Schild & Vrienden: wat blijft er over van de groep rond Dries Van Langenhove?

In 2018 verzamelde Dries Van Langenhove een ‘stuurgroep’ om de werking van Schild & Vrienden te professionaliseren. Knack kon de verslagen van enkele vergaderingen inkijken. Sommige inschattingen bleken profetisch.

Schild & Vrienden (S&V) groeide in 2017 uit van een Facebookgroep waarin memes werden gedeeld tot een nieuwe groepering binnen de Vlaamse Beweging. In de lente van 2018 verzamelde voorman Dries Van Langenhove een ‘stuurgroep’ van zeven mensen rond zich om te brainstormen over een professionalisering van S&V. De groep bestond uit enkele personages die ondanks hun vrij jonge leeftijd al gepokt en gemazeld waren in de brede Vlaamse Beweging: oud-presidiumleden van de Nationalistische Studentenvereniging (NSV) en het Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond (KVHV), en mensen met bestuurservaring in de Vlaamse Volksbeweging (VVB) en andere Vlaamsgezinde organisaties. Voorzitter van de stuurgroep was Pieter Vandermoere, een Brugse econoom die in het verleden penningmeester was van KVHV-Gent en de VVB.

Vooral opvallend was het grote aantal aanwezigen gelieerd aan Sceptr, de toenmalige onlinepoot van het Vlaams- nationalistische en rechtsconservatieve weekblad ’t Pallieterke. De vergaderingen vonden plaats in de woning van Jonas Naeyaert, toenmalig hoofdredacteur van Sceptr. Ook van de partij was Wart Van Schel, een van de oprichters van Sceptr, en naast Dries Van Langenhove zelf hadden nog twee andere aanwezigen een verleden als Sceptr-redacteurs.

In een reactie herinnert Naeyaert zich de vergaderingen als een samenkomst van mensen die elkaar kenden uit het Gentse studentenleven. ‘Schild & Vrienden groeide toen snel, maar bleef in essentie vooral iets online’, zegt Naeyaert. ‘Dries wilde toen graag advies en wat vrijblijvende gedachtewisselingen. Veel is daar niet mee gedaan, herinner ik me, en dat groepje is na die paar keren ook niet meer samengekomen.’ In ieder geval bieden de vergaderingsverslagen een interessante blik achter de schermen van Schild & Vrienden, enkele maanden voor een Pano-reportage alles zou veranderen.

‘Teleurstellende partijpolitiek’

Op de eerste vergadering van de stuurgroep werd voor S&V een zogenaamde SWOT-analyse opgemaakt. Dat is een managementtool om de sterktes, zwaktes, opportuniteiten en bedreigingen voor een organisatie te identificeren. Op twee volgende vergaderingen begon de stuurgroep met het formuleren van ‘strategische en operationele doelstellingen’. Een provisoire tijdlijn spreidde enkele ambitieuze doelstellingen uit over de volgende twee jaar, gaande van het vergaren van vaste inkomsten en het uitbouwen van een eigen programma rond sport en gezondheid, tot een eigen S&V-app met ‘gamification’ voor de gebruikers en elk seizoen een ‘grote actie/stunt die nationale media haalt’.

De sterktes van S&V, zo oordeelde de stuurgroep in maart 2018, waren onder andere de ‘sterke merknaam’, de grote aanhang op sociale media, en Van Langenhove als ‘sterke en geëngageerde leidersfiguur’. Bij de opportuniteiten werd vooral gekeken naar het internationale ‘nieuwrechts momentum’ en de ‘zoektocht van de mainstream media naar interessante rechtse stemmen’. Tegenover de ’teleurstellende partijpolitiek’ en de ‘zwakke’ en ‘verouderde’ Vlaamse Beweging kon Schild & Vrienden, zo meende de stuurgroep, frisse partijonafhankelijke acties voeren. ‘Geen verbrand imago’ werd daarbij nog als troef vermeld.

Een half jaar later volgde echter de ophefmakende Pano-reportage over Schild & Vrienden. Het VRT-programma had inzage gekregen in de interne S&V-chatgroepen en bracht een verborgen kant naar buiten: grove racistische memes, online trollingcampagnes en pogingen om organen zoals de Vlaamse Jeugdraad binnen te dringen. De reportage was ook de aanleiding voor een jarenlang gerechtelijk onderzoek naar inbreuken op de racisme-, negationisme- en wapenwetgeving, dat mogelijk later dit jaar uitmondt in een proces.

Al in de SWOT-analyse van de stuurgroep in 2018 stond ‘potentiële aanwezigheid van mollen’ als een van de zwaktes van S&V aangestipt. Het is lang niet de enige inschatting die achteraf correct bleek. We toetsen nog vijf van de toen geïdentificeerde zwaktes en bedreigingen aan de situatie van S&V vandaag.

‘Grote afhankelijkheid van Dries’

In de structuur van Schild & Vrienden bekleedde Dries Van Langenhove de functie van ‘eindbaas’. De voorbije vier jaar is S&V steeds meer met hem gaan samenvallen. Het beste voorbeeld daarvan is het ‘eigen mediakanaal’ waarvoor Schild & Vrienden in de eerste helft van 2018 fondsen begon in te zamelen. Vorig jaar werd uiteindelijk een mediakanaal gelanceerd, maar de naam ervan was – veelzeggend – ‘Kies Dries’. Dat is de slogan van Van Langenhoves persoonlijke politieke Facebookpagina en het websiteadres van zijn verkiezingswebsite uit 2019.

Doorheen de jaren is S&V altijd een feitelijke vereniging gebleven, zonder rechtspersoonlijkheid. Organisatorisch en financieel houdt Van Langenhove dan ook persoonlijk de touwtjes in handen. Achter het huidige mediakanaal zit een vennootschap die is opgericht door Van Langenhove en twee oud-presessen van het KVHV. Inhoudelijk lijkt een deel van de inhoud die ‘Kies Dries’ verspreidt wel erg goed op de persoonlijke updates die je van politici op sociale media kunt verwachten, inclusief video’s van Van Langenhoves tussenkomsten in het parlement.

‘Weinig financiële middelen’

De stuurgroep wees erop dat S&V draaide op vrijwilligers en niet over een vaste inkomstenstroom beschikte. Sponsoring, fondsenwerving en ‘recurrente overschrijvingen’ werden opgesomd als mogelijke oplossingen. S&V richtte al snel een webshop op waar je stickers, kledij en boeken kon kopen, maar het rekeningnummer daarvan hoort bij een vennootschap waarvan Van Langenhove de enige aandeelhouder is.

De ideeën van fondsenwerving, gamification en maandelijkse stortingen werden opgepikt voor het mediakanaal: een aantal video’s en livestreams is exclusief beschikbaar voor drie types abonnees, die maandelijks 5 euro (‘rekruut’), 25 euro (‘strijder’) of 125 euro (‘veteraan’) storten. Afhankelijk van het type abonnement krijg je ook toegang tot ‘inspraak via peilingen’, mag je meepraten in een ‘exclusieve chatgroep’ op Telegram, of kun je vier keer per jaar een netwerkontmoeting hebben met Van Langenhove.

‘Censuur door sociale media en toeleveringsbedrijven’

Al in 2018 had Facebook het persoonlijke profiel van Van Langenhove verschillende keren geblokkeerd wegens inbreuken op de gebruiksvoorwaarden. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat de stuurgroep ‘afhankelijkheid van sociale media als communicatiemiddel’ als een zwakte beschouwde, zeker in combinatie met mogelijke ‘censuur’. En inderdaad, in juli 2020 werd het Twitterprofiel van S&V geschrapt in een grote operatie om profielen uit de internationale beweging te schrappen. In december 2020 verdween ook het Instagram-profiel van S&V. Een nieuw account heeft sinds eind vorig jaar 2800 volgers verzameld.

Behalve sociale media hebben ook andere internetbedrijven zich de voorbije jaren afgekeerd van S&V of van de andere ondernemingen van Van Langenhove, omdat ze niet geassocieerd wilden worden met extreemrechts. De crowdfundingwebsite GoFundMe schrapte een inzameling voor het mediakanaal. De S&V-webshop kon geen gebruik meer maken van betaalplatformen als Mollie of Shopify. En enkele maanden geleden nog weigerde PayPal om betalingen te verwerken voor de abonnees van ‘Kies Dries’. Van Langenhove ziet daarin de hand van ‘linkse multinationals’ die zijn activisme proberen dwarsbomen. Als grote voorstander van cryptomunten roept hij daarom op tot donaties in bitcoins. Een daartoe opgerichte portefeuille bevat vandaag ongeveer 3000 euro aan donaties.

‘Ideologische onderbouw niet uitgewerkt’

In de strategische doelstellingen van de stuurgroep werd nog gemikt op een eigen S&V-manifest, eigen cursussen en S&V-lessenreeksen. Maar behalve enkele edities van een ‘Zomeruniversiteit’, naar het voorbeeld van Génération Identitaire in Frankrijk, is de voorziene ideologische verdieping van Schild & Vrienden er nooit gekomen.

Dat vacuüm lijkt recent wat ingevuld door Feniks, een nieuwe organisatie die vorig jaar werd opgericht in de marge van de coronabetogingen. Op Instagram stelt Feniks dat het problematieken analyseert ‘rond identiteit, geopolitiek, economie, ecologie en de groeiende controlemaatschappij’. De aanhang van Feniks omvat heel wat leden van Schild & Vrienden, die ook actief waren binnen de organisatie van coronabetogingen. Onder de schuilnaam ‘Stephan Vanberingen’ verzamelde een Feniks-voorman 10.000 volgers in de Facebookgroep ‘Protest tegen de coronamaatregelen’ en maakte hij deel uit van het kernteam van de actiegroep ‘Samen voor vrijheid’.

Het is nog steeds niet echt duidelijk wat de precieze verhouding is tussen Feniks en Schild & Vrienden – afsplitsing of verdieping? – maar de strategie van ‘entrisme’ hebben de organisaties in elk geval gemeenschappelijk.

‘Partijpolitieke recuperatie’

Tot slot beschouwde de SWOT-analyse ook partijpolitieke recuperatie als een bedreiging voor Schild & Vrienden. De verontwaardiging en distantiëring binnen de politieke wereld na de Pano– reportage heeft ertoe geleid dat S&V – dat ook nogal wat Jong N-VA’ers en een enkele Jong CD&V’er en Jong Open VLD’er als aanhangers had – steeds meer in de richting van het Vlaams Belang is opgeschoven. Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken veroordeelde dan wel de ‘wansmakelijke’ berichten van ‘individuen’ binnen S&V, maar heel wat mensen uit de harde kern van Schild & Vrienden hebben sindsdien onderdak gevonden bij zijn partij.

Van Langenhove zelf maakte begin 2019 bekend onafhankelijk kandidaat- lijsttrekker voor het Vlaams Belang te worden in Vlaams-Brabant. Hij is dan wel nominaal een onafhankelijk Kamerlid, maar hij maakt deel uit van de partijfractie van het Vlaamse Belang, betaalt partijafdrachten en komt prominent aan bod in de communicatie van het VB. Ook twee andere S&V’ers uit de stuurgroep werken momenteel voor de partij, als medewerker van het partijmagazine of als parlementair medewerker van de Europese fractie.

De karakteristieke blauwe T-shirts van Schild & Vrienden duiken af en toe nog op in de bredere Vlaams-nationalistische beweging, maar toch vooral tijdens evenementen die gelieerd zijn aan het Vlaams Belang, zoals de IJzerwake of de ‘Huizen van Vlaamse Solidariteit’-actie van Voorpost.

‘Mietjesmaatschappij’

Wat betekent Schild & Vrienden nog anno 2022? Op foto’s van de recentste Zomeruniversiteit zien we slechts een handvol mensen. Publieke activiteiten of acties zijn schaars. Een jongste uitzondering is een spandoek dat in december 2021 bevestigd werd aan de Kortrijkse Broeltorens, met een boodschap tegen de coronamaatregelen. Die actie gebeurde samen met de Zwitserse neonazistisch geïnspireerde groepering Junge Tat. Een kern blijft onder de naam S&V actief, maar steeds dezelfde gezichten keren terug – deels overlappend met Feniks en Vlaams Belang Jongeren.

Vooral het idee van sportactiviteiten heeft Van Langenhove niet losgelaten. Maar ook dat vindt niet echt plaats onder de vlag van Schild & Vrienden. In oktober 2020 richtte Van Langenhove de vzw Weerbaar op, die boks- en andere vechtsportlessen wil organiseren. ‘Ben jij de mietjesmaatschappij ook zo beu?’ schreef hij vorige maand als bijschrift bij een video waarin hij zich onderdompelt in een ijsbad. Het was reclame voor de activiteiten van Weerbaar.

De stijl en inhoud van Schild & Vrienden zijn sinds 2018 niet noemenswaardig veranderd. Maar er blijft nog weinig over van het plan om Schild & Vrienden uit te bouwen tot een nieuwe, onbesproken en partijonafhankelijke Vlaams-nationalistische beweging. Daarvoor is de imagoschade te groot, en onherroepelijk.