‘Steeds meer monumenten wachten op broodnodig onderhoud. Ondertussen verkrotten ze’

In deze opiniebijdrage plaatst Vlaams parlementslid Bart Caron enkele kanttekeningen bij de nieuwe regeling voor monumenten om een restauratiepremie aan te vragen.

Het aantal monumenten dat wacht op restauratie of broodnodig onderhoud neemt schrikbarend toe. Dit zal leiden tot verval, zo blijkt uit de cijfers die ik opvroeg bij de Minister-president Geert Bourgeois (N-VA), evens bevoegd voor Onroerend Erfgoedbeleid.

Op 1 januari trad het nieuwe Onroerend-erfgoed-decreet (goedgekeurd onder bevoegdheid van Bourgeois op het einde van vorige legislatuur) in werking. Dit decreet hanteert een lager premiepercentage voor onderhoud en restauratie van monumenten en landschappen. Daardoor hebben potentiële aanvragers eind 2014 eieren voor hun geld gekozen en op basis van het oude, voordeliger stelsel premies aangevraagd. Uiteraard proberen burgers en lokale overheden nog snel van een gunstigere regeling te genieten.

Uitpuilende kasten

Geert Bourgeois bevestigde dat er in de laatste twee maanden van 2014 veel meer premieaanvragen zijn ingediend dan gemiddeld in de andere maanden van het jaar. Dat geldt voor premies voor monumentenzorg en landschapszorg.

Voor onderhoudspremies waren er gemiddeld per maand 77,7 aanvragen in de eerste tien maanden en 147 aanvragen voor de laatste twee maanden van 2014.

Voor restauratiepremies waren er gemiddeld 32,7 aanvragen voor de eerste tien maanden en de laatste twee maanden alleen al 333.

Voor landschapszorg waren er voor de eerste tien maanden gemiddeld 9 aanvragen per maand, voor de laatste twee maanden is dat 34,5 aanvragen. De piek situeert zich telkens in de laatste twee maanden van 2014.

Er zijn in de laatste twee maanden evenveel aanvragen binnengekomen als de tien maanden voorafgaand. De kasten van de administratie puilen dus uit van de nieuwe dossiers. Wie nu nog op een premie wil rekenen, hangt af van de snelheid of traagheid van de behandeling door de Vlaamse overheid. Ondertussen zullen vele monumenten aftakelen.

De financiële gevolgen zijn enorm. De teller van de wachtlijst staat op een geraamd premiebedrag (voor de Vlaamse overheid) van 302,6 miljoen euro, een stijging met 80% in vergelijking met oktober vorig jaar. En die lijst is nog niet eens volledig. Ze bevat enkel de ontvankelijk verklaarde dossiers tot en met 26 januari 2015. Er komen er nog meer!

Verkrottende monumenten

Minister van Onroerend Erfgoed Geert Bourgeois kondigde aan dat hij bij de verdeling van de schaarse middelen voorrang zal geven aan de onderhoudspremies voor monumentenzorg en de premies voor landschapszorg. Voor restauraties, veruit de grootste hap, zal er wellicht nauwelijks iets overblijven. Veel monumenten zullen vele jaren moeten wachten op restauratie. Ondertussen verkrotten ze.

Voor meerjarenpremieovereenkomsten volgens het Onroerenderfgoeddecreet staan er nog geen middelen in de begroting 2015. En daar is minstens 8 miljoen per jaar voor nodig. Er zijn twaalf lopende overeenkomsten, o.a. de Sint-Martinuskerk te Aalst, het Begijnhof Kortrijk, het Kerkenplan Mechelen, Be-Mine in Beringen en Transfo in Zwevegem. Daarnaast is er ook een aanvraag ingediend voor Fort 4 te Mortsel.

Historische achterstand

Minister Bourgeois beloofde om bij de eerstvolgende begrotingsaanpassing 16 miljoen euro nieuwe kredieten in te schrijven, maar dan nog blijft er astronomisch veel geld tekort. En ondertussen dreigen er honderden waardevolle panden te verkrotten. Als dat geen perfect voorbeeld is van een paradox.

Een nieuw decreet maken om lagere premies uit te keren, draait uit op een astronomisch gegroeide meerkost en lange wachtlijst. Het bewijst de historische achterstand die Vlaanderen heeft op het vlak van monumentenzorg. Hoe de Vlaamse regering die wachtlijst op middellange termijn zal oplossen, daar had Bourgeois geen oplossing voor.

Bepalen onze beschermde monumenten en landschappen niet bij uitstek het beeld van Vlaanderen? Illustreren ze niet de kern van Vlaanderens identiteit? Van een regering met een sterke Vlaams-nationale inslag zou je verwachten dat ze hier prioritair werk van zou maken.