‘Schaf de reservatieplicht af voor rolstoelgebruikers op het openbaar vervoer’

‘De keren dat ik mijn trein of bus volgens de regeltjes gereserveerd heb, kan je op één hand tellen. En daar ben ik trots op’, schrijft Reinhart Niesten. Hij pleit ervoor om de verplichte reservering voor rolstoelgebruikers af te schaffen.

Als rolstoelgebruiker pendel ik regelmatig tussen Hasselt en Brussel, voornamelijk voor mijn job. Ik werk als beleidsmedewerker bij VFG, een vereniging voor personen met een handicap. De afschaffing van de reservatieplicht bij het openbaar vervoer is voor VFG een strijdpunt. Voor mij is het als ervaringsdeskundige ook een persoonlijke strijd die ik al lang voer. Ik ben op het vlak van reserveren een echte rebel. De keren dat ik mijn trein of bus volgens de regeltjes gereserveerd heb, kan je op één hand tellen. En daar ben ik trots op. Ik kan mij ook niet herinneren dat ik door die rebelse houding nog niet op mijn bestemming geraakt ben.

Toegegeven, soms ontspint er zich wel een verhitte maar beleefde discussie tussen mij en de buschauffeur of treinconducteur. De meeste buschauffeurs van De Lijn of het NMBS-personeel doen echter steeds het nodige om mij op mijn bestemming te krijgen. Waarvoor dank. Slechts één keer weigerde een buschauffeur mij mee te nemen op zijn bus. En slechts één keer vond een buschauffeur het nodig de veiligheidsdiensten van de Lijn er bij te halen. Maar uiteindelijk trok ik ook toen aan het langste eind.

Natuurlijk begrijp ik dat het niet iedereen gegeven is om steeds in de onzekerheid te leven of je wel op je bestemming zal geraken. Toch knaagt het bij mij dat de meeste mensen met een handicap trouw blijven aan de reservatieprocedures. Waarschijnlijk en begrijpelijk uit angst om niet tijdig op de bestemming te geraken. De afschaffing van die reservatieplicht zou een stap in de goede richting zijn. Daar kom ik later op terug.

Niet alleen

Is het dan zo erg om op voorhand te reserveren? Een vraag die ik vaak moet horen. Personen met een handicap zoals ik hebben net als iedereen een agenda die wel eens door elkaar gegooid wordt. En dan moeten we opnieuw reserveren. Zo wordt het wel heel moeilijk om onze activiteiten te plannen. En dan heb ik het nog niet over de kostbare tijd die we verliezen aan talloze telefoontjes.

Ik kan het mij niet veroorloven steeds weer tijdrovende procedures te moeten doorlopen. Zo laat ik noodgedwongen allerlei kansen aan mij voorbij gaan. Kansen om mijn sociaal netwerk uit te bouwen, maar ook kansen op een opleiding en werk.

Daarom pleiten we met VFG samen met 10 andere belangenorganisaties voor de afschaffing van de reservatieplicht op alle bus- en tramhaltes die toegankelijk zijn mits assistentie. Op de website van de Lijn kunnen personen met een beperkte mobiliteit namelijk zien of een halte al dan niet toegankelijk is. Zo kunnen ze perfect zelfstandig hun reis plannen. Bovendien kunnen chauffeurs of medereizigers de nodige hulp bieden.

Chauffeurs moeten dit dan natuurlijk wel mogen. De vakbonden hebben een aantal bekommernissen. Zo zou de stiptheid in het gedrang komen en de werkdruk nog verhoogd worden. Op sommige plaatsen zou het ook gevaarlijk zijn voor de chauffeurs om hun plaats te verlaten. Begrijpelijke tegenargumenten, maar zij mogen het recht op toegankelijke mobiliteit niet in de weg staan. Wij zijn bereid om samen met de vakbonden te zoeken naar constructieve oplossingen. Zo denken we aan mensen die zich vrijwillig als ‘Lijnhelper’ kunnen inzetten. Op die manier komt niet alles op de nek van de chauffeur.

Toegankelijke haltes?

Natuurlijk zou geen enkele buschauffeur weigeren mij mee te nemen, mochten alle haltes en voertuigen toegankelijk zijn. Wat betreft de trams en bussen heb ik goed nieuws. Tegen 2020 zullen alle bussen en trams normaal gezien allemaal toegankelijk zijn.

De haltes blijven echter helemaal achter. Zo is in Vlaanderen maar één op de tien haltes zonder bijkomende hulp toegankelijk voor mensen met een motorische handicap, één op de vier toegankelijk mét assistentie en één op de twintig toegankelijk voor mensen met een visuele handicap. Als we even over de grens kijken in Nederland, ontdekken we een heel ander verhaal. Daar zijn vier op de tien haltes toegankelijk voor alle personen met een handicap zonder bijkomende hulp.

Structurele verandering

Op Vlaams niveau vragen we dan ook om de toegankelijkheidscriteria voor bushaltes wettelijk afdwingbaar te maken. Wanneer een nieuwe bushalte wordt bijgebouwd of een bushalte wordt vernieuwd, zou de gemeente of stad met deze criteria moeten rekening houden. Vlaamse gemeenten kunnen de richtlijnen voor toegankelijke haltes nu gewoon naast zich neerleggen. Toegankelijkheid verdwijnt dan als prioriteit op de achtergrond. Met alle gevolgen van dien.

Structurele verandering, daar pleiten we voor. Heel wat gemeentes en steden willen wel werk maken van meer toegankelijke haltes, maar weten niet zo goed waar ze hun prioriteiten moeten leggen. De hoofdvraag is: welke haltes willen personen met een verminderde mobiliteit toegankelijk hebben en waarom? Bij VFG maken we hierbij gebruik van de Map it-methode, ontwikkeld door de onderzoeksgroep Social Spaces. Gemeentes of steden die hiermee aan de slag willen gaan, kunnen bij VFG terecht voor de nodige ondersteuning.

Droom

Met VFG proberen we een constructieve dialoog op gang te brengen. We hopen op enkele verbeteringen voor de mobiliteit van personen met een handicap. Ik hoop oprecht dat dat zal lukken. Ondertussen droom ik er stiekem van dat iedere persoon met een handicap de moed heeft naar het station te gaan zonder te reserveren voor bus of trein. Als we dit met z’n allen doen dan denk ik dat we de begrafenis van de reservatieprocedures morgen kunnen bijwonen. Zonder reservatie.

Reinhart Niesten is beleidsmedewerker bij VFG, een vereniging van personen met een beperking.