Samuel en Valerie, transgenderkoppel met een boodschap: ‘Niemand heeft zaken met je geslacht’

Samuel is transman. Valerie is transvrouw. Status: gelukkig getrouwd. Deze Week sprak met hen: ‘De registratie van het geslacht na de geboorte moet verdwijnen.’

Op welke leeftijd ontdekten jullie dat jullie ‘anders’ waren?

SAMUEL: Als kind sta je er niet bij stil of je nu geboren bent als jongen of als meisje, maar die genderidentiteit, die opdeling in twee geslachten, wordt je heel snel voorgeschoteld door je ouders.

Toen ik 3,5 jaar oud was, werd mijn broertje geboren en toen zeiden ze: ‘Eindelijk, een jongen.’ En ik dacht: Hoezo? Ik ben toch ook een jongen? Omwille van mijn uiterlijke geslachtskenmerken werd ik bij de meisjes ingedeeld, terwijl ik mij absoluut zo niet voelde. Ik voelde me een buitenbeentje: ik was geen meisje, maar ook geen jongen. Ik voelde mij een zonderling, maar eigenlijk hoefde dat zo niet te zijn.

VALERIE: Ik kom uit een heel ander milieu dan Samuel. Ik werd heel afgeschermd opgevoed. Mijn ouders – ik heb geen contact meer met hen – leefden in welvaart en welstand. Homo’s en lesbiennes, dat kenden wij niet.

Ik voelde dat ik vrouw wilde zijn. Wanneer ik met mijn zus speelde, was ik altijd de koningin en zij de prins. Zo kon ik mooier zijn en met hakken rondlopen. (lacht) En ik kon in mijn moeders dressing een en ander bijeenzoeken.

Al van kindsbeen af gedroeg ik mij heel vrouwelijk. Rond mijn twaalfde wist ik dat ik ‘anders’ was. Ik droomde ervan in een vrouwenlichaam te leven, maar ’transman’ en ’transvrouw’ – ik wist niet dat dat kon. Op mijn zestiende heb ik mij geout als homo, want ja, ‘er klopte iets niet’. Ik was verliefd op mannen en zat zelf in een mannenlichaam. Dus moest ik wel homo zijn. Voor mijn ouders was dat een hele klap.

Had je schrik van de gedachte dat je homo was?

VALERIE: Ja, omdat ik dacht dat het nooit zou of kon veranderen. Bij Samuel was dat anders, hij had veel contact met andere mensen. Wij daarentegen leefden op een domein dat letterlijk en figuurlijk van de buitenwereld afgesloten was. Niemand kwam ooit bij ons spelen. Als er bezoek kwam, waren dat altijd mensen ‘van stand’. We werden met de auto afgezet en opgehaald aan school. Toen ik vertelde dat ik homo was – dat ik niet echt homo was, ontdekte ik pas tien jaar later – denk ik dat binnen het uur de advocaat van mijn ouders, de notaris en de dokter bij ons thuis stonden. Mijn ouders wilden me in een psychiatrische instelling laten opnemen. Ik was toen 16. De clue was dat de huisarts tegen mijn ouders zei: ‘Dat kan toch geen kwaad? Ik ben ook lesbisch.’

Dat moet een opsteker geweest zijn?

VALERIE: Dat had het kunnen zijn, maar toen ik zag dat ze manu militari het domein moest verlaten, dacht ik: het is hier gedaan.

SAMUEL: Het is zoals in die thriller The Shining: je zit in een ingesneeuwd hotel, ziet een sneeuwruimer komen en je denkt dat de redding nabij is. Maar de reddende engel wordt onmiddellijk gedood en je staat er weer alleen voor.

VALERIE: Ik ben uiteindelijk thuis vertrokken en ben mijn eigen zaak begonnen – ik ben interieurarchitecte. Maar ik mocht niet gezien worden in het homomilieu om de naam van mijn familie niet te besmeuren. Toen ik net afgestudeerd was, ben ik een tijd bij mijn zus gaan logeren, maar die kreeg een ultimatum en zou financieel zwaar boeten als ze mij onderdak zou blijven geven. Eigenlijk draaide alles om geld.

Je hebt een hoge prijs moeten betalen.

VALERIE: Ik ben daar lang ziek van geweest. En kwaad.

SAMUEL: Ofwel laat je je manipuleren en schrijven je ouders voor hoe je je moet gedragen en wie je moet worden, ofwel zeg je: nee, dit ben ik niet.

VALERIE: Uiteindelijk heb ik dat laatste gedaan, maar mijn leven zou veel eenvoudiger zijn, mocht ik bij mijn ouders gebleven zijn, met een vrouw was getrouwd en kindjes had gekregen. Ik hoor veel gelijkaardige verhalen, van mensen die thuis hun valiezen mogen pakken. Veel transgenders komen gelukkig wel goed terecht, hebben een eigen zaak of een mooie functie, een toffe relatie – soms in nieuw samengestelde gezinnen, dat begint eindelijk ook aanvaard te worden. Alleen adoptie is nog een heikel punt. Daar zouden ze beter ook nog iets aan doen.

Hadden jullie graag kinderen gekregen?

SAMUEL: Voor mij is het wat te laat. Ja, ik was graag vader geweest. Ik had natuurlijk nog een eigen kind kunnen krijgen toen ik nog een vrouwenlichaam had, maar daarmee zou ik mijn lichaam uitbuiten. Dat vond ik te confronterend. Maar die kinderwens blijft, zeker en vast.

Adoptie? De procedure voor gewone koppels is al moeilijk, voor homokoppels nog moeilijker en voor transgenderkoppels quasi uitgesloten. Dat heeft allemaal te maken met die maatschappelijke norm die bepaalt wat wel en niet ‘normaal’ is. ‘Normaal’ is: man en vrouw met eigen kinderen. Daarom ben ik blij dat de wet herzien wordt, al is die nog niet perfect. (zie kader)

We zouden veel ellende kunnen vermijden door het geslacht niet meer op te nemen bij de registratie van de geboorte. Waarom zouden we ook, dat is toch iets uit de privésfeer? Vroeger moest je bij de registratie van een geboorte nog geloofsovertuiging en huidskleur opgeven. Dat is intussen gelukkig passé, we kunnen ons dat zelfs niet meer voorstellen.

Wel, die vraag dringt zich ook op rond sekse: waarom is die registratie nog nodig? Dat zorgt toch voor discriminatie? Ik vind dat niemand er zaken mee heeft als welk geslacht iemand geboren wordt, want er is veel meer dan enkel man en vrouw. Als je genderidentiteit bekijkt als een cirkel, dan heb je meer dan 50 shades of gray. ‘Man’, ‘vrouw’ of het derde geslacht ‘X’, is ook geen oplossing, want X is ook stigmatiserend. Als je geslacht laat voor wat het is, krijg je ruimte voor iedereen om te zijn wie hij is.

Is er een grote discriminatie op basis van geslacht?

SAMUEL: Voor mij valt dat mee, want ik heb kamp gekozen. Ik zit nu duidelijk in het mannenkamp. We leven in een mannenwereld: voor mannen is het gemakkelijker dan voor vrouwen. Voor mensen die in een mannenlichaam geboren worden en zich vrouw voelen, is het veel moeilijker. Zij worden enorm gediscrimineerd. Ze worden op straat aangestaard, nagekeken, uitgelachen en zelfs bespuwd. Hé, Valerie?

Als mensen naar mij kijken, weten ze niet dat ik als vrouw geboren ben. Maar ik maak er ook geen geheim van. Als iemand mij vraagt naar dat litteken op mijn arm, dan zeg ik zonder gêne: die huid is gebruikt voor mijn penis. Niet om te choqueren, maar ik streef naar openheid.

Voor jou is het moeilijker, Valerie?

VALERIE: Inderdaad. Ik liep rond met lang, opgestoken haar en kleedde mij vrouwelijk. Verkoopsters in de winkel maken daar doorgaans geen zaak van, maar jonge mensen op straat bekijken je en willen je in een hokje steken. Ze voelen zich ongemakkelijk want ze willen je labelen, en dat is zo spijtig, want een label beperkt je.

SAMUEL: Wat is er nu aanstootgevend aan een man die op hakken wil lopen? Of die zich wil schminken? Die zich de ene dag mannelijk voelt en de volgende dag vrouwelijk? Er is toch geen gevaar? Waarom lachen mensen je uit omdat je niet voldoet aan de norm?

Ben jij verliefd geworden op de man die Valerie destijds was, of op de vrouw die Valerie ging worden?

SAMUEL: Seksuele geaardheid of aantrekkingskracht is iets helemaal anders dan genderidentiteit. Als kind had ik het gevoel dat ik zowel op een jongen als op een meisje verliefd kon worden. Wat vandaag mijn seksuele geaardheid het dichtst benadert, is panseksualiteit. Ik voel me aangetrokken tot een mens, los van gender.

Ik leerde Valerie kennen – ze heette toen nog Didi – we lachten naar elkaar en er sprong een vonk over. Er was iets dat mij intrigeerde. Maar ik was niet meteen verliefd, want ik vond haar wat te extravagant gekleed. Terwijl ik van eenvoud houd. Pas na enkele ontmoetingen zag ik haar zonder schmink, in een gewoon hemd met een broek. En ik zei: ‘Ik vind je zo mooi, naturel.’ Ik werd verliefd op dìe persoon. De jongen in de persoon trok mij meer aan dan de vrouwelijke manier waarop ze buitenkwam. Dat was een moment waarop Valerie dacht: als ik mijn vrouwelijke kant blijf accentueren, wordt het wellicht niets met Samuel en ben ik hem kwijt. (Valerie knikt instemmend)

SAMUEL: Maar ik zei ook: ‘Je moet zijn wil je wil zijn. Je moet naar jezelf, naar je hart luisteren.’ We zijn getrouwd als man en man. Na een jaar zei mijn man: ‘Ik kan niet meer, ik voel mij zo vrouwelijk. Ik moet verder gaan met mijn vrouwelijke ik.’ Ze had angstogen, bang voor mijn reactie. Maar natuurlijk ben ik de laatste die moet zeggen dat dat niet kan, dat zou wel erg hypocriet zijn. En ik zei: ‘Ik hou van u, whatever.’ We hebben samen de naam Valerie gekozen en later heeft ze haar borstoperatie gehad.

VALERIE: Het is een tweeling. (lacht)