‘Sociaal beleid moet je niet zien als een kostenpost maar als een investering, een bescherming’

‘We schieten door in strengheid’, zegt docent Wim Van Lancker (KU Leuven).

Fons Duchateau zwaaide met Nederlands onderzoek waaruit bleek dat een derde van de leefloners een eigendom had in het buitenland.

Wim Van Lancker:Ik betwijfel die cijfers ernstig. In Utrecht bijvoorbeeld werden maar 43 mensen op 30.000 geschorst van de bijstand wegens een eigendom in het buitenland. Dat is 0,1 procent, géén 30 procent. Belgisch onderzoek rapporteert fraude bij minder dan 5 procent van de leefloners. Het doet denken aan de alarmkreet van staatssecretaris Zuhal Demir (N-VA). Zij verscherpte de voorwaarden voor een ‘inkomensvervangende tegemoetkoming’ omdat 20 procent meer Roemenen en 30 procent meer Bulgaren die zouden hebben aangevraagd. Het duurde maanden voor we absolute cijfers kregen. Die bleken uiteindelijk verwaarloosbaar te zijn: 313 Bulgaren en 282 Roemenen op ongeveer 180.000 rechthebbenden. Het tekent de tijdgeest: sociaal beleid wordt nu vooral gezien als een kostenpost.

Wat is daar mis mee?

Van Lancker: Sociaal beleid is geen kostenpost maar een investering, een bescherming. Overal waar N-VA in het beleid zit, zie je die omslag. Zoals in Antwerpen, waar is geprobeerd om de daklozenhulp, de dienstverlening van de CAW’s en delen van de jeugdzorg te commercialiseren. Dat is na twee jaar proberen mislukt. De klassieke middenveldorganisaties bestieren dat ondertussen opnieuw. Maar de schade is wel aangericht. De onzekerheid over hun voortbestaan en financiering noopte die organisaties tot ontslagen.

Een armoedebeleid kan toch niet zonder controle van wie overheidssteun krijgt?

Van Lancker: Uiteraard niet. Ik sta volledig achter het principe van de wederkerigheid: voor wat hoort wat. Maar leefloners en werklozen liggen echt niet in een hangmat. We meten hier trouwens met twee maten: hoe hoger je op de inkomensladder staat, hoe minder die wederkerigheid geldt. Kijk naar de Panama Papers, de Paradise Papers en de discussie over een vermogenskadaster. Is de privacy van wie belastingen ontwijkt belangrijker? Of neem Vlaams Parlementslid Annick De Ridder (N-VA). Zij is kwaad omdat de nieuwssite Apache haar ‘clandestien’ filmde op het verjaardagsfeestje van een vastgoedontwikkelaar. Mogen leefloners dan wél opgejaagd worden, zelfs op illegale wijze?

Hoe efficiënt is het om mensen eerst hun eigen vermogen en bezit te laten ‘opeten’ alvorens ze steun krijgen?

Van Lancker: Tijdig ingrijpen werkt beter. In een aantal gemeenten in Nederland gaat men net experimenteren met minder voorwaarden opleggen, dat is misschien een betere inspiratie voor meneer Duchateau. Meer ruimte geven voor initiatief zou betere resultaten opleveren. Vandaar ook het recente pleidooi om aan bepaalde groepen het leefloon automatisch toe te kennen. We schieten door in strengheid. En waar eindigt dat? Mogen mensen geen auto meer bezitten voor ze steun krijgen? Leg mij eens uit hoe je dan nog kunt voldoen aan de verplichting om op sollicitaties in te gaan tot 60 kilometer van je woonplaats? Mensen zijn geen springballen, ze stuiteren niet hoger omhoog omdat je ze dieper laat vallen.