Rik Van Cauwelaert: ‘Ik denk niet dat het cordon sanitaire doorbroken wordt. Toch wordt het uitkijken’

Rik Van Cauwelaert fileert de uitslag van de verkiezingen. ‘Bart De Wever heeft die gewonnen. Punt’, zegt hij. En: ‘De SP.A heeft een existentieel probleem.’

‘Weet je wat me intrigeert?’ vraagt Rik Van Cauwelaert, columnist bij De Tijd en gewezen directeur van Knack. ‘Ik zie het Vlaams Belang overal meer vooruitgaan dan de N-VA verliest. Je kunt dus niet blijven beweren dat die twee partijen communicerende vaten zijn. Maar waar haalt het Vlaams Belang dan zijn winst vandaan?’

Van Cauwelaert was jarenlang redactiedirecteur van Knack. Nu is hij met pensioen, maar hij schrijft nog wekelijks een opiniestuk in zakenkrant De Tijd. De voorbije weken dook hij bijna dagelijks op in het gesmaakte Zinzen en Van Cauwelaert bij Ivan op Canvas, waar hij samen met journalist Walter Zinzen zijn ongezouten mening gaf over de verkiezingscampagne.

‘Wat sommigen ook mogen beweren, al met al heeft de N-VA het goed gedaan’, vindt Van Cauwelaert. ‘Iedereen heeft van deze stembusgang Antwerpse verkiezingen gemaakt en Bart De Wever heeft die gewonnen. Punt. Zonder hem is daar geen enkele meerderheid mogelijk, of je zou het Vlaams Belang erbij moeten halen en dat wil niemand. Ook elders heeft de N-VA gewonnen. In Hasselt, vroeger een CD&V- en daarna een SP.A-bastion, wordt Steven Vandeput burgemeester. Of neem Lubbeek, waar Theo Francken bijna 35% haalt. Professor Luc Huyse zei dat het een nederlaag zou heten als de N-VA daar geen absolute meerderheid zou halen. Wat een onzin! Je moet eens kijken waar Lubbeek ligt: vlak naast Meensel-Kiezegem. Als er één plek is in Vlaanderen die tot op vandaag beladen is door de oorlog, dan is het wel Meensel-Kiezegem. Het Vlaams-nationalisme bestond er niet meer: als Francken daar nu zo’n score neerzet, kun je moeilijk zeggen dat hij de verkiezingen heeft verloren.’

Maar de N-VA deed het toch niet overal even goed?

Rik Van Cauwelaert: Inderdaad. In West-Vlaanderen zit de partij duidelijk met een probleem, behalve in Izegem, met Geert Bourgeois. In Brugge heeft de N-VA zichzelf ellende op de hals gehaald door te blijven inzetten op Pol Van Den Driessche. De Wever is hem loyaal gebleven en dat was fout. Ook in Oost-Vlaanderen werd het geen onverdeeld succes. In Gent was de N-VA onderling zo verdeeld dat ze geen tegenstanders nodig had. Daar is geblunderd.

De CD&V heeft dan weer beter standgehouden dan velen dachten.

Van Cauwelaert: Zeker in de landelijke gemeenten blijft de CD&V nog altijd de sterkste partij. In Vlaams-Brabant bijvoorbeeld haalden ze in sommige gemeenten met de vingers in de neus de volstrekte meerderheid. En Pieter De Crem haalt in Aalter bijna 60%, ook dankzij een heel slimme CD&V-gemeentefusie – binnenkort moet je CD&V’er zijn om in Aalter te mogen wonen. De CD&V blijft evenwel een probleem hebben in de steden. Dat gezegd zijnde: je mag van Kris Peeters zeggen wat je wilt, hij heeft het in Antwerpen toch beter gedaan dan wat de partij er bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen van bakte. Dat is niet zonder verdienste, want Peeters heeft nu ten minste een kern waarmee hij kan herbeginnen. Iets vergelijkbaars heeft Mieke Van Hecke in Gent gerealiseerd. Zij trof daar een totaal verdeelde CD&V aan en is er toch min of meer in geslaagd de stukken in een mum van tijd een beetje aan elkaar te smeden. Ook daar kan de CD&V aan iets nieuws beginnen.

De Open VLD mag ook tevreden zijn?

Van Cauwelaert: Ja, het landelijke liberalisme – op de manier zoals Herman en Alexander De Croo dat in de praktijk brengen – is goed verspreid in Vlaanderen, beter dan velen denken. Want vaak nemen ze niet deel als Open VLD, maar als Lijst van de Burgemeester of iets dergelijks. De liberalen boekten ook een paar denderende successen, in Mechelen en Kortrijk bijvoorbeeld. Al moeten we daar eerlijkheidshalve aan toevoegen dat de Open VLD goed geholpen werd door Stefaan De Clerck, die in Kortrijk een puinhoop heeft achtergelaten. Hij heeft zich zo hard zitten bejammeren omdat hij de vorige keer geen burgemeester werd, dat hij geen opvolging organiseerde. En dan wou hij ook nog eens absoluut voorzitter van Proximus worden. De Clerck heeft in Kortrijk iedereen in de steek gelaten en daar betaalt de CD&V de rekening voor. Vincent Van Quickenborne kan daar nu van profiteren.

‘Het Vlaams Belang is back‘, verklaarde voorzitter Tom Van Grieken triomfantelijk. Heeft hij gelijk?

Van Cauwelaert: ‘Back’ is misschien een groot woord. De uitslag van het Vlaams Belang zal blijven jojoën, maar de partij zal altijd aanwezig zijn. Het is een factor waarmee we de komende jaren rekening moeten blijven houden, zeker nu Van Grieken het Vlaams Belang een beetje salonfähiger maakt. Toch denk ik niet dat het cordon sanitaire doorbroken zal worden – daarvoor speelt Filip Dewinter een nog te belangrijke rol. Al blijft het opletten, want de eerste dijkbreuk is altijd de moeilijkste. Ondertussen zie ik het Vlaams Belang zich wat minder bezighouden met zijn traditionele thema’s zoals migratie. Op sociaal-economische onderwerpen beginnen ze zich eerder links te profileren, zoals het Front National in Frankrijk en het AfD in Duitsland dat trouwens ook al deden. En als het Vlaams Belang bij deze verkiezingen meer won dan de N-VA verloor, dan zou dat er wel eens mee te maken kunnen hebben dat ze een deel van hun publiek bij de SP.A halen.

En daarmee komen we bij de SP.A: de grote verliezer van deze verkiezingen?

Van Cauwelaert: Dat stond in de sterren geschreven. De enige uitzondering is Leuven, maar voor de rest wordt de SP.A compleet leeggegeten door Groen en PVDA. Toch kon Groen niet doorbreken zoals Ecolo in Wallonië en Brussel, en de PVDA niet zoals de PTB in het zuiden van het land. Maar het verlies van de SP.A is pijnlijk. Gennez in Mechelen, Vanvelthoven in Lommel, Landuyt in Brugge, Kitir in Genk, Vande Lanotte in Oostende… Daniel Termont was zondagavond in geen velden of wegen te bekennen, terwijl hij toch het verlies in Gent voor zijn rekening moet nemen. En Jinnih Beels haalt in Antwerpen een verdienstelijk, maar zeker geen indrukwekkend resultaat, al zijn ze daar natuurlijk ook niet geholpen door de bedrijvigheden van Tom Meeuws. Wat mij opvalt, is dat het ‘apparaat’, met bijvoorbeeld de vakbond en het socialistisch ziekenfonds, zich niet meer achter de SP.A schaart. De socialisten hebben een existentieel probleem.

Wat zijn de gevolgen van de gemeenteraadsverkiezingen voor de Vlaamse en de federale regering?

Van Cauwelaert: De CD&V en de N-VA moeten zich toch eens bezinnen over hun verhouding. Sinds het aantreden van de Vlaamse en de federale regering staan ze als grote concurrenten tegenover elkaar. Ik heb altijd gezegd dat dat niet vol te houden is en dat het slecht zal aflopen. Want wat gebeurt er ondertussen in Wallonië? De PS houdt er stand en het linkse front wordt nog versterkt door de PTB. Overal waar de PTB aan de verkiezingen deelnam, haalt ze verkozenen. In Charleroi, toch de grootste stad van Wallonië, wordt de PTB zelfs de tweede partij. Als die trend zich doorzet, krijg je na de verkiezingen van mei volgend jaar in Wallonië een centrumlinkse en in Vlaanderen een centrumrechtse meerderheid. Dan riskeren we opnieuw 541 dagen nodig te hebben om een regering te vormen.

En dus moeten de CD&V en de N-VA zich dringend verzoenen?

Van Cauwelaert: Ja, Wouter Beke en Bart De Wever moeten de komende maanden nader tot elkaar komen, als ze tenminste nog samen in een regering willen zitten. Ik heb al gemerkt dat De Wever in zijn overwinningsspeech zondagavond toch een heel andere, meer verzoenende toon aansloeg dan de vorige keer. Want de enige andere partij naast de N-VA die nog een beetje belangstelling heeft voor communautaire dossiers, is de CD&V. Vandaag zitten die communautaire vragen in het vriesvak, maar ze komen onvermijdelijk weer op tafel: er moet nog veel worden geregeld. En als de N-VA bijna verplicht met de PS en Ecolo aan de onderhandelingstafel moet gaan zitten, dan moet ze wel een Vlaamse bondgenoot hebben of ze raakt niet ver. De CD&V is de enige mogelijke bondgenoot. Als de verstandhouding tegen mei niet beter is, ziet het er niet goed uit.