De oprichting van de ‘leerstoel Etienne Vermeersch’ aan de UGent en de aanstelling van Maarten Boudry als leerstoelhouder baden in een sfeer van politiek gekleurd lobbywerk en favoritisme.
De aanstelling van filosoof Maarten Boudry voor de leerstoel Etienne Vermeersch aan de Gentse universiteit is weinig orthodox verlopen. Dat blijkt uit getuigenissen die Knack daarover verzamelde bij verscheidene direct betrokkenen en andere kenners van de interne keuken van de UGent. Zij wensten alleen te getuigen als hun anonimiteit zou worden gegarandeerd.
Voor een goed begrip: geen enkele gesprekspartner van Knack trekt de wetenschappelijke competentie van Boudry in twijfel. Sommigen zijn het niet eens met enkele van zijn ideeën of met zijn soms provocerende optredens in de media. Zijn aanstelling wekt wrevel vanwege de manier waarop ze werd doorgeduwd. De getuigen vinden Boudry hoe dan ook niet de geschikte man om ‘de intellectuele nalatenschap van professor Etienne Vermeersch in ere te houden’, zoals rector Rik Van de Walle de leerstoel aankondigde.
Logeclan
Na het overlijden van Etienne Vermeersch in januari 2019 werd Rik Van de Walle aangesproken door professor media en ethiek Dirk Verhofstadt en filosofieprofessor Johan Braeckman over een leerstoel. Beiden waren persoonlijke vrienden van Vermeersch. Braeckman was promotor van Boudry, en de twee publiceerden samen het boek De ongelovige Thomas heeft een punt, dat lovend werd besproken door Verhofstadt op de website van de liberale denktank Liberales. Boudry was lange tijd kernlid van Liberales.
Dat hij als primus uit een selectieprocedure met meerdere kandidaten zou zijn gekozen, is de grofst denkbare leugen.
De Gentse rector riep in mei een select groepje samen om te praten over ethiek aan de UGent en de intellectuele erfenis van Vermeersch. Op de eerste bijeenkomst waren behalve Van de Walle en Verhofstadt ook de professoren Hendrik Vos, Yves T’Sjoen, Ignaas Devisch en Lieven Pauwels (ook kernlid van Liberales), en ook acteur en administratief personeelslid Kurt Defrancq aanwezig. Johan Braeckman en oud-vicerector Freddy Mortier waren uitgenodigd maar niet aanwezig.
Een professor uit dat selecte groepje concludeerde: ‘Ik heb nu met eigen ogen gezien hoe een bepaalde vrijzinnige of zeg maar logeclan aan mijn universiteit vrij dominant is, en beslissingen kan nemen die grote repercussies hebben omdat men in de media zo zwaar heeft uitgepakt met die leerstoel – alsof voortaan dáár nu eens het grote kritische denken zou plaatsvinden.’
De logeconnectie van Rik Van de Walle en van Freddy Mortier is bekend. Zij maken er geen geheim van. Maarten Boudry liet zich eerder al kritisch uit over de loge en wil er niets mee te maken hebben: ‘Als de premisse is dat een logeclan de zaken regelde, dan zouden die toch een logebroeder naar voren hebben geschoven? Eigenlijk is mijn aanstelling een mooie demonstratie van hoe de macht van de loge zwaar overschat wordt.’
Verzuiling
Hoe het ook zij, binnen de UGent speelt nog steeds – zeker op het hogere echelon – de aloude tegenstelling tussen katholieken en vrijzinnigen als het over benoemingen, promoties, rectorverkiezingen of het universiteitsbestuur gaat. Verhalen over de soms bittere strijd tussen beide kampen zijn legio. De gewoonte is dat beide kampen om beurten de rector leveren. Soms loopt dat fout, zoals bij de vorige rectorverkiezing, toen de katholieke Anne De Paepe rector werd en niet Freddy Mortier, de vrijzinnige kandidaat. In die zin lijkt de UGent een ouderwets verzuilde publieke instelling.
Of de benoeming van Boudry perfect in dat verzuilde plaatje past, is niet helemaal duidelijk. Evengoed valt het, zeg maar, politieke lobbywerk voor Boudry op vanuit de liberale denktank Liberales. Verhofstadt en Pauwels zijn kernleden van Liberales, Boudry was dat ook jarenlang. Een ander kernlid is UGent-professor Wouter Duyck, die (samen met professor Stijn Baert) het in een opiniestuk op de website van de VRT stevig opnam voor Boudry toen hij eind 2017 de universiteit moest verlaten omdat er geen vacature meer voor hem was. Rector Van de Walle sprak toen ook vol lof over Boudry, en greep diens vertrek aan om te pleiten voor een ander systeem van aanwervingen.
Het gaat niet alleen over favoritisme, maar ook over gemeenschapsgeld.
‘Cadeau voor vier jaar’
Sommige leden van de vergadering over de leerstoel wezen erop dat er meer volgens het boekje en met een open vacature moest worden gewerkt. Toen werd afgesproken dat Verhofstadt, Mortier en Boudry een functieprofiel voor de leerstoel zouden schrijven. Boudry ontkent dat: ‘In de fase waarin ik heb meegewerkt was er zelfs geen sprake van een functieprofiel, omdat er toen ook nog geen sprake was van een open vacature. Toen bleek dat men procedureel wel degelijk verplicht met een open vacature moest werken, heeft Freddy Mortier de opdracht gekregen om de taakomschrijving op te stellen. Ik was daar niet bij betrokken, want ik heb me toen teruggetrokken omdat ik zelf formeel kandidaat wilde zijn.’
In twee fasen werd toen, in volle zomervakantie, een interne vacature online gezet. Rector Van de Walle wilde niet zeggen hoeveel kandidaten er waren, maar volgens Mortier was er maar één: Maarten Boudry. Ook werd formeel een selectiecommissie samengesteld, met daarin Freddy Mortier, Kurt Defrancq en Karin Raeymaeckers. Die laatste is de ‘gebuisde’ tegenkandidate van Van de Walle bij de woelige rectorverkiezing van 2017, en ook de directe collega van Verhofstadt bij de vakgroep communicatiewetenschappen.
Boudry stuurde een motivatiebrief en een cv in. Dat volstond blijkbaar, want een jobinterview door de selectiecommissie kwam er niet. ‘In feite hebben twee bevriende professoren en de rector Boudry een cadeau gedaan met een “prestigemandaat” van vier jaar’, zo vatten de getuigen het samen. Ze zeggen dat het tijdens de allereerste vergadering over ethiek toch al meteen over de leerstoel én over Boudry ging. ‘Ik was compleet verrast toen Verhofstadt, nog voor wat dan ook besproken was, een pleidooi afstak dat Maarten Boudry die leerstoel moest krijgen’, klinkt het.
Exit Devisch
Ignaas Devisch wees er toen op dat Boudry geen publicaties over ethiek op zijn naam had, en maakte duidelijk dat hij als professor medische ethiek ook belangstelling had voor de leerstoel. Vanaf dat moment liep het fout. ‘Verhofstadt sprak zijn veto tegen Devisch uit’, zegt een betrokkene. ‘Op de volgende vergadering heeft Devisch geen woord meer gerept over zijn ambitie, en op een derde vergadering bleef hij afwezig.’ Speelde het feit dat Devisch publiek soms stevig in de contramine ging met Vermeersch een rol? Na een bikkelharde discussie over de NIPT-test (die het downsyndroom kan opsporen) zette Etienne Vermeersch Devisch neer als leugenaar en verweet hij hem ‘een totale aanval op mijn denken’. Meerdere bronnen vertellen dat de discussie over de inhoud van de leerstoel snel wegdreef van ethiek, en plots over ‘kritisch denken’ moest gaan – een specialisme van Boudry. Exit kandidaat Devisch.
Een opvallende afwezige bij alles rond de leerstoel was Gita Deneckere, decaan van de faculteit letteren en wijsbegeerte, waar Vermeersch professor was. Ze was niet op de hoogte en werd nooit uitgenodigd. Deneckere: ‘Toegegeven, dat was even slikken. Anderzijds begrijp ik wel dat het rectoraat een initiatief neemt. Ik had de indruk dat het allemaal heel snel moest gaan.’ Dat laatste klopt zeker, want rector Van de Walle wilde met de leerstoel en met Boudry uitpakken bij de start van het nieuwe academiejaar, waar de media traditioneel ruim aandacht aan besteden.
Het statuut van de vergaderingen was van bij de start onduidelijk. Was het een informele denkgroep of een selectiecommissie? In elk geval was Maarten Boudry zelf op minstens één vergadering aanwezig, en gaf hij ‘input’ over de inhoudelijke invulling van de leerstoel. Boudry: ‘Ik heb meegedacht over de invulling toen duidelijk werd dat het over kritisch denken zou gaan.’ Rector Van de Walle erkent in een repliek, gepubliceerd op de website van de UGent, dat ‘er werd geput uit de ideeën/voorstellen die eerder waren geformuleerd, waaronder de ideeën die door Maarten Boudry werden voorgesteld’.
Het is een vrij hallucinant bedrag om een aantal lezingen en debatten te organiseren. Soms is er blijkbaar plots wel geld.
Een aanwezige: ‘Maar wie had Boudry uitgenodigd op de vergaderingen? Je zag sommigen denken: wat gebeurt hier? Het werd voor iedereen duidelijk dat alles beslist was. Het moest en zou Boudry worden.’
‘Hypocrisie’
Op 16 september kreeg Boudry het nieuws dat hij de job had – net op tijd voor de start van het academiejaar op 20 september. Op 23 september vertelde Boudry in het Canvas-programma De Afspraak dat hij ‘pas vorige week bevestiging had gekregen’, strikt genomen niet gelogen, maar hij wist al maanden hoe de vork aan de steel zat. Hoeveel kandidaten er waren, wist hij niet: ‘Ik neem aan dat er niet al te veel waren. Johan (Braeckman) en Dirk (Verhofstadt) wilden graag dat ik het deed, maar daar moet een hele procedure bijkomen. Je kan niet zomaar iemand aanduiden, zo van… die gaat dat hier wel doen.’
Een professor: ‘Dat laatste is nochtans exact wat is gebeurd. De hypocrisie van Boudry in dezen vind ik ronduit stuitend.’ Een andere professor: ‘Mij stoort het enorm dat de indruk wordt gewekt dat de man als primus uit een selectieprocedure met meerdere kandidaten is gekozen. Dat is de grofst denkbare leugen. Dat kan niet, en het gaat niet alleen over favoritisme, maar ook over gemeenschapsgeld.’
Voor de leerstoel werd een budget van 25.000 euro voorgesteld, maar dat werd op voorstel van de rector verdubbeld tot 50.000 euro per jaar. Een professor: ‘Tot consternatie van zowat iedereen. Het is een vrij hallucinant bedrag om een aantal lezingen en debatten te organiseren. Soms is er blijkbaar plots wel geld.’
Doorgaans wordt externe sponsoring gezocht voor een leerstoel, maar omdat het snel moest gaan, wordt – met goedkeuring van het bestuurscollege – dat bedrag uit het budget van het rectoraat voor ‘strategische beleidsinitiatieven’ gehaald. Na het eerste artikel over deze kwestie op Knack.be legde rector Van de Walle op de UGent-website uit dat het bedrag zowel het salaris van Boudry als de werkingskosten en de administratieve ondersteuning omvat. Hij beklemtoont dat er later naar externe financiering zal worden gezocht.
Boudry zit verveeld met de controverse over zijn aanstelling en zei in een interview met Knack.be dat hij achteraf gezien beter van die vergaderingen was weggebleven. Tegelijk zet hij de geciteerde bronnen weg als ‘onbetrouwbaar’, en gist hij openlijk naar wie dat zijn. Hij haalt daarbij denigrerend uit naar professoren als Ignaas Devisch en Hendrik Vos. Op Twitter postte hij een link naar een bladzijden lange lijst met publicaties om te bewijzen dat hij wetenschappelijk wel wat in zijn mars heeft – wat niemand echt betwist.
Wat Boudry op het einde van het interview op Knack.be zei, siert hem: ‘Als blijkt dat de regels niet goed gevolgd zijn, en ik bijvoorbeeld voor een commissie had moeten verschijnen of dat de vacature niet publiek genoeg werd gemaakt, dan trek ik me terug. Want dat zou niet eerlijk zijn tegenover andere potentiële kandidaten. Ik heb de rector ook altijd gezegd dat ik een eerlijke procedure wilde.’
Struikelparcours
Critici (vijanden?) van rector Rik Van de Walle wijzen erop dat de heisa rond de leerstoel een zoveelste episode in ‘zijn struikelparcours’ is. In het (van zijn voorgangster geërfde) dossier over grensoverschrijdend gedrag van een professor in de letteren en wijsbegeerte kreeg hij scherpe kritiek omdat hij het studentenblad Schamper (dat de praktijken had onthuld) niet voluit steunde.
Daarna was er de warrige communicatie over de uitsluiting van Dries Van Langenhove (Schild & Vrienden). En nu dus de commotie rond de leerstoel. De messen voor de opvolgingsstrijd in september 2021 worden blijkbaar nu al gewet.
De leerstoel Etienne Vermeersch lijkt daarmee gestart met een ‘schijnvertoning’, zoals een van de betrokkenen het noemt.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
