‘Spijbelen voor het klimaat? Leve de jeugd’

‘Dat jongeren eerder naar de wetenschappelijke consensus luisteren dan naar nep-Galileo’s en het grote geld getuigt van een zeer gezonde en kritische attitude’, schrijft Sacha Dierckx van de progressieve denktank Minerva over de jongeren die gisteren spijbelden om te betogen voor een beter klimaatbeleid.

Zo’n 3000 scholieren spijbelden gisteren om te gaan betogen voor een stevig klimaatbeleid in Brussel. Op sociale media voelden sommigen heel erg de noodzaak om de kinderen uit te lachen, te bespotten en te kleineren.

De tegenstanders van de #youthstrike4climate herhalen allemaal dezelfde riedels. Ten eerste klinkt het dat de deelnemers aan de staking door hun jeugdige leeftijd onwetend zijn. Ze zouden ‘dom’ zijn, ‘ze weten niet waarover het gaat’, ‘kinderen weten amper blijf met zichzelf, laat staan dat ze weten hoe de wereld werkt of zou moeten werken’, ‘best nog even op school blijven’.

Spijbelen voor het klimaat? Leve de jeugd.

Het paternalisme druipt er niet alleen van af (benieuwd of al die hoogintelligente volwassenen ook van hun eigen kinderen vinden dat ze zo dom zijn), het is ook gewoon zichtbaar verkeerd. Iemand als de 16-jarige Zweedse Greta Thunberg, die met de schoolstakingen begon, heeft meer wijsheid in haar grote teen dan al die klimaatontkenners samen in hun hersenen hebben zitten.

Bovendien lijken die kinderen mij heel goed te snappen waarover het gaat. De kern van de zaak is dan ook eenvoudig: de door de mens veroorzaakte klimaatontwrichting zal hoogstwaarschijnlijk zeer negatieve gevolgen hebben voor grote delen van de mensheid, we zouden dat gedeeltelijk kunnen vermijden door een sterk klimaatbeleid, maar de politieke wil ontbreekt om zo’n beleid te voeren. Collectieve actie is dus nodig om dat klimaatbeleid blijvend en dwingen op de politieke agenda te plaatsen. Vandaar de schoolstaking voor het klimaat. Vandaar ook de klimaatmars op 2 december vorig jaar.

Dat de scholieren daarbij niet alles weten over de staat van de klimaatwetenschap, niet alle technische materie 200% onder controle hebben, of niet perfect kunnen communiceren over hun motieven, is logisch. Dat is al bij de overgrote meerderheid van de volwassenen het geval, hoe kunnen we dan van pakweg 15-jarigen zo veel meer verwachten? Maar die onvolkomenheid misbruiken om hen aan te vallen op hun centrale punt is intellectueel oneerlijk en volkomen onterecht.

‘De rol van de klimaatmaffia’

Een tweede riedel die steeds terugkeert bij critici van onze schoolgaande jeugd is dat de kinderen gestuurd worden door volwassen. Het klinkt dan dat ze worden ‘ingeschakeld om een politiek punt te maken’, worden ‘misbruikt voor politieke doeleinden’, ‘zijn misleid door de klimaatmaffia’, of dat we ‘de jeugd manipuleren en hersenspoelen en die als klimaatmaffia voor ons karretje spannen’.

Als er een klimaatmaffia bestaat, dan is het de fossielebrandstoffenindustrie en hun aanhangers, die al decennialang desinformatiecampagnes voeren om een doortastend klimaatbeleid tegen te gaan. In een sterk stuk over klimaatontkenners in de Groene Amsterdammer haalt journalist Jaap Tielbeke een studie aan die onderzocht hoeveel werd uitgegeven tussen 2000 en 2016 aan gelobby rond klimaatbeleid. De fossiele industrie, energiemaatschappijen en de transportindustrie: 1,1 miljard dollar. Milieuorganisaties en voorstanders van hernieuwbare energie: een schamele 145 miljoen dollar.

Het grote geld zit bij de verdedigers van de status quo, niet bij de voorstanders van sterke en onmiddellijke klimaatactie. Dat jongeren eerder naar de wetenschappelijke consensus luisteren dan naar nep-Galileo’s en het grote geld getuigt van een zeer gezonde en kritische attitude.

‘Ze zijn zo naïef, meneer’

De derde slagzin van conservatieve critici van de klimaatstaking is dat de jongeren naïef zijn. Het gaat om ‘naïeve schoolmeisjes die denken het probleem op te lossen door niét naar school te gaan’, en we moeten niet denken dat hun actie ‘ook maar iets aan het klimaat zal veranderen’. Ik heb op elk moment liever jonge, naïeve wereldverbeteraars dan oude, gefrustreerde cynici. Maar het feit alleen al dat meisjes en jongens van 15 jaar met man en macht worden aangevallen door klimaatontkenners toont aan dat de schrik leeft dat de stem van de jeugd wel degelijk een verschil kan maken.

Grote veranderingen in de geschiedenis, van algemeen stemrecht en stakingsrecht over vrouwenrechten tot burgerrechten voor afro-Amerikanen in de VS, zijn er alleen maar gekomen door sociale bewegingen, acties, betogingen en stakingen. Voor het tegengaan van de klimaatontwrichting zal dat eveneens het geval zijn, want met het enkel vriendelijk te vragen zullen we er niet komen. In die zin zijn de jongeren minder naïef dan diegenen die wel voor een sterker klimaatbeleid zijn, maar collectieve actie of burgerlijke ongehoorzaamheid overbodig vinden.

Conclusie: the kids are alright. De spijbelende scholieren hebben mijn of onze steun niet per se nodig, maar ze verdienen het wel.

Spijbelen voor het klimaat als vorm van bewustwording?

Tot slot: je kan perfect de vergelijking maken met andere acties. Mijn eerste politieke actie waaraan ik zeer bewust meedeed, was een betoging tegen de Irakoorlog in het voorjaar van 2003, als 16-jarige samen met onder meer een aantal klasgenoten. Het was ook de enige keer dat ik spijbelde (of toch de enige keer dat de school het ontdekte).

Wisten we perfect waarover het ging? Nee, maar onze intuïtieve reactie, dat een oorlog destructieve gevolgen heeft, talloze onschuldige slachtoffers maakt en niet de juiste oplossing is, was correct. Werden we gemanipuleerd? Integendeel, ook hier waren het de machtshebbers die manipuleerden met de leugens over de zogenaamde ‘Weapons of Mass Destruction’, en ook hier was er in de eerste plaats misleiding ten voordele van het grote geld (vooral de oliesector en het militair-industrieel complex). Waren we naïef? Misschien, maar België was samen met Frankrijk en Duitsland wel één van de landen die zich verzetten tegen de oorlog.

Bovendien was het voor mij persoonlijk een belangrijk moment in mijn politisering. Het deed mijn interesse in politiek en de wereld toenemen, en het maakte me bewust van de kracht van collectieve actie. Ik kan alleen maar hopen dat dat bij de jongeren die meedoen aan de schoolstaking voor het klimaat hetzelfde zal zijn. Verzet is nooit zinloos, zelfs niet bij een verloren zaak. En al zeker niet bij een zaak die nog kan gewonnen worden, zoals de strijd tegen de klimaatontwrichting.

Sacha Dierckx is wetenschappelijk medewerker bij denktank Minerva.