Slangen onder het gras

De NAVO buigt zich in Lissabon over haar strategische concept. Waar dient de alliantie nog voor, 60 jaar na haar oprichting?

Twintig jaar geleden was alles duidelijk. Het IJzeren Gordijn verdeelde Europa, en daarmee de wereld. Om ons tegen de Sovjet-Unie te beschermen was er de NAVO. Een militaire alliantie onder leiding van de Verenigde Staten. Sinds de instorting van het communisme wordt regelmatig aan de goede zin van de NAVO getwijfeld. De organisatie wil de sceptici eind deze week in Lissabon met een nieuw strategisch concept van antwoord dienen. De aanslagen van 11 september 2001 maken vernieuwing nodig, zegt ze.

De kans is klein dat het bondgenootschap nog zal moeten mobiliseren om een grootscheepse tankaanval in het Centraal-Europese laagland af te slaan. Dat wil niet zeggen dat alle gevaar is geweken, vindt de NAVO. De Deense secretaris-generaal Anders Fogh Rasmussen wijst op het bestaan van terroristen, wapens voor massavernietiging die in verkeerde handen kunnen vallen, cyberaanvallen, piraterij, enzovoort. Zoals het weekblad The Economist schrijft, zitten er geen grote draken meer in het bos, maar schuilen er nog veel slangen onder het gras.

De NAVO wil in Lissabon werk maken van een raketschild dat in zijn nieuwe vorm niet als een daad van agressie tegen Rusland kan worden beschouwd. De oude vijand komt straks meepraten over de manier waarop het aan het project kan meedoen. Het schild moet de publieke opinie het idee geven dat de NAVO toch nog voor bescherming zorgt. Dat het eigenlijk in de eerste plaats tegen Iran is gericht, mag niet met zoveel woorden worden gezegd: daar wil de belangrijke lidstaat Turkije niet van weten.

De top komt op een moment dat veel lidstaten in de overheidsuitgaven snijden. Rasmussen probeert ze ervan te overtuigen om defensieaankopen samen te plannen. De nieuwe samenwerking tussen Parijs en Londen op het vlak van defensie en kernbewapening komt hem goed uit, want dat is precies wat hij voor ogen heeft. De Amerikaanse president Barak Obama zal in Lissabon overigens niet herhalen dat hij streeft naar een wereld zonder kernwapens. Onder meer Duitsland vroeg daarna dat de Amerikanen hun atoomkoppen uit Europa zouden terugtrekken. Dat is geen goed idee, vindt de NAVO. Zolang er kernwapens zijn in de wereld, kan de alliantie niet zonder.

Het pijnlijkste punt op de agenda is Afghanistan, en wat daar fout is gelopen. De kans lijkt klein dat de NAVO zich nog snel aan zo’n operatie waagt. Er zijn Amerikanen die de schuld voor Afghanistan in de schoenen van de Europeanen schuiven. Ze vinden dat Washington beter bondgenootschappen sluit met landen zoals India, Brazilië en Australië, waarvan ze veronderstellen dat die wel paraat staan en waar ze nu meer belangen hebben.

De wereld draait niet meer alleen om Europa. De NAVO is nog wel de enige organisatie waar Amerikanen en Europeanen op een regelmatige basis met elkaar praten. Dat is een troef, want veel landen voelen zich toch nog het veiligst onder de Amerikaanse paraplu. Tegelijk mag de NAVO niet vergeten dat ze altijd meer was dan een louter militaire club. Ze is ook een maatschappelijk bondgenootschap dat verder reikt dan tanks en raketten. De botsing tussen lidstaten over de oorlog met Irak had precies daarmee te maken.

Hubert van Humbeeck