Dat bepaalde politici hun inspiratie halen bij Romeinse keizers, is bekend. Maar ook u kunt er iets van leren. Niet van Nero of Augustus, maar wel van Marcus Aurelius.
Vooraf even een waarschuwing: als u na het lezen van dit artikel het licht ziet en besluit om voortaan als een stoïcijn door het leven te gaan, is de kans groot dat uw naasten eens diep zullen fronsen. Er bestaan namelijk nogal wat misvattingen over het concept stoïcisme, vertelt de Schots-Canadese psycholoog Donald Robertson. Hij verdiept zich al jaren in de oude Griekse filosofie en schreef er een boek over: Leer denken als een Romeinse keizer. ‘Veel mensen denken dat stoïcijnen emotieloze wezens zijn die altijd over zich heen laten lopen. Complete onzin natuurlijk. Maar er lijkt verandering in te komen, want de laatste jaren wordt stoïcisme bijna trendy. Fans zien het als een westers alternatief voor het boeddhisme. En ze voelen zich aangetrokken tot het praktische aspect: in tegenstelling tot veel andere filosofieën, die vaak heel theoretisch zijn, kun je het stoïcisme perfect toepassen op je eigen leven.’ Om alles zo concreet mogelijk te maken, diepte Robertson een rolmodel op uit de geschiedenisboeken: keizer Marcus Aurelius, de laatste én bekendste stoïcijn.
Het moet gezegd: het leven van Marcus was geen walk in the park. Zijn vader stierf toen hij drie was en als tiener werd hij geadopteerd door keizer Antonius Pius. Hij kreeg dertien kinderen maar verloor er acht. Ook zijn vrouw, keizerin Faustina, overleefde hij. En ondanks zijn eigen zwakke gezondheid trok hij rond zijn vijftigste – praktisch bejaard, naar Romeinse normen – naar het slagveld. En toch bleef Marcus opvallend kalm en minzaam. Dat had alles te maken met zijn stoïcijnse levenshouding, legt Robertson uit. ‘Volgens de stoïcijnen waren er drie soorten emoties: goede, slechte en “indifferente”. Die laatste zijn de zogenaamde emotionele reflexen, die dieren ook ervaren. Als er ineens brand uitbreekt, word je bang. Zulke emoties moet je gewoon aanvaarden, zonder je te laten meeslepen. Goede emoties, zoals liefde en geluk, kun je ten volle beleven. Maar wat mensen als Marcus probeerden af te leren, zijn “hartstochten” of pathologische emoties. Blijven piekeren over mogelijke rampen, bijvoorbeeld. Of eindeloos klagen over kwaaltjes, terwijl dat totaal niet helpt.’
Ongezonde verlangens
Stel je voor dat je een hond bent, die met een riem is vastgemaakt aan een rijdende wagen. Dan heb je twee opties: ofwel verzet je je met alle macht, waardoor je over de grond wordt meegesleept. Ofwel aanvaard je je lot en loop je rustig mee. U begrijpt: de wijze stoïcijn kiest voor het laatste. Het boek van Robertson staat vol praktische adviezen om te leren omgaan met angst, woede, pijn en meer levensleed. En de auteur legt vaak de link met de cognitieve gedragstherapie, waarin soortgelijke technieken worden toegepast. Stel dat u plots ontslagen wordt. Dan begint u wellicht te panikeren: straks moet u uw huis verkopen, uw partner zal u verlaten, u raakt uw gezin kwijt, enzovoort. De stoïcijnen gebruikten liever objectieve, klare taal, waardoor zo’n gebeurtenis op slag minder vreselijk wordt. ‘U wordt ontslagen. U gaat op zoek naar nieuw werk.’
Het klinkt paradoxaal, maar de stoïcijnen probeerden hun angsten ook te overwinnen door zich net wél vreselijke rampen voor te stellen: praemeditatio malorum of ‘van tevoren bedenken van tegenspoed’. Zo ontwikkelden ze mentale weerstand, voor wanneer de zaken bergaf zouden gaan. Ten slotte hadden Marcus en de zijnen nog advies voor wie ‘ongezonde verlangens’ wil leren weerstaan. Neem nu chocolade. Dat kunt u omschrijven als ‘hemels’ of ‘beter dan seks’. Maar het valt ook te definiëren als ‘plantaardig vet met wat cacao en veel geraffineerde suikers’, schrijft Donaldson. Een objectieve analyse maakt de boel vanzelf minder aantrekkelijk. Marcus zelf had soms te maken met ‘ongepaste seksuele verlangens’ en probeerde die te ‘neutraliseren’ door zich seks voor te stellen ‘als het tegen elkaar wrijven van lichaamsdelen gevolgd door een convulsie en een ejaculatie van slijm’. Tel daar nog de techniek van ‘stoïcijnse mindfulness’ bij – jezelf voorstellen dat je 24/7 geobserveerd wordt door een wijze mentor — en het is een wonder dat Marcus 13 kinderen kreeg.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
