casaca noemt EU DisinfoLab een promotor van jihadibelangen. ‘EU DisinfoLab is het meest duidelijke geval van infiltratie van islamitische belangen binnen de EU’, zegt hij. ‘En die jihadistische belangen zijn gericht op het zaaien van verdeeldheid en conflict tussen democratische en liberale samenlevingen.’ Het voormalige Europarlementslid spreekt zelfs van een ‘zeer effectieve oorlogscampagne’ met als doel een conflict tussen Europa en India uit te lokken.

‘En tegelijkertijd wordt SADF ervan beschuldigd na te apen wat India wil zeggen over Pakistan. Ik zeg: nee, dat is niet waar’, aldus Casaca. ‘Volgens het desinformatierapport van EU DisinfoLab zijn wij tégen Pakistan en China. Maar we zijn tegen geen enkel land. Natuurlijk is India een belangrijke partner voor ons. En een belangrijke partner voor iedereen die gelooft in een vrije en open samenleving. En ik bén een grote vriend van India. Natuurlijk ben ik voor de belangen van India. Maar ook voor de belangen van de mensen in Pakistan.’

Casaca ontkent met klem dat SADF desinformatie zou verspreiden. ‘Toon me één woord van desinformatie. EU DisinfoLab was daartoe niet in staat. En ik vraag me af of u dat wel bent.’

EU DisinfoLab achterhaalde dat de domeinnaam SADF.eu geregistreerd was door een e-mailadres dat ook gebruikt wordt door de Srivastava Group. Op dat punt geeft Casaca géén commentaar ‘omdat dat gaat over de veiligheid van onze websites’. Maar hij gaat wél in op de banden tussen de Indiase groep en zijn denktank SADF. Casaca: ‘Ik heb mevrouw Srivastava heel goed gekend. Ik heb zelf het SADF opgericht en had daarbij de steun van mevrouw Srivastava. Met haar gingen we langs bij de Europese instellingen en elders. Zij was voor ons een van de personen die belangrijk waren om steun te krijgen van verschillende bedrijven.’

ANI en de Srivastava Group reageerden niet op onze vragen om commentaar.

‘Accepteer alstublieft mijn ontslag met onmiddellijke ingang’

Kort voor de publicatie van het rapport Indian Chronicles telde de adviesraad van SADF nog 30 leden. Vandaag staat de teller op de SADF-website nog op 19. Dat verschillende leden zijn opgestapt, noemt Casaca ‘een indicatie dat de karaktermoord een zeker succes heeft gehad’. En hij relativeert: ‘Er zijn mensen opgestapt? Weet je, ik heb al ergere zaken meegemaakt in het leven.’

Knack en Le Soir spraken met twee voormalige leden van de adviesraad die hun ontslag indienden als reactie op het recentste EU DisinfoLab-rapport.

‘Ik had nog nooit van SADF gehoord totdat ik een e-mail kreeg van de directeur met een uitnodiging om in 2020 lid te worden van hun adviesraad’, zegt een buitenlandse professor. ‘Ik zocht het op en zag dat een aantal wetenschappers die ik kende al in de raad zaten.’ De professor nam naar eigen zeggen deel aan twee online evenementen van SADF, een webinar en een rondetafelgesprek. Maar meteen na het EU DisinfoLab-rapport nam de prof afstand van SADF. ‘Ik was geschokt toen ik vandaag vernam dat SADF wordt gesteund door de Srivastava’s’, klonk het in de ontslagbrief. ‘Gezien de berichten die zijn opgedoken over hun financiering van valse organisaties (…) kan ik niet verbonden blijven met SADF. Accepteer alstublieft mijn ontslag met onmiddellijke ingang.’

‘Ik ben één keer naar een meeting van SADF in Brussel geweest’, zegt een andere buitenlandse professor die jarenlang in de adviesraad zat. ‘Verder heb ik géén actieve rol in de organisatie gehad. Na het rapport van EU DisinfoLab heb ik ontslag genomen.’ Volgens de prof noemde SADF het rapport lasterlijk, maar volgde er géén afdoende verklaring over de SADF-financiering.

Follow the money

‘Middelen zullen verstandig, eerlijk en voorzichtig worden gebruikt’, staat te lezen in de oprichtingsakte van SADF. ‘Er wordt transparante informatie verstrekt aan allen die bijdragen tot de verwezenlijking van de doelstellingen van de organisatie.’

Follow the money, dus. Knack trok op onderzoek uit en keek alle jaarrekeningen in die vzw SADF in België heeft ingediend. Uit onze analyse blijkt dat SADF tussen 2011 en 2022 ruim 2,3 miljoen euro heeft binnengehaald aan ‘subventions’ (subsidies).

Maar: enkel in de eerste drie jaar somden de SADF-jaarrekeningen op van wie het geld precies kwam. Informatie over SADF-financiering in 2021 en 2022 vonden we dan weer terug in het EU Transparency Register (het lobbyregister van de EU).

Slotsom: voor 758.000 euro maakte SADF de namen van geldschieters publiek, de oorsprong van de rest van de 2,3 miljoen euro blijft onduidelijk. In de jaarrekeningen en het EU-transparantieregister staat bovendien géén informatie over de landen waar de geldschieters van SADF gevestigd zijn.

In open bronnen vonden we een Euro Corporation Ltd. in Nieuw-Zeeland en een gelijknamig bedrijf in het Verenigd Koninkrijk. Transworld Partners Ltd. en Procaddsoft Limited zijn dan weer namen van vennootschappen in Hongkong. Intermediations Business is een Italiaans bedrijf. De European Foundation for International Development, ten slotte, is een Luxemburgse vzw, in 2011 mee opgericht door een Indiër.

Hamvraag: wie financiert SADF?

Het was de belangrijkste vraag uit het interview met Paulo Casaca: wie zijn de financiers van SADF? Ondanks herhaaldelijk aandringen bleef Casaca vaag. Hij stipte aan dat de 2,3 miljoen euro betalingen omvat in het kader van contracten, maar geeft toe dat het gros ervan uit donaties komt.

Maar door wíé? ‘Door tal van bedrijven. Je hebt ze opgesomd. Wij volgen gewoon de regels die het bedrijfsregister en het transparantieregister opleggen. Preciezer dan dat kan ik niet antwoorden. We krijgen geld van bedrijven zoals de bedrijven die jij hebt opgesomd.’

Maar wélke bedrijven dan nog? ‘Andere bedrijven die beslissen om een donatie te doen. Privébedrijven. Ik ken ze ook niet allemaal uit mijn hoofd (de boekhouding van SADF stond in ons zicht tijdens het interview, nvdr). Ik vermoed dat ze het werk dat wij doen appreciëren.’

Ook toen we Casaca de namen van de geldschieters uit de jaarrekeningen en het transparantieregister voorlegden, bleven zijn antwoorden vaag.

Wat voor bedrijf is Europ Corporation? ‘Dat weet ik niet. Moet ik dat weten? U draait de vraag om. Tientallen bedrijven hebben SADF gefinancierd. En ik zou ze moeten kennen? Ik zou wát moeten doen? Al die bedrijven auditen? En nee, daarmee heb ik níét gezegd dat SADF geld aanneemt van eender wie.’

Ook over Procaddsoft en Transworld Partners zegt Casaca ‘niet veel te weten’, noch over wie er achter de Luxemburgse vzw schuilgaat die meer dan een half miljoen euro aan SADF schonk. ‘Net als de meeste ngo’s in de markt krijgen we donaties’, zegt Casaca. ‘Zo gaat dat nu eenmaal.’

Is de financiering van SADF misschien gelinkt aan India? ‘Ik ben er zeker van dat er connecties zijn met India’, zegt Casaca. ‘Dat is het grootste land in Zuid-Azië en het land waarmee ik me het meest heb ingelaten. Maar ik kan het niet kwantificeren.’

Wat de 14.200 euro van de NAVO betreft, geeft Casaca aan dat het niet om subsidies ging maar om een betaling in het kader van een contract. Casaca: ‘Het betrof rapporten die we voor de NAVO hebben gemaakt over de rol van Pakistan in de situatie in Afghanistan.’

De NAVO reageerde niet op ons verzoek om commentaar.

Een Belgische ambassadeur in de SADF-adviesraad

Opmerkelijk detail: in de adviesraad van SADF zit ook een Belg, een voormalige ambassadeur dan nog. ‘Begin maart 2013 ben ik door Paulo Casaca (…) uitgenodigd om toe te treden tot de adviesraad van SADF’, bevestigt Jan Deboutte, die voorheen onder meer ambassadeur van België was in India. ‘Over een periode van bijna tien jaar heb ik een zevental keren deelgenomen aan SADF-activiteiten.’

Gevraagd om een reactie op het kritische EU DisinfoLab-rapport, antwoordt Deboutte dat het rapport en de reactie van een aantal leden van de adviesraad erop hem bekend zijn. Deboutte: ‘Terwijl ik het grootste respect heb voor het werk van EU DisinfoLab, verkies ik te wachten met conclusies en mogelijke stappen tot het onderzoek (van EU DisinfoLab, nvdr) volledig is afgerond.’

Op de vraag of Deboutte weet wie SADF financiert, antwoordt hij dat de financiering niet tijdens bijeenkomsten van de adviesraad of op een ander moment is besproken. Deboutte: ‘Ik ben in tempore non suspecto ingegaan op de uitnodiging om toe te treden tot de SADF-adviesraad. Wanneer het (journalistieke, nvdr) onderzoek naar de handel en wandel van de organisatie en haar directie voltooid is, zal ik daaruit de nodige conclusies trekken.’

De FOD Buitenlandse Zaken reageert dat de strijd tegen desinformatie prioritair is, en dat het niet ongebruikelijk is dat een ex-ambassadeur zitting heeft in adviesraden van organisaties die de ‘analyse of bevordering van bilaterale of externe betrekkingen tot doel hebben’. De FOD wijst er ook op dat Deboutte altijd de Europese waarden heeft verdedigd.

Zwarte sneeuw

‘Ik ben trots op wat ik in mijn leven heb gedaan, zowel bij SADF als in andere gevallen’, zegt Casaca. ‘Het leidmotief in het leven is waarden en ethiek. En ik kan je verzekeren dat ik die altijd heb gevolgd, zowel in het Europees Parlement als hier bij SADF.’

Casaca legt uit dat hij na het beëindigen van zijn mandaat in het Europees Parlement een tijdlang zwarte sneeuw heeft gezien. Bij zijn universiteit werd hij buitengegooid en ook in de lokale Portugese politiek was geen toekomst meer voor hem weggelegd. ‘Ik had geen frank meer op zak en ben hier in België aangekomen als migrant. Ik moest zelfs geld vragen aan mijn moeder om te kunnen overleven. Tegen eind 2010 had ik zero. En dan is in februari 2011 SADF opgericht. Het was, weet je, iets waardoor ik kon leven.’

Dit artikel is de laatste aflevering in de reeks #StoryKillers, een wereldwijd onderzoek door 30 media naar de desinformatie-industrie, gecoördineerd door het journalistencollectief Forbidden Stories. Het zet het werk voort van de vermoorde Indiase journaliste Gauri Lankesh, die waarschuwde voor de gevaren van nepnieuws en desinformatie.