‘Secularisme en vrijheid van onderwijs kunnen hand in hand gaan’

‘Welk onderwijslandschap heeft onze diverse samenleving nodig?’ vraagt Vlaams parlementslid Jean-Jacques De Gucht (Open VLD). ‘Het is net het samengaan van secularisme en vrijheid van onderwijs dat aan ons onderwijs van de toekomst vorm moet geven.’

De aankondiging door Lieven Boeve dat Katholiek Onderwijs Vlaanderen een grotere plaats wil geven aan andere levensbeschouwingen, bracht een debat op gang over de toekomst van ons onderwijslandschap. Al snel dienden andere onderwijsexcellenties hem van repliek. De hamvraag luidt als volgt: “Hoe hoort ons toekomstig onderwijslandschap eruit te zien, geconfronteerd met de uitdagingen waar onze diverse samenleving voor staat?” De kamp wordt daarbij voorgesteld als een tweestrijd. In de ene hoek zij die pleiten voor één seculier onderwijsnet. In de andere hoek de verdedigers van de levensbeschouwelijke invulling van de vrijheid van onderwijs. Nochtans is er nog een derde keuze: het samengaan van secularisme en de vrijheid van onderwijs.

De Gentse rector Anne De Paepe bond vorige week de kat opnieuw de bel aan. Ze stelde zich in De Standaard de vraag of aparte onderwijsnetten op basis van een levensbeschouwing nog zinvol zijn. Het ligt in lijn met het voorstel van Raymonda Verdyck, hoofd van het gemeenschapsonderwijs. Zij pleit voor één onderwijsnet van en voor de Vlaamse Gemeenschap. Hun bekommernis is terecht: in onze diverse samenleving moet ons onderwijs een ontmoetingsplaats zijn voor alle jongeren. Ongeacht de levensbeschouwelijke achtergrond.

Alleen is één onderwijsnet, ingericht door de overheid, een liberale democratie onwaardig. Niet elke leerling past binnen hetzelfde pedagogische project. Maar vooral: de overheid heeft niet alle waarheid in pacht. Voor een monopolie van de overheid op de kennisvergaring van onze jongeren pas ik.

Topman van de Katholieke onderwijskoepel, Lieven Boeve, reageerde op Gentse rector Anne De Paepe met het standpunt dat de vrije keuze van onderwijs niet onder druk mag gezet worden. Het ligt in lijn met de bezorgdheid van Leuvens rector Rik Torfs. Hij vindt dat juist op een moment dat onze democratische rechtstaat onder druk komt te staan, we onze rechten en vrijheden niet mogen afbouwen. De vrijheid van onderwijs is er daar ontegensprekelijk één van. Zijn bekommernis is terecht. Geen alleenrecht op de waarheid, weet u wel.

Alleen gaan de heren van De Zuil uit van een levensbeschouwelijke invulling van de vrijheid van onderwijs. Een belangrijke nuance. Wanneer in een steeds meer diverse samenleving een dominant Katholiek onderwijs de keuzevrijheid de facto inperkt, zal bij andere geloofsgemeenschappen namelijk de roep om een eigen onderwijsproject steeds luider weerklinken. Voor het resultaat hiervan, een gesegregeerd levensbeschouwelijk onderwijslandschap en dus een gesegregeerde samenleving, pas ik.

Onderwijslandschap stimuleren

De vraag die beide kampen zich stellen is identiek. Welk onderwijslandschap heeft onze diverse samenleving nodig? Maar geen van de onderwijsexcellenties uit beide kampen biedt een bevredigend antwoord. Noch één seculier onderwijsnet, noch een levensbeschouwelijke vrijheid van onderwijs is de oplossing. Het is net het samengaan van secularisme en vrijheid van onderwijs dat aan ons onderwijs van de toekomst vorm moet geven.

De eerste vraag die we ons moeten stellen, is of het de taak van een seculiere maatschappij is om levensbeschouwelijke onderwijsinitiatieven te financieren. Het antwoord is ondubbelzinnig. Neen. Al betekent dit niet dat enkel onderwijs ingericht door de overheid gefinancierd zou moeten worden. Integendeel moet het net het doel zijn om binnen dit seculier kader de vrijheid van onderwijs in te kapselen. Door zoveel mogelijk vrije, seculiere onderwijsinitiatieven aan te moedigen, vrijwaren we het maatschappelijke debat en voeden we de vooruitgang van onze samenleving. Bovendien zal het in de praktijk een meer inclusief onderwijslandschap stimuleren. Aan de overheid om hiernaast initiatief te nemen daar waar onderwijsarmoede de kop opsteekt.

Kwaliteitsnormen

Dit betekent bovendien niet dat scholen die in hun statuten een bepaalde levensbeschouwing hebben opgenomen, geen bestaansrecht zouden hebben. Hoewel zij geen recht hebben op een financiering, is het uiteraard wel hun recht onderwijs in te richten. Bovendien kunnen zij aanspraak maken op een erkenning wanneer hun pedagogisch project de fundamenten van onze samenleving onderschrijft en wanneer aan bepaalde kwaliteitsnormen wordt voldaan. Eén daarvan moet steeds het openstaan zijn voor de levensbeschouwelijke diversiteit aanwezig in onze samenleving.

Dit moet de toekomst zijn van ons onderwijs: het hand in hand gaan van secularisme en de vrijheid van onderwijs. Wat denken jullie, onderwijsexcellenties?