Stop de betutteling. Tijd voor verantwoordelijkheid en respect

Een repressief beleid wijst vooral op onmacht.

Samenleven is een verhaal van rechten én plichten. Mijn vrijheid eindigt waar die van een ander begint, dat is logisch. Niet zo vanzelfsprekend is de manier waarop de overheid onze vrijheden steeds verder beknot, en verantwoordelijkheden afdwingt door middel van GAS-boetes en kliklijnen. De mantra “wie niets verkeerd doet, heeft niks te vrezen” blijkt niet te kloppen. De absurditeit en de willekeur van de boetes tonen aan dat je de openbare ruimte maar beter mijdt als je geen risico wilt lopen. Een minderbegaafde die dwarsfluit speelt, een man die het strand opruimt en beschuldigd wordt van sluikstorten, … Zelfs wie het goed meent wordt afgestraft.

“Normvervaging”, “gebrek aan respect” en “een groeiend onveiligheidsgevoel” worden aangehaald om het beleid goed te praten. Deze overheid meent dat stoute en ongehoorzame burgers van bovenaf gedisciplineerd moeten worden. Maar normen en waarden kun je niet afdwingen of opeisen. Met strengere regeltjes zal je het sociaal weefsel, het verantwoordelijkheidsgevoel en het moreel besef niet versterken, wel integendeel. Respect genereer je door respectvol om te gaan met burgers, Fientje Moerman en beroepspolitici, niet door ze te behandelen als kleuters.

Een repressief beleid wijst vooral op onmacht. Het focust op symptoombestrijding en negeert de dieper liggende oorzaken van maatschappelijke problemen. Kleine criminaliteit en asociaal gedrag komen namelijk voort uit ongelijkheid en onrechtvaardigheid. Steeds meer mensen hebben moeite om de eindjes aan elkaar te knopen en zijn bang om hun job te verliezen. Jongeren financieren de pensioenen maar zullen er zelf geen aanspraak op kunnen maken. Werklozen worden als “losers” bestempeld, en werkhebbenden zijn gefrustreerd omdat zij de welvaartsstaat overeind moeten houden. Natuurlijk is er weinig ruimte voor wederzijds respect, nog geeneens voor zelfrespect. De problemen zullen niet verdwijnen zolang we er als maatschappij niet in slagen om de materiële en psychische basisbehoeften van burgers te vervullen. Dát is onze gedeelde verantwoordelijkheid.

Ons politiek bestel is geëvolueerd naar een autoritaire overheid die haar burgers bespioneert en angst inboezemt, hen onderling verdeelt en tegen elkaar opzet. Verdeel en heers. Het mens- en maatschappijbeeld dat aan de basis ligt en terzelfdertijd versterkt wordt, is zeer negatief. De mens is een egoïstische wolf die je maar beter kan wantrouwen en vrezen: “There is no such thing as society”. Net hetzelfde mensbeeld ligt aan de grondslag van ons economisch bestel. Geen wonder dat democratie én economie op wankele benen lopen. In hun huidige vorm creëren ze een samenleving vol tegenstellingen, conflicten en ongelijkheid.

Een “rechten en plichten”-verhaal dat gebaseerd is op angst, uitsluiting en cynisme is gedoemd om te falen. Enkele weken geleden beweerden onze politieke leiders o zo geïnspireerd te zijn door Mandela. Ondertussen is het tijd voor verzoenende kerstboodschappen, eventjes. Maar geen van hen heeft het lef om oprecht een ander discours te introduceren: een verhaal dat bezield is door liefde, dialoog en hoop. Een verhaal waarin burgers niet gezien worden als onderdanen die onder controle gehouden moeten worden, maar als vrije mensen die hun eigen lot en dat van de samenleving perfect zelf in handen kunnen nemen.

Dat verhaal zullen wij burgers zelf moeten creëren. Wij willen ten strijde trekken tegen de verouderde politieke en socio-economische structuren die ongelijkheid in stand houden, niet tegen elkaar. Wij geloven in een maatschappij die van onderuit en democratisch opgebouwd wordt. Wij weten dat een veilige en leefbare samenleving gebaseerd is op vertrouwen, samenwerking en verantwoordelijkheid. Wij hebben genoeg van de betutteling, beste beroepspolitici. Jullie inspiratie lijkt op te zijn. Het is tijd voor ons verhaal.

Sarah Van Liefferinge