‘Steeds wordt strateeg Erdogan onderschat’

Erdogan is al twintig jaar aan de macht in Turkije. In Europa overheerst het beeld dat de besnorde autocraat er in zijn land een potje van maakt. Internationaal blijkt de Turkse leider een geslepen strateeg. Steeds als er een crisis is, weet hij die om te buigen in een voordeel voor zijn land, schrijft Robbert de Witt.

Van Angela Merkel werd vaak lovend opgesomd welke Amerikaanse presidenten zij allemaal had ‘overleefd’ tijdens haar zestienjarige regeerperiode. Telkens weer won zij verkiezingen, waardoor ze een van de meest ervaren regeringsleiders werd. Een effect dat zichzelf versterkte: Duitsers zagen hun bondskanselier soepel en ontspannen optreden tijdens internationale toppen en meenden dat de nationale belangen in goede, ervaren handen waren. En dus stemden zij weer op haar.
Zulke bewondering voor jarenlang internationaal staatsmanschap klinkt zelden voor Recep Tayyip Erdogan, hoewel die al twintig jaar aan de macht is. In Europa overheerst toch het beeld dat de besnorde autocraat er in zijn land een potje van maakt, en ook buiten Turkije een bedenkelijke rol speelt.

Na de mislukte staatsgreep in 2016 begon Erdogan het land te zuiveren

Alle kritiek op Erdogan is terecht. Aanvankelijk, na 2003, werd hij nog gezien als een gematigde kracht. Een soort islamitische CDA’er die democratie en religie op voorbeeldige wijze kon verenigen. Maar na de mislukte staatsgreep in 2015 begon Erdogan het land te zuiveren. Tienduizenden werden gearresteerd op verdenking van lidmaatschap van de religieuze Gülenbeweging, die volgens de regering achter de coup zat.
Turkse journalisten kunnen zich beter onthouden van kritiek op de regering, want met een vingerknip zitten ze in de cel. ‘Belediging van de Turkse staat’ is een vage, maar daarom zeer effectieve beschuldiging om critici te laten zwijgen.
Zulke repressie moet de aandacht afleiden van het economische wanbeleid. Lang werd gedacht dat Turkije een economische grootmacht kon worden. Maar de welvaartssprong onder Erdogan was gebaseerd op megalomane bouwprojecten, waarvoor regering en bedrijven zich diep in de schulden staken. Inmiddels kunnen de Turken alleen nog dromen van de inflatiecijfers waarvan Europeanen het afgelopen jaar wakker lagen.
Over falen gesproken: na de aardbeving in het zuidoosten van Turkije op 6 februari werd driftig gespeculeerd over het lot van de president. Want Erdogan was toch, met de geïnstitutionaliseerde corruptie onder zijn bewind (plek 96 op de toonaangevende Corruption Perceptions Index), medeverantwoordelijk voor deze ramp?

(Lees verder hieronder.)

Internationaal een groot (en geslepen) strateeg

Al deze tegenwerpingen gaan voorbij aan de successen die Erdogan buiten eigen land behaalde. Internationaal blijkt de Turkse leider een groot (en geslepen) strateeg. Steeds als er een crisis is, weet hij die om te buigen in een voordeel voor zijn land. Toen ruim twaalf jaar geleden de Arabische Lente aanbrak, wierp Erdogan zich op als belangenbehartiger van de brave moslimburger in de Arabische wereld.

Tijdens de ontwrichtende burgeroorlog in buurland Syrië greep Erdogan zijn kans om de Koerden in dat land aan te pakken. Het Turkse leger viel binnen en creëerde ‘bufferzones’ waar Turkije nog altijd de baas is. En overspoeld door Syrische vluchtelingen wist hij miljarden los te krijgen van de Europese Unie, simpelweg door te beloven ze niet meer door te sturen naar Europa.

Initiatiefnemer van de graandeal

Zelfs van de oorlog in Oekraïne profiteerde hij. Turkije maakte zich onmisbaar voor beide kampen. Ankara leverde TB2-drones aan Oekraïne, die in de eerste weken cruciaal waren tegen het Russische invasieleger. Ook weigerde Erdogan Russische marineschepen de toegang tot de Zwarte Zee. Tegelijk is hij de bemiddelaar die de Franse president Emmanuel Macron zo graag had willen zijn. Erdogan belt diverse keren per maand met de Russische leider Vladimir Poetin, en was initiatiefnemer van de graandeal tussen Oekraïne en Rusland.
Turkije doet ook niet mee aan de strenge sancties tegen Rusland. Integendeel: de Turken kopen met plezier in prijs verlaagde Russische olie om die veel duurder door te verkopen. En de roebels van Russische rijken en toeristen zijn welkom voor de wankele Turkse economie.
Dat Erdogan de toetreding van Zweden en Finland tot de NAVO zo lang blokkeerde, leidde tot grote ergernis en frustratie bij de andere leden van het westerse bondgenootschap. Maar veel Turken vonden het prachtig.
Mocht Erdogan op 14 mei worden herkozen, dan dankt hij dat grotendeels aan zijn slimme internationale optreden. Als dat een verrassing is in Europa, dan komt dat door onderschatting.