Sociaal-artistieke projecten: ‘Enthousiasme mag niet opgeofferd worden aan kunst van subsidie-aanvragen’

‘Sociaal-artistieke projecten doen er alles voor om die mensen naar voorstellingen te halen die anders meestal niet naar schouwburgen komen’, schrijft Bart Caron (Groen) die een lans breekt voor een kwetsbare sector. ‘Daar wordt het meest relevante artistieke werk gemaakt dat ik de voorbije tien jaar heb gezien.’

We kennen allemaal de Zinnekesparade, de kleurrijke, olijke en vrolijk makende stoet die tweejaarlijks door onze hoofdstad trekt. De parade wordt niet georganiseerd door een evenementenbureau. De deelnemers zijn geen figuranten. Achter elke parade schuilt maandenlang keihard werken achter de schermen. Werken met gewone Brusselaars, in al hun diversiteit. Vele mensen waarvan het niet meteen verwacht.

Eenzelfde beeld zien we bij de Cie Tartaren, het Leuvense “buurtgericht sociaal-artistiek theatergezelschap dat een stem geeft aan wie kwetsbaar is”, zoals ze zichzelf omschrijven. Ook daar zien we als toeschouwer enkel het werk dat op de planken komt, maar zit de grote meerwaarde in hetgeen in de coulissen gebeurt. Daar vervaagt de grens tussen sociaal werker, artiest en groepsleden. Allen zijn ze Tartaren.

En ook Platform K, de danswerkplek in Gent waar een beperking geen beperking inhoudt. Waar een beperking net een uitdaging wordt. Ze gaan de uitdaging aan om van de beperking een meerwaarde te maken. Een uitdaging voor zowel de danser met een beperking als voor de professionele danser; in één vloeiende beweging.

Het zijn drie voorbeelden van het schitterende sociaal-artistieke veld dat Vlaanderen rijk is. Het zijn tegelijk drie voorbeelden van organisaties die in hun voortbestaan bedreigd worden wanneer Cultuurminister Sven Gatz onvoldoende geld bijeen weet te schrapen voor de subsidies van het Kunstendecreet. Voor die drie voorbeelden en bij uitbreiding de hele kwetsbare sector van het sociaal-artistiek werk wil ik een lans breken.

De time of their life

Minister, beste Sven, steeds meer artistieke organisaties nemen een belangrijke rol op in de samenleving. Ze verankeren zich in hun omgeving, de stad of de buurt. Ze werken er permanent met open deuren, gevoelig als ze zijn voor kleine en grote problemen.

Ze doen er ook alles voor om die mensen naar hun voorstellingen te halen die er meestal niet naartoe komen. Deze kunstenaars en organisaties doen dat omdat ze geloven in de kracht van expressie, omdat participeren aan voorstellingen of concerten een onuitwisbare ervaring is.

Straaltjes licht in een donkere tunnel

Andere kunstenaars maken theater of tentoonstellingen met mensen van wie je dat niet eens verwacht. Ze maken kunst samen met personen in armoede, samen met mensen met een andere culturele achtergrond of met mensen met een beperking zoals dat heet.

Sociaal-artistieke werkingen zijn dat. En eerlijk gezegd, daar wordt het meest relevante artistieke werk gemaakt dat ik de voorbije tien jaar heb gezien. Creaties die mensen samen maken, met een energie en enthousiasme dat velen vaak ontroert, en getuigt van een adembenemende schoonheid, zowel artistiek als menselijk.

Iemand met een beperking die de ster van de avond is op een podium. Iemand die dagelijks in armoede leeft, maar meedoet aan een tentoonstelling. Voor vele mensen zijn het straaltjes licht in een donkere tunnel. En soms zelfs de time of their life.

Subsidie-aanvragen

Beste minister Sven Gatz,

U moet straks over subsidies beslissen van de kunstensector. Wel, ik wil graag uitschreeuwen dat deze werkingen de belangrijkste zijn waarover u moet gaan. Ja, uitschreeuwen.

Over hun subsidieaanvraag is advies uitgebracht door experten in verschillende beoordelingscommissies. Die experten kennen de kunstenwereld zeer goed, maar kennen helaas de sociaal geëngageerde aanvragers niet altijd even goed. Dat zie je doorheen de zeer verschillende adviezen. Daar is zeker nog werk aan.

Wat u in uw Visienota Kunsten aanhaalde, is in de praktijk niet zo goed gelukt. Ik citeer: “(…) wil ik de beoordelaars oproepen om oog te hebben voor de specificiteit en bijzondere participatiefunctie van organisaties met een sociaal-artistieke werking. Het voortbestaan van het sociaal-artistieke veld zal immers afhangen van hun expertise inzake deze bijzondere vorm van participatie.” Wel minister, ik gaf u toen helemaal gelijk. Daar zal in de toekomst zeker nog moeten in geïnvesteerd worden.

Ik wil met deze brief pleiten voor zorg voor deze kwetsbare deelsector. Die heeft een jonge geschiedenis. Dat betekent ook minder ervaring bij de opmaak van een subsidieaanvraag, soms minder zakelijke competentie, een andere soort artistieke waardering dan de gevestigde waarden.

Uw eindbeslissing over subsidies is cruciaal. Waar komt de zaaglijn te liggen? Mocht de minimale vereiste een artistiek ‘goed’ advies zijn, dan zouden de drie waardevolle sociaal-artistieke werkingen die hierboven beschreven staan, Zinneke, Compagnie Tartaren en Platform K, verdwijnen. .

In uw eigen visienota Kunsten besteedt u terecht ruim aandacht aan het sociaal-artistiek werk. Ik neem hier graag één citaat op. Bij de beleidsprioriteiten schreef u: “Ook wil ik de artistieke co-creatie, het inherente omgevingsgerichte werken en de verknoping tussen de artistieke en sociale dimensie blijven stimuleren. Sociaal-artistieke praktijken verbreden en verdiepen het maatschappelijk draagvlak voor kunsten.”

Dit zijn sterke argumenten om de toekomst van het sociaal-artistiek werk in Vlaanderen en Brussel veilig te stellen. Meer zelfs, het een mooie toekomst te geven.

Ik dank u alvast voor het meenemen van deze bekommernissen.

Groet,