Nu de minimumdoelen van het vak seksuele opvoeding in de tweede en derde graad secundair niet langer gespecifieerd zijn, vrezen experts dat jongeren nog vaker het antwoord op hun vragen zullen zoeken op sociale media.
‘Ik kan niet blijven toekijken hoe er zo veel vrouwen zijn die hormonale anticonceptie gebruiken en hun lichaam er helemaal mee vergiftigen.’
Met die woorden moedigt een zelfbenoemde menstruatie-experte (op haar LinkedInpagina staan geen opleidingen die haar expertise onderschrijven) andere vrouwen op TikTok aan om hun menstruatiecyclus beter te leren kennen en om af te stappen van hormonale anticonceptie.
‘Wat ik gebruik om aan natuurlijke anticonceptie te doen, is een thermometer om ’s morgens mijn temperatuur te meten, mijn vingers om cervixslijm te checken en een cycluskaart om alles op te noteren. Maximum vijf minuutjes per dag, even betrouwbaar als de pil en volledig zonder bijwerkingen!’
Bij de sympto-thermale methode waar de influencer naar verwijst, monitoren vrouwen hun temperatuur en vaginale afscheiding om te weten of ze vruchtbaar zijn. Dat kan een betrouwbare methode zijn, maar alleen onder specifieke omstandigheden.
‘We hebben begrip voor alle bezorgdheden rond hormonale anticonceptie, maar voor tienermeisjes is het in ieder geval een moeilijkere anticonceptiemethode’, waarschuwt Wannes Magits van het Vlaams expertisecentrum voor seksuele gezondheid (Sensoa).
‘Het vraagt veel discipline omdat vrouwen die elke dag rond hetzelfde uur moeten toepassen vóór ze opstaan, wat met feestende jongeren niet vanzelfsprekend is. Een kater of een infectie kan de lichaamstemperatuur in de war brengen, wat de methode minder betrouwbaar maakt. Bovendien is de cyclus van tieners ook nog onregelmatig, wat de kans op fouten groter maakt.’
Afstappen van hormonale anticonceptie is slechts een van de vele adviezen die te vinden zijn op sociale netwerksites als TikTok, Snapchat en Instagram.
‘We merken dat steeds meer jonge vrouwen afstappen van hormonale anticonceptie, zonder dat daar een betrouwbaar alternatief voor in de plaats komt. Dat baart ons zorgen’, aldus Magits. ‘Bij de huisarts zou er ruimte moeten zijn om zulke twijfels en beslissingen bespreekbaar te maken.’
In augustus kwam uit een rondvraag van Het Nieuwsblad nog naar voren dat Vlaamse abortuscentra vaker jonge vrouwen zien die hormonale anticonceptie wantrouwen op basis van filmpjes op sociale media.
‘We merken dat heel wat influencers op sociale media informatie delen over medische kwesties of gendergerelateerde onderwerpen’, zegt Magits. ‘Sommigen geven op een laagdrempelige manier correcte adviezen en dat kunnen we alleen maar aanmoedigen. Anderen fungeren als rolmodellen voor bepaalde minderheidsgroepen. Dankzij de sociale media kan iedereen vandaag een community vinden, en dat is positief.’
Maar op sociale media doet natuurlijk ook heel wat foute informatie de ronde. ‘Dat een tampon zomaar uit je lichaam kan vallen, dat vrouwen een liter bloed verliezen als ze menstrueren, of dat je bepaalde sapjes kunt drinken die je minder vruchtbaar maken’, somt Magits op. ‘Omdat sommige jongeren zo veel vertrouwen stellen in influencers, kijken ze daar niet kritisch genoeg naar.’
Een ander fenomeen dat de ronde doet, zijn video’s die een vrouwonvriendelijke, genderstereotype levensstijl promoten.
‘Sommige leerkrachten zijn bezorgd over de door Andrew Tate geïnspireerde uitspraken van hun leerlingen, die ze oppikken van de sociale media’, zegt Magits. ‘In dergelijke video’s wordt een bijzonder rigide beeld geschetst van wat mannen en vrouwen zouden moeten zijn en wordt gesproken over alfamannen en trad wives.’ Dat laatste is de afkorting van traditional housewives en is een trend waarbij vrouwen elkaar aanmoedigen om thuis te blijven, huishoudelijke taken te doen en hun man in alles te ondersteunen.
Hoe kunnen jongeren door de bomen het bos nog zien, nu de seksuele opvoeding zich nog meer van de klas naar de sociale media dreigt te verplaatsen? ‘Daar bestaat helaas geen pasklaar antwoord op’, zegt Magits. ‘Al speelt mediawijsheid ongetwijfeld een belangrijke rol. Jongeren moeten kritisch leren kijken naar wat ze online zien.’
Dat is ook wat de Christelijke Mutualiteit (CM) voor ogen had toen die in het voorjaar een eigen kanaal op OnlyFans lanceerde, een sociaalmediaplatform dat vooral bekend is van pornografische beelden. Op dat kanaal werd foute informatie aangekaart en vervangen door betrouwbaar gezondheidsadvies. Werd, want het OnlyFans-avontuur van CM bleek geen lang leven beschoren.
‘We hebben dat kanaal vooral in het leven geroepen om aandacht te trekken, en in dat opzicht was het wel een succes’, duidt directeur innovatie bij CM Steven Hermans. ‘Via het CM Gezondheidsfonds blijven we jongeren wapenen tegen bedenkelijke adviezen en foute informatie over gezondheid. Dat doen we via verschillende kanalen waar zij aanwezig zijn. Online werkt dat momenteel het best via TikTok en Snapchat, en tot onze eigen verbazing ook via de datingapp Tinder. We willen jongeren vooral aansporen om kritisch na te denken over de informatie die ze online tegenkomen, want twijfelen of iets gezond is, is gezond.’
‘Het belangrijkste is dat jongeren ergens juiste informatie krijgen’, stelt Magits. ‘Dat kan thuis zijn, waar ouders een open sfeer creëren om vragen rond seksualiteit bespreekbaar te maken, maar evengoed door normen en waarden mee te geven die hun kinderen wapenen tegen genderstereotype boodschappen.’
‘En toch blijft de school ook een belangrijke rol spelen’, besluit Magits. ‘Al was het maar omdat leerkrachten er foute informatie kunnen corrigeren en omdat jongeren er de mening van hun medeleerlingen kunnen horen. Op de speelplaats en op sociale media heerst soms wat machismo. Daarom is de veilige omgeving van de klas uiterst belangrijk.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier